Do Dagbewanyi Hia Mẹhe Tin to Nuhudo mẹ Lẹ
‘Mì nọ do dagbewanyi hia mìnọzo.’—ZEKALIA 7:9.
1, 2. (a) Etẹwutu mí dona do dagbewanyi hia? (b) Kanbiọ tẹlẹ wẹ mí na gbadopọnna?
OHÓ Jehovah Jiwheyẹwhe tọn dotuhomẹna mí nado yiwanna ‘dagbewanyi.’ (Mika 6:8) E sọ dọ whẹwhinwhẹ́n he wutu mí dona wàmọ lẹ na mí. Whẹwhinwhẹ́n dopo wẹ yindọ, “gbẹtọ [dagbewanyinọ] wà dagbe hlan gbigbọ ede tọn.” (Howhinwhẹn lẹ 11:17) Lehe e yin nugbo do sọ! Dagbewanyi, kavi owanyi nugbo tọn didohia nọ wleawuna haṣinṣan pẹkipẹki hẹ mẹdevo lẹ. Taidi kọdetọn de, mí na tindo họntọn nugbo lẹ—heyin ale họakuẹ de na taun tọn!—Howhinwhẹn lẹ 18:24.
2 Humọ, Owe-wiwe dọna mí dọ: “Ewọ he hodo dodo po [dagbewanyi] po na mọ ogbẹ̀.” (Howhinwhẹn lẹ 21:21) Mọwẹ, afọdidona dagbewanyi na hẹn mí yin mẹvivẹ de na Jiwheyẹwhe bo na ze mí do hukan ji na dona sọgodo tọn lẹ, gọna ogbẹ̀ madopodo. Ṣigba nawẹ mí sọgan do dagbewanyi hia gbọn? Mẹnu lẹ wẹ mí dona do e hia? Podọ be dagbewanyi gbọnvona dagbewà kavi homẹdagbe to paa mẹ wẹ ya?
Dagbewiwà po Dagbewanyi Po
3. Nawẹ dagbewanyi gbọnvona dagbewiwà gbọn?
3 Dagbewiwà gbọnvona dagbewanyi to aliho voovo mẹ. Di apajlẹ, mẹhe to dagbewà lẹ nọ saba wàmọ matin haṣinṣan, kavi kọndopọ pẹkipẹki tintindo hẹ mẹhe yé yí homẹdagbe do yinuwahẹ lọ lẹ. Ṣigba, eyin mí do dagbewanyi hia mẹde, mí nọ gbọn owanyi dali kọ̀n míde dopọ hẹ omẹ enẹ. To Biblu mẹ, dohia dagbewanyi tọn to gbẹtọvi lẹ ṣẹnṣẹn sọgan yin zize sinai do haṣinṣan he ko tin-to-aimẹ lẹ ji. (Gẹnẹsisi 20:13; 2 Samuẹli 3:8; 16:17) Kavi yé sọgan yin zize sinai do haṣinṣan he wá sọn nuyiwa dagbewanyi tọn he jẹnukọn lẹ mẹ ji. (Jọṣua 2:1, 12-14; 1 Samuẹli 15:6; 2 Samuẹli 10:1, 2) Nado do vogbingbọn ehe hia, mì gbọ mí ni yí apajlẹ Biblu tọn awe, yèdọ homẹdagbe po dagbewanyi po tọn he nọ yin didohia to gbẹtọvi lẹ ṣẹnṣẹn jlẹdo yedelẹ go.
4, 5. Nawẹ apajlẹ Biblu tọn awe heyin didohia tofi lẹ do vogbingbọn he tin to dagbewà po dagbewanyi po ṣẹnṣẹn hia gbọn?
