Be Hiẹ Yọnẹn Ya?
Etẹ dọ wẹ Jesu te to whenue e dọ dọ mẹde ni basi kilomẹtlu awe?
▪ Jesu dọ to Yẹwhehodidọ Osó ji tọn etọn he diyin hugan lọ mẹ dọmọ: “Eyin mẹde he tin to otẹn aṣẹpipa tọn mẹ yí huhlọn do hẹn we nado wadevizọn na kilomẹtlu dopo, basi kilomẹtlu awe hẹ ẹ.” (Matiu 5:41) Hosetọ Jesu tọn lẹ sọgan ko yọnẹn dọ azọ́n dandan tọn wiwà hodọ wẹ e te, yèdọ nude he mẹhe tin to otẹn aṣẹpipa tọn mẹ lẹ sọgan biọ sọn tòvi lẹ si.
To owhe kanweko tintan W.M., Lomunu lẹ wẹ paṣẹ do Islaeli ji. Yé nọ yí huhlọn do hẹn gbẹtọ po kanlin lẹ po nado wazọ́n na yé podọ yé nọ hò nudepope he yé mọdọ e na yawu hẹn akuẹ biọ apò ahọlu tọn mẹ yí. Di apajlẹ, awhànfuntọ Lomu tọn lẹ hẹn Simọni Silene tọn gánnugánnu nado ze yatin Jesu tọn yì fihe e na yin hùhù te. (Matiu 27:32) Ju lẹ ma yiwanna nuyiwahẹmẹ mọnkọtọn lẹ, podọ yé nọ gblehomẹ.
Dogbó de ma tin gando fie tòvi de sọgan yin hinhẹn po huhlọn po nado hẹn agbàn yì go. Ṣigba, e na vẹawu dọ yé ni tindo ojlo nado yì zẹ̀ fihe Lomunu lẹ biọ to yé si go. Enẹwutu, to whenue Jesu na tuli hosetọ etọn lẹ nado basi kilomẹtlu awe, enẹ wẹ nado wà susu dogọ, e to didọna yé ma nado yí homẹgble do wà azọ́n he mẹhe tin to otẹn aṣẹpipa tọn mẹ lẹ gbọn jlọjẹ dali biọ to yé si lẹ.—Malku 12:17.
Mẹnu wẹ Annas he yin nùdego to kandai owe Wẹndagbe tọn lẹ mẹ?
▪ To whenue Jesu yin hinhẹn yì owhẹ̀ nukọn, Annas (Ananus) wẹ yin “yẹwhenọgán.” (Luku 3:2; Johanu 18:13; Owalọ lẹ 4:6) Na nugbo tọn, ewọ wẹ asi-tọ́ Kaifa, yẹwhenọ daho Islaeli tọn, podọ ewọ lọsu ko sẹ̀n taidi yẹwhenọ daho sọn nudi owhe 6 kavi 7 W.M. kakajẹ nudi owhe 15 W.M. to ojlẹ he mẹ ayimatẹngán Lomu tọn Valerius Gratus de e sọn ogántẹn etọn mẹ. Etomọṣo, taidi yẹwhenọ daho dai tọn, Annas gbẹ́ nọ tindo nuyiwadomẹji sinsinyẹn to Islaeli. Atọ́n to visunnu etọn lẹ mẹ po ovisu etọn po wá sẹ̀n taidi yẹwhenọ daho.
To whenue Islaeli yin akọta he to edekannu, yẹwhenọ daho lẹ nọ sẹ̀n kakajẹ vivọnu gbẹzan yetọn tọn. (Osọha lẹ 35:25) Ṣigba, to whenue Islaeli tin to aṣẹpipa Lomu tọn glọ, togán Lomu tọn lẹ po ahọlu he dugán to anademẹ Lomu tọn glọ lẹ po wẹ nọ de yẹwhenọ daho lẹ bosọ sọgan de yé sọn azọ́ntẹn yetọn mẹ to whedepopenu. Whenuho-kàntọ Flavius Josèphe na linlin dọ Quirinius he yin togán Lomu tọn do Silia ji, yí azọ́ntẹn yẹwhenọ daho tọn sọn mẹde he nọ yin Joazar si to nudi owhe 6 kavi 7 W.M. bo ze Annas do azọ́ntẹn lọ mẹ. Ṣigba, e taidi dọ aṣẹpatọ kosi enẹlẹ nọ tẹnpọn nado de yẹwhenọ daho yọyọ lẹ sọn kúnkan yẹwhenọ lẹ tọn mẹ.
Whẹndo Annas tọn diyin na nuhe dù nukunkẹn podọ yé sọ jẹ adọkun taun. E taidi dọ yé lẹzun adọkunnọ na yé nọ deanana nuhe yè do nọ sanvọ́ lẹ taidi apoe, lẹngbọ, amì, po ovẹn po sisà to tẹmpli mẹ. Josèphe dọ dọ Ananus (Ananias), visunnu Annas tọn tindo “lizọnyitọ he yin gbévun lẹ podọ yé [nọ] yí madao yẹwhenọ lẹ tọn gánnugánnu; bo nọ hò mẹhe gbẹ́ nado yí na yé lẹ.”