Junio

Kukwe ñokwa yebiti ta nitre yekwe ja tuabare kwe ño ño namani bare yebe, nitre kristiano yekwe kä ngwani nüke jai ye köböire Jehovakwe kukwe kwin mikani nemen bare kräketre. Nitre kristiano siglo kena ye rüere ja mikani ngüba ñaka nämäne kwetre ye ngwane. Ñodre Pablo aune Bernabé ye nämäne kukwe driere Listra ye ngwane, dre namani barebätä ye ani mike gare jai. Kenanbe, nitrekwe kani ngäbiti kwin aune kukwe nuani (Hech. 14:19). Akwa Bernabé aune Pablo nikani kä madakänti aune ñaka ja di ngwani nekä kwe käre kukwe driebare jankunu kwe ye köböire ¿Dre kwin namani bare? “Ni kwati käkwe kukwe kwin Jesubätä ye mikani era” aune niaratre kukwe niebare aune ja ngwani ño kwetre yebiti ja mräkätre dimikani kwe (Hech. 14:​21, 22). Ye erere kä nengwane ni ñaka ja di ngwain nekä aune Jehovakwe sribi biani nie ye ni täi nuainne jankunu ye ngwane kukwe kwin rabai nikwe. w23.04 16-17 párr. 13-14

Jehová nämäne orasion Davidkwe kukwe nuin aune mike nemen bare yei David nämene tö ngwen kwatibe. David ye erere mä raba tö ngwen kwatibe. Kukwe namani barebätä nikwe ja kiti kukwe ja tötikara nekänti ye tä bämike metre Jehová raba ni mike töbätä aune ja di bien nie kä ngwankäre nüke jai kukwe tare yebätä. Ni mräkätre ja üaire aune nitre ñaka Jehová mike täte yebiti raba ni dimike nibi gare nie. Nita orare Jehovai aune mikadre nemen bare ño kwe ie ni tö ye erere ñan tä mike nemen bare käre akwa mikai nemen bare kwe yebrä gare metre nie. Ne madakäre, ñongwane nita ribere bäri jai ye ngwane tä bien nie. Aisete nita orare ngwane nikwe tö ngwandre ie aune kä bä nuäre yete niarakwe “jondron nire jökrä tö dre dre ie” ye erere bian ie ngwandre törö jai (Sal. 145:16). w23.05 8 párr. 4; 13 párr. 17-18

¿Kukwe kwin meden meden raba nemen mäkwe abokänbätä mäkwe ja töi mikadre? Mäkwe ja töi mikai ñäke Bibliabätä, orare bäri ye käkwe mä dimikai ja kete bäri Jehovabe yebätä mäkwe töbika (Sal. 145:​18, 19). Mäkwe ja töi mikani ja ngwen ni kristiano erere ngwane, ye käkwe mä dimikai ño ja kete bäri kwin ni madabe yebätä mäkwe töbika (Col. 3:14). ¿Mä raba dre mada nuainne? Mäkwe kukwe mikani nuaindre jai ye köböire dre kwin raba nemen mäkwe ye mäkwe tika täräbätä jai aune mikatari ñärärä ruäre ngwane. Bäkänä, ruäre ngwane ni ñaka töta nemen kukwe nuainbätä (Prov. 13:20). ¿Yebätä nikwe ja di ngwandre nekä? Ñakare. Akwa yebiti ta, nikwe ja di ngwandre krubäte aune nikwe ñaka nuaindi ngwarbekäre. Dre raba ni dimike kukwe ye erere känti ye mikakäre gare jai känenkri, nitre ruäre raba kukwe meden ngwentari yebätä ani blite käne. w23.05 27-28 párr. 5-8