4 Apajlẹ dagbewiwà tọn dopo gando mẹhe tọjihun yetọn siọ delẹ go, he mẹ apọsteli Paulu tin te. Ohù plọ yé jẹage yì lopo Melita tọn ji. (Owalọ lẹ 27:37–28:1) Dile etlẹ yindọ omẹ Melita tọn lẹ matin to dandannu glọ nado gọalọna gbejizọnlinzintọ lọ lẹ kavi ma ko tindo haṣinṣan depope hẹ yé jẹnukọn do sọ, yé kẹalọyi jonọ lọ lẹ po homẹhunhun po, bosọ do ‘homẹdagbe susu’ hia yé. (Owalọ lẹ 28:2, 7) Johẹmẹ yetọn yin nuyiwa homẹdagbe tọn, ṣigba kosọnu de wẹ e yin bosọ yin didohia mẹhe yé ma yọnẹn lẹ. Enẹwutu, dagbewiwà wẹ e yin poun.
5 To vogbingbọn mẹ, lẹnnupọndo johẹmẹ he Ahọlu Davidi dohia Mẹfiboṣẹti, heyin visunnu Jonatani họntọn etọn tọn ji. Davidi dọna Mẹfiboṣẹti dọmọ: “Hiẹ nasọ nọ dù akla to tafo ṣie kọ̀n tẹgbẹ̀.” To zẹẹmẹ bibasina nuhewutu e to tito ehe basi mẹ, Davidi dọna ẹn dọmọ: “Yẹn na do [dagbewanyi] hia we nugbonugbo na Jonatani otọ́ towe tọn wutu.” (2 Samuẹli 9:6, 7, 13) Johẹmẹ tẹgbẹ̀ tọn Davidi tọn yin alọdlẹndo po gbesisọ po taidi dohia dagbewanyi tọn, e mayin dagbewiwà poun gba, na kunnudenu nugbonọ-yinyin etọn tọn hlan haṣinṣan he ko yin didoai de wẹ e yin. (1 Samuẹli 18:3; 20:15, 42) Mọdopolọ to egbehe, devizọnwatọ Jiwheyẹwhe tọn lẹ nọ wà dagbe na gbẹtọvi lẹ to paa mẹ. Ṣigba, yé sọ nọ do dagbewanyi, kavi owanyi nugbo tọn tẹgbẹ̀ tọn hia mẹhe tindo haṣinṣan kẹalọyi Jiwheyẹwhe tọn hẹ yé lẹ.—Matiu 5:45; Galatianu lẹ 6:10.
6. Jẹhẹnu dagbewanyi heyin didohia to gbẹtọvi lẹ ṣẹnṣẹn tọn tẹlẹ wẹ sọawuhia hezeheze to Ohó Jiwheyẹwhe tọn mẹ?
6 Nado yọ́n jẹhẹnu dagbewanyi tọn devo lẹ, mí na gbadopọnna kandai Biblu tọn atọ̀n he gando jẹhẹnu ehe go lẹ. Mí na mọ sọn yé mẹ dọ dagbewanyi heyin didohia gbọn gbẹtọvi lẹ dali yin (1) didohia gbọn nuyiwa tangan delẹ dali, (2) yin didohia sọn ojlo mẹ, podọ (3) yin didohia mẹhe tin to nuhudo mẹ lẹ na taun tọn. Humọ, kandai ehelẹ sọ do lehe mí sọgan do dagbewanyi hia to egbehe do.
Otọ́ de Do Dagbewanyi Hia
7. Etẹwẹ devi Ablaham tọn dọna Bẹtueli po Labani po, podọ whẹho tẹwẹ devi lọ fọndote?
7 Gẹnẹsisi 24:28-67 dọ pipotọ otàn devi Ablaham tọn, heyin nudego to hosọ he jẹnukọn mẹ. To kosọdudu hẹ Lebeka godo, e yin oylọ basina yì owhé Bẹtueli, heyin otọ́ awhli lọ tọn gbè. (Wefọ 28-32) Finẹ wẹ devi lọ basi zẹẹmẹ gigọ́ azọngban etọn nado dín asi de na visunnu Ablaham tọn te. (Wefọ 33-47) E zinnudeji dọ emi pọ́n kọdetọn he emi ko tindo kakajẹ din lọ hlan taidi ohia de sọn Jehovah dè, “he hẹn mi gbọn ali jijlọ ji nado yí viyọnnu nọvisunnu klunọ ṣie tọn na visunnu etọn.” (Wefọ 48) Matin ayihaawe devi lọ lẹndọ nujijọ lọ vivọdọ sọn ahun mẹ wá na hẹn Bẹtueli po visunnu etọn Labani po tindo nujikudo dọ Jehovah to didona azọ́ndenamẹ ehe. To godo mẹ, devi lọ dọmọ: “Eyin mìwlẹ na basi dagbewanyi po nugbo po hlan klunọ ṣie, mì dọ na mi; eyin e ma sọ yinmọ, mì dọ na mi: na yẹn ni gọ̀ do adusi-pawhé kavi do amiyọn.”—Wefọ 49.
