“Owanyi He N’Do Na Jehovah Gọalọna Mi”

Amọ́, etẹwẹ zọ́n bọ yẹn he yin hagbẹ Communiste tọn de dai do wá yin dopo to pipli sinsẹ̀n de tọn he otò lọ nọ pọnhlan taidi kẹntọ mẹ. Podọ, nawẹ owanyi he Jehovah do na mi po azọ́nplọnmẹ he n’mọyi lẹpo po gọalọna mi nado hẹn gbẹtọ-yinyin ṣie pọnte dogọ to owhe lẹ gblamẹ gbọn, to whenue n’to opá azọ́n sinsinyẹn wiwà tọn mẹ, podọ whenue yè yàn mi yì otò devo mẹ?

Whẹdida Dodo po Jijọho Ahun mẹ Tọn po Dindin

N’yin jiji to 1930 to Tabani he yin gbétatò he jẹhẹ́n de to agewaji Moldavie tọn. Mẹjitọ ṣie lẹ nọ wazọ́n sinsinyẹn to ogle he mẹ yè nọ yìn kanlin te de mẹ nado penukundo ovi ṣidopo he yé tindo lẹ go. Whẹndo mítọn ma do alọnu sọmọ. Iya ṣie nọ yì Ṣọṣi Orthodoxe Russie tọn bọ baba ṣie nọ yì Katoliki. Yé nọ saba dọnnu do onú mapesọ he yẹwhenọ lẹ nọ wà ji.

N’fó wehọmẹ whenue n’do owhe 18 bo biọ ogbẹ́ de he nọ yin Komsomol mẹ, enẹ wẹ pipli de he bẹ jọja lẹ hẹn bo nọ hẹn nuplọnmẹ Communiste tọn lẹ gbayipe. Yanwle ogbẹ́ lọ tọn wẹ nado whàn jọja lẹ na yé nido biọ pipli Communiste tọn mẹ. E ma dẹn de bọ n’lẹzun wekantọ pipli he to okọ́ mítọn mẹ tọn. Ogbẹ́ lọ nọ plọnmẹ dọ mẹlẹpo wẹ yin nọvi-nọvi bo sọzẹn, bosọ dona yin nuyiwa hẹ po homẹdagbe po, podọ linlẹn ehe yọ́n to nukun ṣie mẹ, amọ́ eyin n’mọ whẹdida mawadodo po mẹhodu he lẹdo mi pé po, e nọ do apọ̀ na mi.

Na n’nọ wazọ́n ṣie to ogbẹ́ Komsomol tọn mẹ ganji wutu, n’dona setonuna gandudu Union soviétiquea tọn to whenue yé biọ dọ yè ni sú ṣọṣi lẹ bo sukúndona pipli sinsẹ̀n voovo lẹ tọn. To ojlẹ lọ mẹ, Kunnudetọ Jehovah tọn delẹ to gbétatò mítọn mẹ. Dile etlẹ yindọ n’doayi e go dọ yé nọ dọ nugbo bosọ nọ dín jijọho, n’nọ pọ́n yé hlan taidi hẹngogonọ. Amọ́, n’ma tlẹ yọnẹn dọ to madẹnmẹ, dopo to yé mẹ wẹ na wá na gblọndo kanbiọ susu he n’do lẹ tọn.

Tavẹ ṣie Dimitriy he nọ nọ̀ gbétatò mítọn mẹ yin dopo to Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ mẹ. To gbèdopo, to amakikọ-whenu to 1952, tavẹ ṣie kanse mi dọ “Georgiy, etẹwẹ a jlo na yí gbẹzan towe do wà?” Ewọ kẹdẹ wẹ onú ṣie duahunmẹna sọmọ bọ e kàn kanbiọ mọnkọ sè mi. Nado dọ hójọhó, n’do kanbiọ susu lẹ to ahun ṣie mẹ he n’ma ko mọ gblọndo na. Di apajlẹ, n’nọ to kinkanse dee mapote dọ ‘Eyin Jiwheyẹwhe tin, naegbọn e do dike bọ yajiji sù sọmọ?’ To azán ṣinatọ̀n he bọdego lẹ gblamẹ, Dimitriy yí Biblu do na gblọndo kanbiọ ṣie lẹ tọn. To whedelẹnu, mí nọ to hodọ gando Jiwheyẹwhe go kakajẹ ogàn atọ̀n mẹ zánhomẹ!

