Ahọluduta lọ Ko Dẹn Na Owhe 100—Nawẹ E Gando Gowe Gbọn?

1, 2. Etẹwẹ Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn na wadotana, podọ naegbọn mí sọgan deji dọ Ahọluduta lọ na wá?

TO OSÓ de ji sẹpọ Kapẹlnaumi to amakikọ whenu to owhe 31 W.M., Jesu Klisti plọn hodotọ etọn lẹ nado nọ hodẹ̀ dọmọ: “Na ahọluduta towe ni wá.” (Mat. 6:10) To egbehe, mẹsusu nọ tindo ayihaawe eyin Ahọluduta lọ na tlẹ wá. Ṣigba, mí deji dọ odẹ̀ ahundopo tọn mítọn lẹ dọ Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn ni wá na yin sisè.

² Jehovah na yí Ahọluduta lọ zan nado kọ̀n hagbẹ whẹndo etọn tọn he tin to olọn mẹ podọ to aigba ji lẹ dopọ. Lẹndai Jiwheyẹwhe tọn enẹ na mọ hẹndi. (Isa. 55:10, 11) Na nugbo tọn, Jehovah ko lẹzun Ahọlu to azán mítọn gbè! Nujijọ ojlofọndotenamẹ tọn he wá aimẹ to owhe 100 he wayi lẹ gblamẹ ko do ehe hia. Jiwheyẹwhe to azọ́n ayidego tọn he jiawu lẹ wà do mẹjidugando nugbonọ livi susu lẹ tamẹ. (Zek. 14:9; Osọ. 15:3) Etomọṣo, nugbo lọ dọ Jehovah lẹzun Ahọlu ma yin nudopolọ po wiwá Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn he Jesu plọn mí nado nọ hodẹ̀ na lọ po gba. Vogbingbọn tẹwẹ tin to nujijọ ehelẹ mẹ, podọ nawẹ yé gando mí go gbọn?

AHỌLU HE JEHOVAH ZEDO OFÌN JI JẸ NUYIWA JI

3. (a) Whetẹnu wẹ Jesu yin zizedo ofìn ji taidi Ahọlu, podọ to fie? (b) Nawẹ hiẹ sọgan dohia dọ Ahọluduta lọ yin didoai to 1914 gbọn? (Pọ́n nudọnamẹ odò tọn.)

³ Sẹpọ vivọnu owhe kanweko 19tọ tọn, hinhọ́n jẹ wunhọ́n ji do dọdai owhe 2 500 tọn he go Daniẹli donù lọ ji dọmọ: “To azán ahọlu nẹlẹ tọn lẹ mẹ wẹ Jiwheyẹwhe olọn tọn na ze ahọludu de daga, he ma na yin viva gbede.” (Dan. 2:44) Biblu Plọntọ lẹ ko to didohia owhe susu jẹnukọn dọ 1914 na yin owhe ayidego tọn de. To whenẹnu, mẹsusu wẹ tindo todido dọ nulẹ na pọnte. Dile wekantọ de donù e go do dọmọ: “To 1914, gbẹtọ lẹ lẹndọ aihọn lọ na pọnte dogọ.” Ṣigba jei vivọnu owhe enẹ tọn, dọdai Biblu tọn mọ hẹndi to whenue Wẹkẹ-Whàn I gbajẹgbonu. Huvẹ, aigba sisọsisọ po azọ̀nylankan he bọdego lẹ po gọna hẹndi dọdai Biblu tọn devo lẹ tọn dohia to aliho he họnwun mẹ dọ Jesu Klisti ko jẹ gandu ji to olọn mẹ to 1914 taidi Ahọlu Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn.a Gbọn Visunnu etọn zizedo ofìn ji taidi Ahọlu Mẹsia lọ dali, Jehovah lẹzun Ahọlu nugbonugbo to linlẹn devo de mẹ!