Ruäre ngwane jata nemen ruin ngite nie aune ni töi tä nemen ni nike. Akwa nita kukwe den jai ye ererebätä kukwe tä nemen bare ye tädre gare nie, ye käkwe ni dimikai ja ngwen kwin aune ñaka kukwe blo ye erere nuainenta bobukäre. Yebiti ni täi neen jankunu ja nire kokwäre. Kukwe namani bare ye kwitabiti ñan raba ye mäkwe ngwan törö jai. Mäkwe ñaka töbika krubäte kukwe yebätä, mäkwe ñaka ja dokwä ngwan tare, mäkwe ñan ngite kitai ni madabiti aune mäkwe ñaka kukwe mika jabiti. Ja ruin ngite krubäte mäi ngwane mäkwe ora töi bobrebiti Jehovai, mäkwe ja mikani ngite ye mäkwe mika gare aune Jehovakwe ngite kitadre ta mäbiti mäkwe ribere ie (Sal. 25:11; 51:​3, 4). Mäkwe kukwe tare nuainbare ni itibätä ngwane mäkwe ngite kitamana ta jabiti ie (Sant. 5:​14, 15). Mäkwe ja mikani ngite ye raba ja töikrä mäi aune mäkwe ja di ngwan ñaka nuainenta. Jehovakwe mä dimikai aune mä mikai tuin bobre kwe jai yei mäkwe tö ngwan kwatibe (Sal. 103:​8-13). w23.08 28-29 párr. 8-9

Jehoás nämäne bati ye ngwane ja di ngwani Jehová mike täte kwe, Jehoiadá kukwe kwin bämikani niara käne ye köböire. Akwa Jehoiadá krütani ye ngwane, Jehoás jatani ja kete reitre ngobo apóstata yebe (2 Crón. 24:​4, 17, 18). Kukwe ye namani tare krubäte Jehovai akwa yebiti ta “nämäne käre nitre niara kukwe niekä ye juen niara töi ükatekäre”. Zacarías, Jehoiadá monsoi niara Jehová kukwe niekä aune sacerdote aune niara ye Jehoás etebakrä. Akwa yebiti ta ñaka kukwe nuani jire kwe. Bätuakäre mada Zacarías kämikamana kwe, Zacarías mräkätre käkwe niara mikani kwäre yebätä ñokwä debe biani jire kwe (2 Crón. 22:11; 24:​19-22). Jehoás ñaka namanina Jehová mike täte ye köböite kukwe tare namani barebätä Jehovakwe niebare erere: “Nire ñaka ti mike ütiäte ye tikwe ñaka mikadi ütiäte” (1 Sam. 2:30). Kä nikani ta ye bitikäre nitre rükä sirio ye käkwe “rükä Jehoaskwe kabre” ye kämikani, Jehoás “nuainbare tare krubäte”. Zacarías mürie ketani kwe yebätä. Niara töi käme krubäte ye medenbätä ñaka doboi mikani “rei mada mada dobo mika nämäne ye ngätäite” (2 Crón. 24:​23-25). w23.06 18-19 párr. 16-17

Kä nikani kwä jätä ta Pablo nämäne kukwe driere aune nitre tötike Éfeso (Hech. 19:​1, 8-10; 20:​20, 21). Ja mräkätre nämäne tare kwe yebätä tö namani dimikai ja ngwen metre Jehovai. Nitre kristiano Éfeso ie kukwe metre jämi gare ye känenkri nämäne kukwe ngwarbe mike täte aune nämäne kukwe chokakwe ye mike täte arato. Nitre nünanka Éfeso ye nämäne nemen kämekäme jabe aune ñaka nämäne ja gaire jire chi. Fiesta nuain nämäne känti nitre nämäne ja ükekrö aune ja bämike. Ne madakäre nitre kukwe ngwarbebätä nämäne ja ükekrö yekänti raba kämekäme jabe ye aibebätä blita nämäne bäsi käre (Efes. 5:3). Nitre nämäne kukwe blo nuainne o ñakare ye ñaka nämäne nüke gare ietre ye medenbätä ñan nämäne kukwe käme nuainne nütü nämäne kwetre (Efes. 4:​17-19). Töi ñaka nämäne nike ye medenbätä rabadre kukwe ükete Jehovabe ye ñaka nämäne nütüre jire. Ye medenbätä niaratre nämäne kä ikote ye kwrere aune Ngöbö ni mikaka nüne kärekäre yebätä niaratre nämäne mente, ñobätä ñan aune Ngöbö ñaka nämäne gare jire chi ietre niebare Pablokwe. w24.03 20 párr. 2, 4; 21 párr. 5-6