To hodọdopọ enẹlẹ godo, n’magbe taun nado plọn Biblu. N’wá jẹ mimọ ji dọ n’do Otọ́ olọn mẹ tọn de he yiwanna mi taun. (Salmu lẹ 27:10) Nugbo wẹ dọ oyọnẹn Biblu tọn pẹde janwẹ n’do, amọ́ owanyi he n’do na Jehovah gọalọna mi bọ n’magbe nado wà nue e jẹ dọ ma wà. N’tọ́n sọn ogbẹ́ Communiste tọn mẹ mahopọnna dọ azinponọ ogbẹ́ lọ tọn to adán sin na mi. To septembre 1952, to osun ẹnẹ poun godo whenue n’jẹ Biblu plọn ji, n’klan gbẹzan ṣie do wiwe na Jehovah bo yí baptẹm.

Owanyi He N’Do Na Jehovah Yin Whiwhlepọn

To ojlẹ enẹ mẹ, azọ́n Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn to alọhẹndotenamẹ glọ. Etomọṣo, na n’jlo na do owanyi ṣie na Jehovah hia wutu, n’ze dee jo nado nọ má owe sinai do Biblu ji lẹ na Kunnudetọ hatọ he to gbétatò lẹ mẹ. Azọ́n ehe bẹ owù hẹn taun, na eyin mẹhe to gbétatò lọ mẹ lẹ vẹnudo jonọ de, bleun wẹ yé gán yì dọna aṣẹpatọ lẹ. Na nugbo tọn, Kunnudetọ delẹ lọsu tlẹ nọ dibu, na yé nọ lẹndọ n’yin dopo to ponọ nuglọ tọn he nọ do yede hia taidi Kunnudetọ lẹ mẹ nado yọ́n lehe nulẹ to yìyì do to agun lọ mẹ. Amọ́, to ojlẹ vude godo, e wá họnwun na yé dọ n’ma yin amẹ́. To osun awe poun to baptẹm ṣie godo, n’yin wiwle bo yin whẹdana dọ n’hùwhẹ na n’to owe he ma yin alọkẹyi to otò lọ mẹ lẹ má wutu.

Diblayi owhe dopo wẹ n’do nọtepọn whẹdidọ ṣie, to ojlẹ enẹlẹ mẹ, ponọ lẹ kanhose mi pludopludo bosọ tẹnpọn nado yinuwado tenọgligo-hinhẹn ṣie ji. Amọ́, owanyi he n’ko do na Jehovah Jiwheyẹwhe sinyẹn taun. To nukọn mẹ, tito wá yin bibayi nado dọ owhẹ̀ ṣie to tòdaho Odessa tọn mẹ to Ukraine. Yè ylọ mẹjitọ ṣie lẹ po nọvi ṣie lẹ po he ma yin Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ to ojlẹ lọ mẹ wá whẹdatẹn lọ.

Yè sawhẹdokọna mi dọ n’ko yin yẹdoklọ biọ ogbẹ́ owùnọ de mẹ. Aṣẹpatọ lẹ jlo dọ mẹjitọ ṣie lẹ po nọvi ṣie lẹ po ni yise dọ n’ko hùn tadu. Ehe dobuna mẹjitọ ṣie lẹ. Yé bẹ avi bo dọ dọ ma jo sinsẹ̀n Kunnudetọ lẹ tọn do. Amọ́, n’whiwhẹ dee, bo dọna iya ṣie dọ: “Mì ma dibu blo. Mẹde ma doyẹklọ mi. N’ko mọ nue n’yí gbẹzan ṣie lẹpo do to dindin lọ, podọ n’ma na jo e do.” (Howhinwhẹn lẹ 23:23) N’ma yọ́n nususu to Biblu mẹ, amọ́ onú pẹẹde he n’yọnẹn gando Jehovah go ko pé nado yin nugbonọ na ẹn. To nudi owhe ṣidopo godo, mẹjitọ ṣie lẹ wá plọn nususu gando nuyise ṣie lẹ go bo mọdọ nugbo lọ wẹ, podọ yelọsu wá lẹzun Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ.