4. Etẹwẹ Ahọlu yọyọ he yin zizedo ofìn ji lọ wà jẹnukọn, podọ mẹnu lẹ wẹ e lẹ́ ayidonugo etọn hlan bọdego?

⁴ Azọ́ndenamẹ tintan Ahọlu yọyọ Jiwheyẹwhe tọn he yin zizedo ofìn ji lọ tọn wẹ nado funawhàn hẹ Kẹntọgán Otọ́ etọn tọn, yèdọ Satani. Jesu po angẹli etọn lẹ po yàn Lẹgba po aovi etọn lẹ po sọn olọn mẹ. Ehe hẹn ayajẹ daho de wá olọn mẹ, ṣigba ojlẹ nugbajẹmẹji he ma ko wá aimẹ pọ́n tọn de wá aigba ji. (Hia Osọhia 12:7-9, 12.) Bọdo enẹ go, Ahọlu lọ lẹ́ ayidonugo etọn hlan mẹjidugando aigba ji tọn etọn lẹ nado klọ́ yé wé, plọnnu yé bo basi titona yé nado wà ojlo Jiwheyẹwhe tọn. Mì gbọ mí ni gbadopọnna lehe yé ze apajlẹ dagbe de dai na mí to egbehe do gbọn alọkikẹyi vọjlado atọ̀n he gandudu Ahọluduta lọ tọn hẹnwa ehelẹ dali.

AHỌLU MẸSIA LỌ KLỌ́ MẸJIDUGANDO NUGBONỌ ETỌN LẸ WÉ

5. Nuklọwe tẹwẹ wá aimẹ to gblagbla 1914 po bẹjẹeji 1919 po tọn mẹ?

⁵ To whenue Ahọlu he yin zizedo ofìn ji lọ ko de nuyiwadomẹji Satani po aovi etọn lẹ po tọn sẹ̀ sọn olọn mẹ godo, Jehovah biọ to Jesu si nado gbeje ninọmẹ gbigbọmẹ tọn hodotọ etọn he tin to aigba ji lẹ tọn pọ́n bo klọ́ yé wé. Yẹwhegán Malaki basi zẹẹmẹ ehe tọn taidi klọ́we gbigbọmẹ tọn de. (Mal. 3:1-3) Whenuho dohia dọ nujijọ ehe wá aimẹ to gblagbla 1914 po bẹjẹeji 1919 po tọn mẹ.b Nado yin apadewhe whẹndo Jehovah tọn, mí dona yin wiwe. (1 Pita 1:15, 16) Mí dona nọla na hẹnflu sinsẹ̀n lalo tọn depope po tonudidọ aihọn ehe tọn po.

6. Nawẹ núdùdù gbigbọmẹ tọn nọ yin awuwlena gbọn, podọ naegbọn núdùdù ehe do yin nujọnu?

⁶ Enẹgodo, Jesu yí aṣẹpipa etọn zan taidi ahọlu nado de “afanumẹ nugbonọ podọ nuyọnẹntọ” de. Afanumẹ ehe na nọ wleawuna núdùdù gbigbọmẹ tọn dagbe de na mẹhe yin hagbẹ “lẹngbọpa dopo” he go Jesu to nukunpedo lọ tọn lẹ. (Mat. 24:45-47; Joh. 10:16) Sọn 1919 gbọ́n, pipli pẹvi de he bẹ mẹmẹsunnu yiamisisadode lẹ hẹn ko yí nugbonọ-yinyin do to nukunpedo azọngban sinsinyẹn lọ nado na núdùdù “devizọnwatọ whégbè tọn” lẹ go. Núdùdù gbigbọmẹ tọn susugege he nọ yin nina mí gbọn pipli ehe gblamẹ nọ gọalọna mí nado whẹ́n to yise mẹ. E nọ yidogọna gbemima mítọn nado gbọṣi wiweji to gbigbọ-liho, to walọyizan-liho, to apọ̀nmẹ podọ to agbasa-liho. Núdùdù gbigbọmẹ tọn ehe sọ nọ plọnnu mí bo nọ hẹn mí pegan nado tindo mahẹ gigọ́ to azọ́n titengbe hugan he to yinyin wiwà to aigba ji to egbehe mẹ. Be hiẹ to alemọyi sọn awuwledainanu ehelẹ mẹ to gigọ́ mẹ ya?