8. Nawẹ Bẹtueli yinuwa hlan whẹho he gando Lebeka go lẹ gbọn?
8 Jehovah ko do dagbewanyi hia Ablaham. (Gẹnẹsisi 24:12, 14, 27) Be Bẹtueli na jlo nado wà nudopolọ gbọn didike na Lebeka ni yì hẹ devi Ablaham tọn dali ya? Be dagbewanyi Jiwheyẹwhe tọn na yin hinhẹn sọgbe gbọn dagbewanyi gbẹtọvi tọn dali ya? Kavi be gbejizọnlin gaa devi lọ tọn na yin to ovọ́ mẹ wẹ? E na ko miọnhomẹna devi Ablaham tọn taun to whenuena e se bọ Labani po Bẹtueli po dọmọ: “Oklunọ dè wẹ onú lọ sọn wá.” (Wefọ 50) Yé mọ alọ Jehovah tọn to whẹho lọ mẹ bosọ kẹalọyi nudide etọn to afọdopolọji. Enẹgodo, Bẹtueli do dagbewanyi etọn hia gbọn yiyidogọ dali dọmọ: “Doayi e go, Lebeka tin to nukọn towe, yí i bo yì, na ewọ ni yin asi visunnu klunọ towe tọn dile Oklunọ ko dọho do.” (Wefọ 51) Lebeka hodo devi Ablaham tọn sọn ojlo mẹ, bo lẹzun asi yiwanna Isaki tọn to madẹnmẹ.—Wefọ 49, 52-58, 67.
Visunnu de Do Dagbewanyi Hia
9, 10. (a) Etẹwẹ Jakobu biọ to visunnu etọn Josẹfu si dọ e ni wà na emi? (b) Nawẹ Josẹfu do dagbewanyi hia otọ́ etọn gbọn?
9 Jakobu ovivi Ablaham tọn lọsu mọ dagbewanyi yí. Dile Gẹnẹsisi weta 47 dọ do, Jakobu tin to Egipti to whenẹnu, bọ “ojlẹ sọ sẹpọ bọ [e] mananọma kú.” (Wefọ 27-29) E yin ahunmẹduna na e jlo na kú do gbonu aigba he Jiwheyẹwhe ko dopagbe na Ablaham tọn ji wutu. (Gẹnẹsisi 15:18; 35:10, 12; 49:29-32) Ṣigba Jakobu ma jlo dọ emi ni yin didi do Egipti, enẹwutu e basi tito na oṣiọ etọn nado yin zize yì aigba Kenani tọn ji. Mẹnu wẹ na tin to otẹn dagbe mẹ hugan Josẹfu visunnu diyin etọn nado hẹn ẹn diun dọ ojlo etọn yin wiwà?
10 Kandai lọ dọmọ: “[Jakobu] sọ ylọ visunnu etọn Josẹfu, bo dọ hlan ẹn, dọ, Eyin yẹn ko mọ nukundagbe to nukọn towe lò, . . . yí [dagbewanyi] po nugbo po do zan hẹ mi; a diṣiọ ṣie, yẹn vẹ̀ we, to Egipti mẹ blo: ṣigba whenuena yẹn damlọn hẹ otọ́ ṣie lẹ, hiẹ na ze mi tọ́n sọn Egipti, bo diṣiọ ṣie to ṣiọditẹn yetọn mẹ.” (Gẹnẹsisi 47:29, 30) Josẹfu dopagbe nado setonuna obiọ otọ́ etọn tọn, podọ Jakobu kú to madẹnmẹ. Josẹfu po visunnu Jakobu tọn devo lẹ po ze oṣiọ etọn “yì aigba Kenani tọn ji, bo diṣiọ etọn to aigbaslo danji Makpela tọn tọn mẹ, he Ablaham họ̀.” (Gẹnẹsisi 50:5-8, 12-14) Gbọnmọ dali Josẹfu do dagbewanyi hia otọ́ etọn.