Yè dawhẹ na mi nado sẹ̀ngàn na owhe 15 to opá azọ́n sinsinyẹn wiwà tọn de mẹ to Kolyma to Sibérie fie opá azọ́n sinsinyẹn wiwà tọn lẹ sù te, podọ pinpán wẹ yé do ze mi sọyi lẹdo lọ mẹ. Na gàntọ-ṣọ́tọ lẹ po ponọ lẹ po nido pé míwu gàntọ lẹ ji, yé nọ hò mí bosọ nọ do huvẹ na mí. To bẹjẹeji, n’nọ kanse dee eyin e na pà mi.

Mẹtọnhopọn Owanyinọ Jiwheyẹwhe Tọn po Azọ́nplọnmẹ Po

Ojlẹ vude to whenue n’jẹ finẹ godo, delẹ to Kunnudetọ 34 he ko yin súsú do opá lọ mẹ lẹ mẹ yí zinzin do kanse mi dọ: “Be Jonadabi depope to pipli towe mẹ ya?” Tlolo wẹ n’yọnẹn dọ mẹmẹsunnu ṣie lẹ wẹ yé yin. Yewlẹ kẹdẹ wẹ gán zan hogbe Biblu tọn mọnkọ! Mẹmẹsunnu numimọnọ ehelẹ plọn mi nado nọ yí nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn lẹ zan to ninọmẹ sinsinyẹn lẹ mẹ, podọ yé sọ gọalọna mi nado wleawuna jẹhẹnu delẹ taidi zinzin.

Maṣinu lẹ go wẹ n’nọ penukundo to opá lọ mẹ. To gbèdopo, azọ́nwatọgbẹ́ de he nọ yin Matphey yí nùgo dọ emi yọ́n yinkọ omẹ wiwe 50 tọn nkọ do tamẹ. Whenue n’ylangbè na ẹn gando mẹhe e to yiylọdọ omẹ wiwe lẹ go, Matphey jlo na lì akotokún mi bọ n’doge-wezun mẹ. De e yá, homẹgble mi to whenue n’mọ bọ mẹmẹsunnu lẹ to nuko. N’kanse dọ: “Naegbọn mì to nuko? N’jlo na dọ yẹwheho wẹ sin.” Yé yí homẹdagbe do flinnu mi dọ yanwle mítọn wẹ nado lá wẹndagbe, e ma yin nado do homẹgble na gbẹtọ lẹ. (1 Pita 3:15) Dile etlẹ yindọ Matphey ma nọ kọngbedopọ kavi na sisi tohọluduta lẹ, sisi he Kunnudetọ lẹ nọ dohia gàntọ-ṣọtọ lẹ po aṣẹpatọ lẹ po nọ yinuwa deji taun. To nukọn mẹ, e wá tindo ojlo to owẹ̀n Biblu tọn mẹ. N’ma gán wọn ozán he mẹ e yí baptẹm te to nuglọ to gàngbá he mẹ osin fifá te pọ́n gbede.

Ojlẹ vude to whenue mí jẹ opá lọ mẹ godo, yè ylọ yẹn po mẹmẹsunnu jọja awe delẹ po nado wá yì opli tonudidọ tọn de. To tintan whenu, mí gbẹ́ dọ mí ma na yì opli lọ. Mí lẹndọ eyin mí yì, e na dohia dọ mí ma hẹn kadaninọ mítọn taidi Klistiani go. (Johanu 17:16) Taidi kọdetọn de, yé dọ̀n otó na mí bo ze mí do gànhọ zinvlu tọn de mẹ na osẹ awe. Whenue yé de mí tọ́n, mẹmẹsunnu mẹtọnhopọntọ lẹ basi zẹẹmẹ na mí dọ, eyin mí yì opli lọ, enẹ ma na ko zẹẹmẹdo dọ mí ma hẹn kadaninọ mítọn go. Kakatimọ, mí gán ko pọ́n enẹ hlan taidi dotẹnmẹ hundote de nado dekunnu. Mẹmẹsunnu he nọ do owanyi hia ehelẹ yí homẹdagbe do gọalọna mí nado yọnnuin dogọ, podọ nado nọ ze nudide mítọn lẹ sinai do nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn lẹ ji.