AHỌLU LỌ NỌ PLỌNNU MẸJIDUGANDO ETỌN LẸ NADO DỌYẸWHEHO LẸDO AIHỌN PÉ

7. Azọ́n titengbe hugan tẹwẹ Jesu bẹjẹeji to aigba ji, podọ kakajẹ whetẹnu wẹ azọ́n enẹ na zindonukọn jẹ?

⁷ To whenue Jesu bẹ lizọnyizọn etọn jẹeji to aigba ji, e lá dọmọ: “Yẹn dona yì tòdaho devo lẹ mẹ ga nado lá wẹndagbe ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn, na ehe wutu wẹ yẹn do yin didohlan.” (Luku 4:43) Na owhe atọ̀n daa, Jesu ze azọ́n lọ do otẹn tintan mẹ to gbẹzan etọn mẹ. E na anademẹ devi etọn lẹ dọmọ: “Dile mì to yìyì, mì nọ dọyẹwheho, dọmọ: ‘Ahọluduta olọn tọn ko dọnsẹpọ.’” (Mat. 10:7) To fọnsọnku Jesu tọn godo, e dọ dọdai dọ hodotọ emitọn lẹ na hẹn owẹ̀n ehe “yì awà he dẹn hugan aigba tọn lẹ ji.” (Owalọ 1:8) E dopà na yé dọ emi lọsu na nọgodona azọ́n titengbe hugan ehe.—Mat. 28:19, 20.

8. Nawẹ Ahọlu lọ fọnjlodotena mẹjidugando aigba ji tọn etọn lẹ nado yinuwa gbọn?

⁸ To 1919, azọ́n “wẹndagbe ahọluduta lọ tọn” ko gbloada taun. (Mat. 24:14) Ahọlu lọ to gandu to olọn mẹ, podọ e ko bẹ pipli pẹvi mẹjidugando aigba ji tọn he yin kiklọ́we de tọn pli. Yé yí zohunhun do kẹalọyi anademẹ ojlofọndotenamẹ tọn Jesu tọn lẹ dọmọ: Mì dọyẹwheho wẹndagbe Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn he yin didoai lọ tọn to aigba lọ pete ji! (Owalọ 10:42) Di apajlẹ, nudi godonọnamẹtọ Ahọluduta lọ tọn 20 000 wẹ pli na plidopọ akọjọpli tọn de to Cedar Point, Ohio, to États-Unis to septembre 1922. Yí nukun homẹ tọn do pọ́n jeje he na ko to yé ji to whenue Mẹmẹsunnu Rutherford na hodidọ lọ he hosọ etọn yin “Ahọluduta Lọ” bo dọmọ: “Mì doayi e go, Ahọlu lọ to gandu! Mìwlẹ wẹ lilátọ etọn lẹ. Enẹwutu mì lá, mì lá, mì lá Ahọlu lọ po ahọluduta etọn po.” Afọzedaitọ fọtọ́n donu awe wẹ yinuwa sọgbe hẹ tudohomẹnamẹ enẹ gbọn mahẹ tintindo to “Azán Kunnudide Tọn” vonọtaun de mẹ dali, bo dla owhé he dẹn na kilomẹtlu 72 do nọtẹn plidopọ lọ tọn lẹ pọ́n. Ehe whàn afọzedaitọ de bọ e dọmọ: “N’ma na wọn tudohomẹnamẹ lọ nado lá Ahọluduta lọ gọna zohunhun mẹplidopọ lọ tọn gbede!” E ma yin ewọ kẹdẹ wẹ tindo numọtolanmẹ enẹ.

9, 10. (a) Tito tẹlẹ wẹ ko yin bibasi nado plọnazọ́n wẹnlatọ Ahọluduta lọ tọn lẹ? (b) Nawẹ hiẹ lọsu ko mọaleyi sọn azọ́nplọnmẹ ehe mẹ gbọn?