Dagbewanyi sọn Ovisi de Dè
11, 12. (a) Nawẹ Luti do dagbewanyi hia Naomi gbọn? (b) Aliho tẹ mẹ wẹ dagbewanyi “godo mẹ tọn” Luti tọn pọnte hugan “whẹwhẹwhenu tọn” te?
11 Owe Luti tọn dọ lehe asuṣiọsi Naomi mọ dagbewanyi yí sọn ovisi Moabinu etọn Luti, he ewlọsu yin asuṣiọsi de dè do. To whenuena Naomi basi dide nado lẹkọyi Bẹtlẹhẹm to Juda, Luti do dagbewanyi po gbemima po hia dọmọ: “Fie hiẹ jei wẹ yẹn na yì; podọ fie hiẹ jẹ, wẹ yẹn na jẹ: omẹ towe lẹ wẹ na yin omẹ ṣie lẹ, Jiwheyẹwhe towe Jiwheyẹwhe ṣie.” (Luti 1:16) Luti sọ do dagbewanyi hia to godo mẹ to whenuena e do ojlo hia nado wlealọ hẹ Boazi heyin hẹnnumẹ yọnhonọ Naomi tọn de.a (Deutelonomi 25:5, 6; Luti 3:6-9) Boazi dọna Luti dọmọ: “Hiẹ ko do [dagbewanyi] godo mẹ tọn hia hú whẹwhẹwhenu tọn, sọle hiẹ ma hodo yọpọ sunnu lẹ wamọnọ kavi adọkunnọ.”—Luti 3:10.
12 Dagbewanyi “whẹwhẹwhenu” Luti tọn dlẹnalọdo ojlẹ he mẹ e jo omẹ etọn lẹ dó bo tẹdo Naomi go pẹkipẹki. (Luti 1:14; 2:11) Dagbewanyi “godo mẹ tọn”—heyin ojlo tintindo Luti tọn nado wlealọ hẹ Boazi tlẹ sọ zẹ̀ nuyiwa tintan lọ go. Todin Luti na penugo nado ji whédutọ de na Naomi, he ko zẹ̀ owhe vijiji tọn go. Alọwle lọ yin bibasi, podọ to whenuena Luti jivi to godo mẹ, yọnnu Bẹtlẹhẹm tọn lẹ dawhá dọmọ: “Yè ji visunnu de hlan Naomi.” (Luti 4:14, 17) Na nugbo tọn, Luti yin “yọnnu walọ dagbenọ de,” he Jehovah suahọ gbọn nina ẹn lẹblanulọkẹyi jiawu lilẹzun onọ̀ daho Jesu Klisti tọn dali.—Luti 2:12; 3:11; 4:18-22; Matiu 1:1, 5, 6.
Yin Didohia Gbọn Nuyiwa lẹ Dali
13. Nawẹ Bẹtueli, Josẹfu, po Luti po do dagbewanyi yetọn hia gbọn?
13 Be hiẹ doayi lehe Bẹtueli, Josẹfu, po Luti po do dagbewanyi yetọn hia do go ya? Yé ma wàmọ gbọn hogbe he jọmẹ lẹ kẹdẹ dali gba ṣigba to nuyiwa tangan lẹ mẹ. Bẹtueli ma dọ poun dọ, “Lebeka tin to nukọn towe” gba, ṣigba e “do Lebeka . . . hlan” na taun tọn. (Gẹnẹsisi 24:51, 59) Josẹfu ma dọ poun dọ, “Yẹn na wà dile hiẹ ko dọ do” gba ṣigba ewọ po nọvisunnu etọn lẹ po wà hlan Jakobu “kẹdẹdile e degbena yé do.” (Gẹnẹsisi 47:30; 50:12, 13) E mayin dọ Luti dọ poun dọ, “Fie hiẹ jei wẹ yẹn na yì” gba ṣigba e jo omẹ etọn lẹ do bosọ hodo Naomi, bọ “yé omẹ awe lẹ to yìyì kaka yé do wá Bẹtlẹhẹm.” (Luti 1:16, 19) To Juda, Luti sọ yinuwa “kẹdẹdi ehe asunọ etọn degbena ẹn lẹpo.” (Luti 3:6) Mọwẹ, dagbewanyi Luti tọn, gọna mẹdevo lẹ tọn, yin didohia gbọn nuyiwa lẹ dali.