Azọ́nplọnmẹ he yé na mi po sọwhiwhe po enẹ yin kunnudenu de dọ Jehovah yiwanna mi. Di apajlẹ, gàntọ he yin yẹwhenọ de yin dide taidi nukọntọ na mẹhe nọ penukundo akuẹ linlẹn go lẹ. Whedepopenu he mí mọ míde to núdùdù whenu, e nọ dọnudo mi bo nọ dọ, “Nawẹ? Ovi Lẹgba tọn!” Gàntọ hatọ de dọna mi dọ n’ma nọ ylangbè na ẹn bo nọ dọ, “Nawẹ Otọ́ ṣie?” E blawu dọ n’kẹalọyi ayinamẹ etọn, podọ ehe zọ́n bọ yè hò mi taun. Whenue mẹmẹsunnu lẹ sè nue jọ do go e, yé gọalọna mi nado mọdọ nue n’wà ma sọgbe. (Howhinwhẹn lẹ 29:11) To godo mẹ, n’wá vẹvẹ na yẹwhenọ lọ.

Whẹpo n’do yin didohlan opá azọ́n sinsinyẹn wiwà tọn lọ mẹ, n’nọ yì opli agun tọn lẹ to nuglọ to zánmẹ kavi to afọnnu fuu. Amọ́, to opá lọ mẹ, fide ma tin bọ yè gán whlá do. Enẹwutu, míwu mẹmẹsunnu lẹ nọ nọte topọ mẹ bọ gàntọ-ṣọtọ lẹ nọ to olá bo nọ to pinpọn mí, podọ mí nọ dọhodo wefọ Biblu tọn delẹ he mí ko kàn do wema pẹvipẹvi delẹ mẹ ji. Yanwle mítọn wẹ yindọ mí ni hẹn wefọ Biblu tọn delẹ do tamẹ, podọ nado nọ flin yé whẹwhẹ. Eyin ponọ de wá fie mí pli do lọ, mí nọ yawu ze wema lọ lẹ mì.

N’Mọ Owanyi Jiwheyẹwhe Tọn Mahopọnna Dọ Yè Yàn Mi Yì Otò Devo Mẹ

To whenue n’yin tuntundote to 1959, yè yàn mi sọn otò lọ mẹ yì lẹdo Karaganda tọn mẹ to Kazakhstan. Dile etlẹ yindọ n’gbẹ́ to tegàn sẹ̀n, n’biọgbè azán 20 tọn aṣẹpatọ lẹ nado yì wlealọ. N’yì Tomsk to Russie, fie n’yọ́n mẹmẹyọnnu nugbonọ he jọmẹ de he nọ yin Maria te. Dile n’nọ saba wà do, n’yì nue hẹn mi wá ji tlọlọ. N’dọna ẹn dọ: “Maria, n’ma do whenu họntọnmẹninọ tọn. Saa dà mi poun!” E yigbè, podọ mí basi alọwle kleun de. E vivi na Maria dọ n’ko doakọnna nususu, podọ e jlo na gọalọna mi nado zindonukọn to Jehovah sinsẹ̀n mẹ.—Howhinwhẹn lẹ 19:14.

To gblagbla 1960 tọn lẹ mẹ, mí ma gán nọ yì sọn họndekọn-jẹ-họndekọn, amọ́ mí nọ yí dotẹnmẹ hundote depope he mí mọ zan nado dekunnu mayin aṣa tọn. Eyin yè basi oylọna mí yì fide, kavi whenue mí yì na gbọjẹ, mí nọ saba dọho na mẹlẹ gando todido mítọn nado nọgbẹ̀ kakadoi to aigba ji go. Mí sọ nọ dín aliho devo lẹ nado dọho na mẹlẹ. Di apajlẹ, mí nọ yì owhé he yè jlo na sà lẹ gbè bo nọ kàn ayiha nado dekunnuna whétọ lọ lẹ. Ehe zọ́n bọ yẹn po Maria po bẹ plọnmẹ Biblu ṣidopo jẹeji, podọ omẹ ehelẹ wá lẹzun Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ.

To whedelẹnu, mí nọ dekunnu to ojlẹ vòbibla tọn lẹ mẹ. To gbèdopo, ponọ nuglọ tọn delẹ wá azọ́nwhé he yẹn po mẹmẹsunnu delẹ po to azọ́nwa te. To nudi azọ́nwatọgbẹ́ 1 000 nukọn, yé kanhose mí gando nuhewutu Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ ma nọ doalọ to tonudidọ mẹ go. Azọ́ngán lọ po delẹ to azọ́nwatọgbẹ́ lẹ mẹ po yiavùnlọna mí. Yé dọna ponọ lọ lẹ dọ mí nọ ylọnu-dọnu bosọ nọ penukundo azọ́n go ganji. Gblọndo he yé na lọ lẹ na mí adọgbigbo nado dọho gando teninọ mítọn go bosọ penugo nado dọhodo wefọ Biblu tọn delẹ ji sọn tamẹ. Kunnu he mí de po adọgbigbo po zọ́n bọ azọ́nwatọgbẹ́ ẹnẹ delẹ do ojlo to nugbo Biblu tọn mẹ bosọ yí baptẹm to nue ma pé owhe dopo gblamẹ.