Gedeón nämäne ji ngwen yebätä ja di ngwani krubäte kwe. Nitre madianita ngitiani ye ngwane, niara nikani deu jiebiti kä kiare Jezreel nemen ñö Jordán yekänti. Ji ye dube aune kri tukwäre (Juec. 7:22). ¿Dre nuainbare kwetre mada? ¿Namanintre kwekebe? ¡Ñakare! Gedeón aune nitre rükä 300 nämäne nainte krubäte akwa ja di ngwani kwe niken ñö Jordán yete ta, nänkäre nitre madianita ye jiebiti. Nakanintari ie ngwane ganainbare kwäräbe kwe (Juec. 8:​4-12). Gedeonkwe tö ngwani aune Jehovakwe ñaka tuanimetre kaibe (Juec. 6:​14, 34). Bati, rei nibu madianita nämäne ngitie kameobiti ye kanintari ngotore Gedeonkwe aune nitre rükä kwekwe (Juec. 8:​12, 21). Jehová diebiti nitre israelita ja ngwanka dite yekwe nitre madianita kanintari aune ganainbare. Jehová ye Ngöbö ñaka nainte aune di nekä ye ie nitre umbre tö ngwandre aune Jehová ja di biain ietre (Is. 40:​28, 29). w23.06 6 párr. 14, 16

Tö ngwandre Jehovai. Barac ni ji ngwanka bätä kukwe namani bare yebätä ani töbike, Jehovakwe kukwe niabare ie ye mikani täte bengwairebe kwe aune ñaka töbikabare kwe yebätä kukwe kwin namani bare kräke. Ye näire nitre israelita ñaka nämäne juto rükäre. Escudo aune lanza ñaka nämäne jire kwati kwetre. Yebiti ta Barac rabadre niken rüre Sísara aune nitre rükä kwe cananeo ye rüere niebare ie Jehovakwe, nitre rükä Sisarakwe ye nämäne näin ja kriemikani kwin krubäte (Juec. 5:8). Barac nämäne ngütüä Taborbiti rikadre kä kiare yekänti rükäre Sísara aune nitre rükä kwe nämäne näin karo ngwen 900 ye rüere niebare Débora ni Ngöbö kukwe niekä yekwe ie. Kä kiare yete rabadre bäri nuäre Sísara kräke ganankäre akwa yebiti ta Barac ja mikani täte. Barac jatani ngütüäbätä ye ngwane ñü näkäni jobe tibien. Karo Sisarakwe namaninkä dobro okwäte, ye köböire Jehovakwe Barac dimikani ganane (Juec. 4:​1-7, 10, 13-16). Ye erere raba nemen bare nibätä, nikwe tö ngwain Jehovai aune kukwe bianta kwe mikakäre täte juta kwe köböire ye nikwe mikai täte ngwane ni raba ganane (Deut. 31:6). w23.07 19 párr. 17-18

Kukwe ngübadre bätärekä ye ütiäte krubäte rabatekäre nire. Jehovata kukwe käbämike ja känenkäre kräke ye nikwe ngübadre bätärekä, nitre kirabekwe nuainbare ye erere (Heb. 6:​11, 12). Biblia tä ni kete ni sribikä tirete yebätä (Sant. 5:​7, 8). Ni sribikä tirete tä sribire ja dibiti nura nökakäre aune ñö metakakärebiti, akwa ñongwane ngwä rabai ye ñaka gare ie. Akwa ngwä rabai aune ötai kwe ye tä ngübare bätärekä. Ye erere arato, ni kristiano tä sribire ja dibiti Jehová kräke,“Dänkien jadatita ñongwane, ye abko gare ñakare” ie yebiti ta (Mat. 24:42). Ye erere, nita kukwe ngübare bätärekä aune kukwe jökrä Jehovata käbämike ye mikai nemen bare kä debe näre te kwe yei nita tö ngwen kwatibe. Ni ñaka kukwe ngübai bätärekä ngwane, ni raba kite nainte aune bätärekä bätärekä ni raba kite kämikekä kukwe metre yebätä. (Miq. 7:7). w23.08 22 párr. 7