⁹ To 1922, hugan wẹnlatọ Ahọluduta lọ tọn 17 000 wẹ yin zohunhunnọ to otò 58 mẹ lẹdo aihọn pé. Ṣigba, yé tindo nuhudo azọ́nplọnmẹ tọn. To owhe kanweko tintan whenu, Ahọlu-Dide lọ na anademẹ he họnwun lẹ devi etọn lẹ gando nuhe yé na dọ, fie yé na dọ ẹ te, po lehe yé na dọ ẹ do po go. (Mat. 10:5-7; Luku 9:1-6; 10:1-11) Mọdopolọ to egbehe, Jesu hẹn ẹn diun dọ mẹhe nọ tindo mahẹ to azọ́n yẹwhehodidọ Ahọluduta lọ tọn mẹ lẹpo mọ anademẹ lẹ po azọ́nwanu he yé tindo nuhudo etọn lẹ po nado dọyẹwheho po kọdetọn dagbe po. (2 Tim. 3:17) Gbọn agun Klistiani tọn gblamẹ, Jesu to azọ́nplọn mẹjidugando etọn lẹ na nuhe dù lizọnyizọn lọ. Dopo to aliho he e nọ yizan lẹ mẹ wẹ Wehọmẹ Lizọnyizọn Yẹwhehọluduta tọn, he nọ yin anadena to agun he hugan 111 000 lẹ mẹ lẹdo aihọn pé. Po alọgọ wehọmẹ ehe tọn po, wẹnlatọ livi ṣinawe linlán wẹ yin hinhẹn pegan todin nado dọyẹwheho bo plọnmẹ to aliho he nọ dọ̀n “gbẹtọ wunmẹ lẹpo” mẹ.—Hia 1 Kọlintinu lẹ 9:20-23.

¹⁰ Gbọnvona Wehọmẹ Lizọnyizọn Yẹwhehọluduta tọn, wehọmẹ Biblu pinplọn tọn devo lẹ ko yin didoai nado plọnazọ́n mẹho agun tọn lẹ, gbehosọnalitọ lẹ, mẹmẹsunnu tlẹnnọ lẹ, alọwlemẹ lẹ, hagbẹ Wedegbẹ́ Alahọ tọn lẹ po asi yetọn lẹ po, nugopọntọ tomẹyitọ lẹ po asi yetọn lẹ po, gọna mẹdehlan lẹ.c Wehọmẹvi lẹ to klasi Wehọmẹ Biblu Pinplọn Tọn Na Alọwlemẹ lẹ tọn de do pinpẹn-nutọn-yinyọnẹn yetọn hia na wehọmẹ ehe dọmọ: “Azọ́nplọnmẹ vonọtaun he mí mọyi ko hẹn owanyi mítọn na Jehovah siso deji bo ko sọ hẹn mí pegan dogọ nado gọalọna mẹdevo lẹ.”

11. Etẹwẹ nọ zọ́n bọ wẹnlatọ Ahọluduta lọ tọn lẹ nọ penugo nado doakọnnanu mahopọnna nukundiọsọmẹ?

¹¹ Satani he yin kẹntọ lọ ma nọma doayi azọ́n pligidi yẹwhehodidọ Ahọluduta lọ tọn po mẹpinplọn tọn ehe po go. E nọ yí mẹgbeyinyan tlọlọ kavi ayiha gigẹdẹ lẹ zan nado glọnalina owẹ̀n Ahọluduta lọ tọn po lilátọ etọn lẹ po. Ṣigba, vivẹnudido kẹntọ lọ tọn lẹ ma jẹ yanwle etọn kọ̀n. Jehovah ko ze Visunnu etọn sinai do otẹn he “yiaga hú gandudu, aṣẹpipa, huhlọn, oklunọ-yinyin lẹpo” tọn de mẹ. (Efe. 1:20-22) Taidi Ahọlu, Jesu nọ yí aṣẹpipa etọn zan nado basi hihọ́na devi etọn lẹ bo deanana yé nado hẹn ẹn diun dọ ojlo Otọ́ etọn tọn yin wiwà.d Wẹndagbe lọ to yinyin lilá, podọ ahunjijlọnọ livi susu lẹ to aliho Jehovah tọn lẹ plọn. Lẹblanulọkẹyi nankọ die e yin na mí nado tindo mahẹ to azọ́n titengbe ehe mẹ!