14. (a) Nawẹ devizọnwatọ egbezangbe Jiwheyẹwhe tọn lẹ nọ do dagbewanyi hia gbọn nuyiwa lẹ dali do? (b) Nuyiwa dagbewanyi tọn tẹlẹ wẹ hiẹ yọnẹn to Klistiani he tin to lẹdo towe mẹ lẹ ṣẹnṣẹn?
14 E nọ hẹn ahun jaya nado mọ lehe devizọnwatọ Jiwheyẹwhe tọn lẹ to dagbewanyi dohia zọnmii gbọn nuyiwa dali do to egbehe. Di apajlẹ, lẹnnupọndo mẹhe nọ na alọgọ tẹgbẹ̀ numọtolanmẹ tọn madogánnọ lẹ, mẹhe tin to awubla mẹ lẹ, kavi yisenọ hatọ he jẹflumẹ lẹ ji. (Howhinwhẹn lẹ 12:25) Kavi lẹnnupọndo Kunnudetọ Jehovah tọn susu he nọ gbọn nugbonọ-yinyin dali ze mẹhomẹ lẹ yì Plitẹnhọ Ahọluduta tọn mẹ na opli agun tọn lẹ to sẹmẹsẹmẹ ji. Anna, he tindo owhe 82 bo to húdu-húdu jẹ, do numọtolanmẹ mẹsusu devo lẹ tọn hia to whenuena e dọmọ: “Nado yin zize sọyi opli lẹpo yin dona de sọn Jehovah dè. Yẹn dopẹna ẹn po ahundopo po dọ e na mi mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu owanyinọ mọnkọtọn lẹ po.” Be hiẹ to mahẹ tindo to nuyiwa mọnkọtọn lẹ mẹ to agun towe mẹ ya? (1 Johanu 3:17, 18) Eyin hiẹ to mọwà, mí na we jidide dọ dagbewanyi towe yin pinpẹn etọn yọnẹn sisosiso.
Yin Didohia sọn Ojlo Mẹ
15. Jẹhẹnu dagbewanyi tọn tẹlẹ wẹ sọ yin nùzindeji dogọ to kandai Biblu tọn atọ̀n he mí ko gbadopọnna lẹ mẹ?
15 Kandai Biblu tọn he mí ko gbadopọnna lẹ sọ dohia dọ dagbewanyi nọ yin didohia vọ́nu podọ sọn ojlo mẹ, e mayin to dandan glọ gba. Bẹtueli kọngbedopọ hẹ devi Ablaham tọn sọn ojlo mẹ, podọ mọwẹ Lebeka wà do. (Gẹnẹsisi 24:51, 58) Josẹfu do dagbewanyi etọn hia matin kọgbidinamẹ mẹdevo lẹ tọn. (Gẹnẹsisi 50:4, 5) Luti ‘tẹkudeji dọ emi na yì hẹ Naomi.’ (Luti 1:18) To whenuena Naomi na ayinamẹ dọ Luti ni dọnsẹpọ Boazi, dagbewanyi whàn yọnnu Moabinu lọ nado dọmọ: “Yẹn na wà ehe hiẹ dọ lẹpo.”—Luti 3:1-5.
16, 17. Etẹwẹ hẹn dagbewanyi Bẹtueli, Josẹfu, po Luti po tọn tindo zẹẹmẹ taun, podọ etẹwẹ whàn yé nado do jẹhẹnu ehe hia?