Profecía ne Daniel 2:​41-43 aune mada Danielbätä aune Apocalipsis yebätä ja kitata ngwane, Reino Unido aune Estados Unidos tä ja kete, abokän potencia mundial bämikata tä nüke gare nie. Rei Nabucodonosor käkwe köböbare ye Danielkwe mikani gare ie ngwane, kukwe ne niebare kwe potencia mundial yebätä: “Juta kri ye abokän rabadi kukwe ruärebätä dite aune kukwe ruärebätä därebe”. ¿Ñobätä kukwe ruärebätä rabai därebe? Ñobätä ñan aune nitre bämikata dobro ngätärebe, yekwe ñaka nitre bämikätä hierrobätä ye tuainmetre sribire ja dibiti. Jondron üai kri tuani köböre aune metrere ngoto yebätä Danielkwe kukwe mikani gare yebätä kukwe ütiäte tä nemen gare nie. Kena, potencia mundial Reino Unido aune Estados Unidos abokän dite tä bämike. Ñodre, rübare kri kena aune rübare kri bobukäre ye niaratrekwe dimikani, köböire juta mada yekwe gananbare. Yete ja käne di ñan jatani aune di näkäinte jankunu, ñobätä ñan aune nitre nünanka juta yete tätre ngadain jabätä. Ketebukäre, potencia ne täi känime ngwane, gobran kä jökräbiti tibien ye Ngöbökwe gaite Gobran kwe yebiti. w23.08 10-11 párr. 12-13

David nämäne ja tuin kukwe tare krubäte ben yebätä ruäre ngwane nämäne nemen töbike krubäte (Sal. 18:​4, 5). David nämä tare Jehovakwe aune bämikani kwe ie, ye köböire ja namani ruin dite ie. Ja ketamuko kwe Jehová, nikani niara ngwena “kä kiare känti mikä kare” aune “ñö ere ye kwrere känti” ja namani ruin ie. Ye köböire namani dite aune kä namani jutobätä Jehová mikakäre täte jankunu (Sal. 18:​28-32; 23:2). Nita ja tuin kukwe tare ben ngwane, ni raba kukwe ne erere niere: “Jehová tä ni tarere metre yebätä niara ñan ni gatebare, ñobätä ñan aune niarata ni mike tuin bobre käre jai” (Lam. 3:22; Col. 1:​11, NGT). David ja tuani rüe käme krubäte yebe aune bä kabre ja nire kwe ye namani kukwe kri te. Jehová nämäne niara tarere yebätä ja nämäne ruin kriemikani ie aune dimikani, Jehová nämäne David ken ye kwrere ja namani ruin ie. Ye medenbätä, niarakwe kantabare ne kwrere: “Kä jürä nämä tibätä yebätä niarakwe ti mikaba kwäre” (Sal. 34:4). Kukwe nieta Davidbätä ne namani bare metre, akwa Jehová nämäne niara tarere ye nämäne bäri dite rüe ye kräke. w24.01 30 párr. 15-17

Jehoiadá krütani ye bitikäre, Jehoaskwe ja ketabare nitre käme ben (2 Crón. 24:​17, 18). Nitre príncipe käi Judá ñaka nämäne Jehová mike täte ye kukwe nuani kwe. Ñaka mikadre täte kwe näre, ¿ñan ererea? (Prov. 1:10). Niarakwe ñaka kukwe kwin diani nuaindre jai aune ja tuanimetre töi kwitadre kwe ja ketamuko käme kwe yei. Niara etebakrä Zacarías ja töi mikani mäträrebätä ngwane, Zacarías murie keta mananbare kwe (2 Crón. 24:​20, 21; Mat. 23:35). Jehoás ja ngwani dion krubäte ¿ñan ererea? Niara nämäne ja ngwen kwin, akwa biti ja mikani kwe apóstata aune ni kämikaka. Ja känenkäre mada, nitre sribikä kwe ye ara käkwe niara kämikani (2 Crón. 24:​22-25). ¡Niarakwe Jehová mikadre täte aune nitre nämäne Ngöbö tarere ye kukwe nuadre kwe ngwane, kukwe ye erere ñaka rabadre barebätä näre! ¿Kukwe namani barebätä ye tä dre driere mäi? w23.09 9 párr. 6