To bẹjẹeji 1970 lẹ tọn, gbẹtọ ahunjijlọnọ susu wẹ lẹzun Kunnudetọ Jehovah tọn to Kazakhstan, enẹwutu mí mọdọ mí dona basi tito plidopọ de tọn. Amọ́, nawẹ mí gán wà enẹ gbọn bọ aṣẹpatọ lẹ ma nado yọnẹn? Mí basi dide nado basi plidopọ azán dopo tọn po hùnwhẹ alọwle tọn de po dopọ to gbétatò de mẹ sẹpo tòdaho Almaty tọn. To tito lọ whenu, alọwle tlọlọ de yin bibasi gọna plidopọ Klistiani tọn de, bọ jonọ 300 linlán wẹ wá gọna asu po asi po lọ. Asi e po mẹmẹyọnnu delẹ po wazọ́n sinsinyẹn nado doaṣọ́na fie mí na zan lọ bosọ wleawuna núdùdù dagbe de. Adà he jonọ he wá lẹ duvivi etọn hugan wẹ hodidọ sinai do Biblu ji he yé sè lẹ, ehe hodọtọ wiawe nkọ na. To gbenẹgbe, yèdọ whla tintan to gbẹzan ṣie mẹ, n’na hodidọ sinai do Biblu ji de to gbẹtọ susu nukọn.

Owanyi Jiwheyẹwhe Tọn Ko Gọalọna Mí to Whlepọn lẹ Whenu

Asi vivẹ́ ṣie Maria yin alọgọtọ nugbonọ de to gbẹzan etọn blebu mẹ. E nọ whiwhẹ ede bosọ nọ setonu, podọ e nọ ze Ahọluduta lọ do otẹn tintan mẹ to whelẹponu. Dile etlẹ yindọ e tindo agbasalilo dagbe, to ajiji mẹ e bẹ azọ̀n de he zọ́n bọ ohú etọn lẹ masọ sinyẹn sọmọ ba (ostéoporose), podọ e nọ akanma ji na diblayi owhe 16. Po alọgọ viyọnnu mítọn Lyudmila tọn po, mí penukundego ganji kakajẹ whenue e kú to 2014.

Whenue asi e Maria to awufiẹsa mẹ na azọ̀n lọ wutu, n’ma yọ́n nue n’gán wà. Etomọṣo, kakajẹ gbeegbe e kú, mí hia Biblu po hosọ tulinamẹ tọn delẹ po dopọ. Mí nọ saba dọhodo aihọn yọyọ lọ ji. To whedelẹnu, eyin n’to apá na ẹn, n’nọ viavi do homẹ. Amọ́, whedepopenu he mí hianu gando opagbe jiawu Jehovah tọn lẹ go, mí nọ gọ̀ biọ míde mẹ bo nọ vọ́ huhlọn mọyi nado zindonukọn.—Salmu lẹ 37:18; 41:3.

Sọn whenue gbọ́n n’jẹ ayidego ji dọ Jehovah yiwanna mi, n’nọ mọ godonọnamẹ po nukunpedomẹgo etọn po janwẹ. (Salmu lẹ 34:19) Taidi jọja he ma do numimọ de, n’doayi owanyi etọn go whenue mẹdelẹ yí sọwhiwhe do gọalọna mi nado hẹn gbẹtọ-yinyin ṣie pọnte dogọ. Whenue n’pehẹ ninọmẹ sinsinyẹn lẹ to opá azọ́n sinsinyẹn wiwà tọn lọ mẹ, podọ whenue yè yàn mi sọn otò mẹ, n’mọdọ Jehovah yí Ohó etọn do gọalọna mi. Podọ e na mi huhlọn he n’do hudo etọn nado penukundo asi vivẹ́ ṣie Maria go kakajẹ whenue e kú. To egbé, n’gán dọ po nujikudo po dọ owanyi he Jehovah do na mi ko gọalọna mi to gbẹzan ṣie blebu mẹ.—Salmu lẹ 31:19.