AHỌLU LỌ BASI TITONA MẸJIDUGANDO ETỌN LẸ NADO WAZỌ́N SUSU DOGỌ

12. Basi zẹẹmẹ vọjlado delẹ he ko yin bibasi to titobasinanu lọ mẹ sọn whenue gbọ́n Ahọluduta lọ ko yin didoai tọn.

¹² Sọn whenue gbọ́n Ahọluduta lọ ko yin didoai to 1914, Ahọlu lọ ko vọ́ aliho he mẹ devizọnwatọ Jiwheyẹwhe tọn lẹ yin tito-basina nado wà ojlo Otọ́ etọn tọn te jlado. (Hia Isaia 60:17.) To 1919, anademẹtọ sinsẹ̀nzọn tọn de nọ yin dide to agun dopodopo mẹ nado deanana azọ́n yẹwhehodidọ tọn lọ. To 1927, tito yin bibasi nado nọ dọyẹwheho sọn whédegbè-jẹ-whédegbè to Sẹgbe lẹ to gbesisọ mẹ. To 1931, godonọnamẹtọ Ahọluduta lọ tọn lẹ yin whinwhàn nado wà susu dogọ to whenue yé yí yinkọ sinai do Owe-wiwe ji lọ he yin Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ. (Isa. 43:10-12) To 1938, mẹmẹsunnu azọngbannọ lẹ masọ nọ yin dide gbọn vòbibla dali to agun lẹ mẹ ba, ṣigba to yẹwhehọluduta-liho. To 1972, pipli mẹho lẹ tọn de wẹ jẹ anadena agun dopodopo ji kakati nido yin agun nukọntọ dopo gee. Mẹmẹsunnu he pegan lẹpo nọ yin tulina nado dovivẹnu bo tindo mahẹ to ‘lẹngbọpa Jiwheyẹwhe tọn he yin zizedo alọmẹ na yé yìnyìn’ mẹ. (1 Pita 5:2) To 1976, Hagbẹ Anademẹtọ lọ yin mimá do wedegbẹ́ ṣidopo nado deanana azọ́n Ahọluduta lọ tọn lẹdo aihọn pé. E họnwun dọ Ahọlu dide Jehovah tọn ko basi titona mẹjidugando Ahọluduta lọ tọn lẹ vudevude to yẹwhehọluduta-liho, yèdọ to anademẹ gandudu Jiwheyẹwhe tọn glọ.

13. Nawẹ nuhe Ahọluduta lọ ko wadotana to owhe 100 ehelẹ gblamẹ yinuwado gbẹzan towe ji gbọn?

¹³ Lẹnnupọndo nuhe Ahọlu Mẹsia lọ ko wadotana sọn owhe 100 die he ahọluduta etọn ko bẹ azọ́n jẹeji lẹ ji. E ko klọ́ akọta de wé na oyín Jehovah tọn. E ko deanana yẹwhehodidọ wẹndagbe Ahọluduta lọ tọn to aigba he hugan 239 ji bo ko sọ plọn gbẹtọ livi susu lẹ aliho Jehovah tọn. E ko kọ̀n mẹjidugando nugbonọ livi ṣinawe linlán dopọ, podọ dopodopo yetọn nọ ze yede jo sọn ojlo mẹ wá nado wà ojlo Otọ́ etọn tọn. (Ps. 110:3) Na nugbo tọn, azọ́n he Jehovah to wiwà gbọn Ahọluduta Mẹsia tọn gblamẹ lẹ klo bosọ jiawu. Ṣigba, nujijọ ojlofọndotenamẹ tọn devo lẹ gbẹ́ pò to nukọn ja.

DONA SỌGODO TỌN HE AHỌLUDUTA MẸSIA TỌN NA HẸNWA LẸ

14. (a) Etẹ biọ Jiwheyẹwhe wẹ mí te to whenue mí hodẹ̀ dọ: “Na ahọluduta towe ni wá”? (b) Etẹwẹ yin hosọ owhe 2014 tọn mítọn, podọ naegbọn e do sọgbe?