16 Dagbewanyi he Bẹtueli, Josẹfu, po Luti po dohia jẹna ayidego taun na Ablaham, Jakobu, po Naomi po ma sọgan hẹn yé gánnugánnu nado do e hia wutu. To popolẹpo mẹ, Bẹtueli matin to dandannu depope glọ nado ze viyọnnu etọn jo gba. E sọgan ko dọna devi Ablaham tọn poun dọ: ‘Lala, yẹn ma jlo dọ viyọnnu azọ́n sinsinyẹnwatọ ṣie ni dẹn do mi hugan.’ (Gẹnẹsisi 24:18-20) Mọdopolọ, Josẹfu vò nado de vlavo eyin e na hẹn ojlo otọ́ etọn tọn di kavi lala, na Jakobu na ko kú bo ma sọgan hẹn ẹn gánnugánnu nado setonuna obiọ etọn gba. Naomi lọsu dohia dọ Luti vò nado nọ̀ Moabi. (Luti 1:8) Luti sọ vò ga nado wlealọ hẹ dopo to “yọpọ sunnu lẹ” mẹ kakati ni yin Boazi yọnhonọ.
17 Bẹtueli, Josẹfu, po Luti po do dagbewanyi hia sọn ojlo mẹ; ahun yetọn whàn yé nado wàmọ. Yé mọdọ yé tindo azọngban walọ dagbe tọn de nado do jẹhẹnu ehe hia hlan mẹhe yé tindo kanṣiṣa hẹ lẹ, kẹdẹdile Ahọlu Davidi mọ to godo mẹ dọ emi tin to dandannu glọ nado do e hia Mẹfiboṣẹti do.
18. (a) Po walọyizan tẹ po wẹ Klistiani mẹho lẹ “nọ yìn lẹngbọpa” lọ? (b) Nawẹ mẹho dopo do numọtolanmẹ etọn lẹ gando alọgigọna yisenọ hatọ lẹ go gbọn?
18 Dagbewanyi gbẹsọ yin ohia omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ tọn de, gọna sunnu he nọ yìn lẹngbọpa Jiwheyẹwhe tọn lẹ. (Psalm 110:3; 1 Tẹsalonikanu lẹ 5:12) Mẹho, kavi nugopọntọ mọnkọtọn lẹ, nọ mọdọ dandannu de wẹ e yin dọ yé ni nọgbẹ̀ sọgbe hẹ jidedomẹgo heyin zizedo yé mẹ na mẹdide yetọn wutu. (Owalọ lẹ 20:28) Dile etlẹ yinmọ, azọ́n lẹngbọhihọ́ tọn po nuyiwa dagbewanyi tọn devo yetọn lẹ po do ota agun lọ tọn mẹ nọ yin wiwà, ‘e mayin to mananọmawà glọ gba, ṣigba sọn ojlo mẹ.’ (1 Pita 5:2) Mẹho lẹ nọ penukundo apó lọ go na yé tindo azọngban po ojlo po nado wàmọ wutu. Yé nọ do dagbewanyi hia lẹngbọ Klisti tọn lẹ na yé dona bosọ nọ jlo nado wàmọ wutu. (Johanu 21:15-17) “Homẹ ṣie nọ hùn nado dla mẹmẹsunnu lẹ pọ́n to owhé yetọn lẹ gbè kavi nado tẹkan hlan yé poun nado dohia dọ yẹn to yetọn lẹnpọn,” wẹ Klistiani mẹho de dọ. “Alọgigọna mẹmẹsunnu lẹ yin asisa daho ayajẹ po pekọ po tọn de na mi!” Mẹho mẹtọnhopọntọ lẹ kọngbedopọ hẹ ehe po ahun lẹpo po to filẹpo.