¹⁴ Dile etlẹ yindọ Jehovah ko de Visunnu etọn Jesu Klisti taidi Ahọlu Mẹsia lọ to 1914, ehe ma ko yin hẹndi mlẹnmlẹn odẹ̀ mítọn tọn dọ “ahọluduta towe ni wá.” (Mat. 6:10) E ko yin didọdai to Biblu mẹ dọ Jesu na “to ahọludu to ṣẹnṣẹn kẹntọ [etọn] lẹ tọn.” (Ps. 110:2) Gandudu gbẹtọvi tọn he tin to anademẹ Satani tọn glọ lẹ gbẹ́ jẹagọdo Ahọluduta lọ. To whenuena mí hodẹ̀ na wiwá Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn, nuhe biọ Jiwheyẹwhe mí te wẹ yindọ Ahọlu Mẹsia lọ po gandutọgbẹ́ etọn lẹ po ni wá doalọtena gandudu gbẹtọvi tọn bo de agọjẹdomẹtọ aigba ji tọn Ahọluduta lọ tọn lẹ sẹ̀. Nuyiwa ehe na yin hẹndi hogbe he tin to Daniẹli 2:44 mẹ lẹ tọn dọ Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn “na gbà ahọludu do flinflin bo sú ahọludu he lẹpo do.” Ahọluduta lọ na sukúndona tonudọtọ he yin kẹntọ Ahọluduta lọ tọn lẹ. (Osọ. 6:1, 2; 13:1-18; 19:11-21) Ojlẹ he mẹ ehe na jọ te ko sẹpọ taun. Enẹwutu, lehe e sọgbe do sọ dọ to owhe 2014 tọn mẹ, yèdọ owhe 100tọ sọn whenue gbọ́n Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn yin didoai to olọn mẹ, hosọ owhe tọn mítọn ni yin Matiu 6:10 he dọmọ: “Na ahọluduta towe ni wá”!

15, 16. (a) Nujijọ ojlofọndotenamẹ tọn tẹlẹ wẹ na wá aimẹ to Gandudu Owhe Fọtọ́n tọn lọ whenu? (b) Etẹwẹ Jesu na wà gbọngodo taidi Ahọlu Mẹsia lọ, podọ etẹwẹ ehe na zẹẹmẹdo na nuhe dù lẹndai Jehovah tọn na nudida etọn lẹpo?

¹⁵ To whenue Ahọlu Mẹsia lọ na ko và kẹntọ Jiwheyẹwhe tọn lẹ sudo godo, e na dlan Satani po aovi etọn lẹ po do odò mapote de mẹ na owhe fọtọ́n. (Osọ. 20:1-3) To whenuena nuyiwadomẹji ylankan kẹntọ enẹlẹ tọn na ko busẹ sọn aimẹ godo, Ahọluduta lọ na yí ale avọ́sinsan ofligọ Jesu tọn lẹ zan na gbẹtọvi lẹ bo na vọ́ nuhe ylando Adam tọn ko hẹngble lẹpo jlado. Ahọlu lọ na fọ́n gbẹtọ livi madosọha he to amlọndọ to yọdò mẹ lẹ sọnku bo na ze tito nuplọnmẹ tọn daho de dai nado plọnnu yé gando Jehovah go. (Osọ. 20:12, 13) Aigba lọ blebu na taidi paladisi jipa Edẹni mẹ tọn. Gbẹtọvi nugbonọ lẹpo na yin hinhẹn jẹ pipé kọ̀n.

¹⁶ To vivọnu Gandudu Owhe Fọtọ́n Klisti tọn, Ahọluduta Mẹsia tọn lọ na ko dotana lẹndai etọn. Enẹgodo, Jesu na ze Ahọluduta lọ do alọmẹ na Otọ́ etọn. (Hia 1 Kọlintinu lẹ 15:24-28.) Nuhudo hoyidọtọ de tọn ma na tin to Jehovah po ovi etọn he tin to aigba ji lẹ po ṣẹnṣẹn ba. Ovi Jiwheyẹwhe tọn he tin to olọn mẹ lẹ po dehe tin to aigba ji lẹpo po na tin to kọndopọ mẹ hẹ Otọ́ olọn mẹ tọn yetọn taidi hagbẹ whẹndo etọn tọn lẹ.

17. Etẹwẹ hiẹ magbe nado wà na nuhe dù Ahọluduta lọ?

¹⁷ Nujijọ ojlofọndotenamẹ tọn he wá aimẹ to owhe 100 he Ahọluduta lọ ko tin-to-aimẹ na lẹ gblamẹ hẹn mí deji dọ Jehovah to anadena nulẹ podọ dọ lẹndai etọn na aigba na mọ hẹndi. Mì gbọ mí ni yin mẹjidugando nugbonọ etọn lẹ bo to Ahọlu lọ po Ahọluduta etọn po lá zọnmii. Mí ni to ehe wà po jidide mlẹnmlẹn lọ po dọ to madẹnmẹ Jehovah na sè odẹ̀ ahundopo tọn mítọn dọmọ: “Na ahọluduta towe ni wá”!