Do Dagbewanyi Hia Mẹhe Tin to Nuhudo mẹ Lẹ
19. Nugbo tẹ gando dagbewanyi go wẹ yin nùzindeji to kandai Biblu tọn heyin hodọdeji to hosọ ehe mẹ lẹ mẹ?
19 Kandai Biblu tọn he mí ko gbadopọnna lẹ sọ zinnudo nugbo lọ ji dọ dagbewanyi dona yin didohia mẹhe tin to nuhudo mẹ ṣigba he yelọsu ma sọgan na pekọ nuhudo lọ lẹ. Na hukan whẹndo etọn tọn nido sọgan zindonukọn, Ablaham tindo nuhudo gbekọndopọ Bẹtueli tọn. Na oṣiọ etọn nido sọgan yin zize sọyi Kenani, Jakobu tindo nuhudo alọgọ Josẹfu tọn. Podọ nado sọgan wleawuna whédutọ de, Naomi tindo nuhudo alọgọ Luti tọn. Ablaham, Jakobu, kavi Naomi ma sọgan hẹn pekọwana nuhudo mọnkọtọn lẹ matin alọgọ gba. Mọdopolọ to egbehe, dagbewanyi dona yin didohia mẹhe tin to nuhudo mẹ lẹ na taun tọn. (Howhinwhẹn lẹ 19:17) Mí dona hodo apajlẹ Job tọn, he na ayidonugo ‘wamọnọ he to awhádo na alọgọ, tọṣiọvi po ewọ he ma tindo alọgọtọ po’ gọna “ewọ he tin alọji nado sudo.” Job sọ ‘hẹn ayiha asuṣiọsi tọn jaya’ bosọ lẹzun ‘nukun na nukuntọ́nnọ lẹ podọ afọ na sẹkunọ lẹ.’—Job 29:12-15.
20, 21. Mẹnu lẹ wẹ tindo nuhudo dohia dagbewanyi mítọn tọn lẹ, podọ etẹwẹ dopodopo mítọn dona magbe nado wà?
20 Na nugbo tọn, ‘wamọnọ he to awhádo na alọgọ lẹ’ tin to agun Klistiani tọn lẹpo mẹ. Ehe sọgan yin kọdetọn ṣokẹdẹninọ, gbigbọjọ, numọtolanmẹ nuvọ́nọ-yinyin tọn, yinyin hinhẹn jẹflumẹ gbọn mẹdevo lẹ dali, awutu sinsinyẹn, kavi okú mẹyiwanna de tọn. Mahopọnna wunmẹ awufiẹsa lọ tọn, mẹvivẹ mọnkọtọn lẹpo tindo nuhudo he sọgan bosọ dona yin pekọhẹnwana gbọn nuyiwa dagbewanyi dẹn-to-aimẹ mítọn lẹ dali.—1 Tẹsalonikanu lẹ 5:14.
21 Enẹwutu, mì gbọ mí ni nọ hodo apajlẹ Jehovah tọn, mẹhe ‘sù to dagbewanyi mẹ.’ (Eksọdusi 34:6; Efesunu lẹ 5:1) Mí sọgan wàmọ gbọn afọdide tangan lẹ zize sọn ojlo mẹ dali, titengbe do ota mẹhe tin to nuhudo mẹ lẹ tọn mẹ. Podọ na jide tọn, mí na gbògbéna Jehovah bo tindo ayajẹ daho dile mí ‘to dagbewanyi dohia mínọzo.’—Zekalia 7:9.
[Nudọnamẹ odò tọn]
a Na zẹẹmẹ gigọ́ do alọwle wunmẹ he ehe yin ji, pọ́n Bladopọ 2, weda 226 Étude Perspicace des Écritures tọn, heyin zinzinjẹgbonu gbọn Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ dali.
Nawẹ Hiẹ Na Na Gblọndo Gbọn?
• Nawẹ dagbewanyi gbọnvona dagbewiwà gbọn?
• Aliho tẹlẹ mẹ wẹ Bẹtueli, Josẹfu, po Luti po do dagbewanyi hia te?
• Po walọyizan tẹ po wẹ mí dona nọ do dagbewanyi hia?
• Mẹnu lẹ wẹ tindo nuhudo dohia dagbewanyi mítọn tọn lẹ?
[Yẹdide to weda 18]
Nawẹ Bẹtueli do dagbewanyi hia gbọn?
[Yẹdide to weda 21]
Owanyi nugbo Luti tọn yin dona de na Naomi
[Yẹdide to weda 23]
Dagbewanyi nọ yin didohia sọn ojlo mẹ wá, nọ yin didohia gbọn nuyiwa tangan lẹ dali, bosọ nọ yin didohia mẹhe tin to nuhudo mẹ lẹ