Jesús nämäne tö ngwen täte Pedro ie ye gani kwe ngwane, yekwe niara dimikani. Ja känenkäre mada, Pedro aune eteba kwe Andrés nämäne sribire gwa kitabätä ye tuanimetre kwetre aune ja töi mikani kwe kwatibe näin Mesías ben. Niaratre kukwe kwin diani jai ye köböire kukwe kwin krubäte namani kwetre (Mar. 1:​16-18). Ni ja tötikaka Jesukwe erere, apóstol Pedrokwe kukwe ñan tuabare bä nuäre krubäte tuani nemen bare. Pedrokwe Jesús tuani nitre bren miketa räre, chokali juentari nitrebätä aune nitre ngwakare gainkröta (Mat. 8:​14-17; Mar. 5:​37, 41, 42). Arato kukwe kwin rabai Jesukwe gobrandi kwe kä kwinbiti ye ngwane, tuani Pedrokwe ye ñaka käi nikwitaninkä jire chi biti (Mar. 9:​1-8; 2 Ped. 1:​16-18). Pedrokwe kukwe ñan bämikabare jire chi ja töite ye tuani kwe. ¡Niara nämäne töbike blo jabätä ye ie ñaka ja tuanimetre ganaindre kwe yebätä kä namani jutobätä raba ruin nie! Niarakwe ñaka ye erere nuaindre akräke kukwe keta kabre kwin ye rikadre bäre. w23.09 21 párr. 4-5

Tärä tikani kena Pedrokwe yekänti “ja taredre erametre”. Ja tare ye abokän ñaka ngite ruäre aibe kitadre jabiti ta ñakare aune ni madata “ja mike ngite” ni ruere ngwane nita juto biarebe dekänbiti ta meden gärätä (1 Ped. 4:8). Jesukwe kukwe driebare Pedro ie ngite kitadre ta ni madabiti yebätä kä nikani kwati ta ye nükaninta törö Pedro ie nämäne kukwe ne tike ngwane. Pedro nämäne juto biarebe ngite kitakäre ta nitre madabiti “bä kükü jire” niebare kwe yebiti nämäne ja töi mike kwin krubäte namani ruin ie. Akwa Jesukwe niebare ie, ngite kitadre ta “bä 77 jire” nitre madabiti ye abokän ngite kitadre bäbe ta ni madabiti ye ñan tändre jire meden gärätä. Ye tä kukwe ütiäte driere nie ja töi kräke arato (Mat. 18:21). ¿Ñan tä nemen nuäre mä kräke mäträbare ne mikakäre täte? Ye erere ngwane mäkwe ñaka ja di ngwan nekä. Ni jökrä ngite ye medenbätä nita Jehová mike täte akwa ruäre ngwane ñan tä nemen nuäre ni kräke ngite kitakäre ta ni madabiti. ¿Mä raba dre nuainne? Mäkwe ja di ngwan ngite kite ta mä mräkä yebiti aune ja mäketa ben ye bäri ütiäte. w23.09 29 párr. 12

¿Jonás nämäne gwa teri ye ngwane dre nuainbare kwe kä ngwankäre nüke jai? Orabare kwe Jehovai. Kukwe ye nämäne gare kwin Jonás ie ye nüke gare nie. Töbikataribare kwe kukwe yebätä aune ja tuabare kwe kukwe tare ben ye ngwane nämäne tö ngwen Jehovai ye käkwe dimikai ye nükani gare ie. Biti, nükaninta jate kä nötarebiti ngwane, namani juto biarebe kukwe biani ie ye mikakäre täte (Jon. 2:10–3:4). Mäta ja tuin kukwe tare ben aune mäta nemen ulire o töbike krubäte ye ngwane, ¿ñan tä nemen nuäre mä kräke orakäre? ¿O mä ñaka töta nemen ja tötikabätä? Ye ngwane drebe mätä ja tuin ye nüke gare kwin Jehovai ye mäkwe ngwan törö jai. Arato, mä ñaka tä orasion nuainne kwin tä nemen ruin mäi ye ngwane Jehovata mä kukwe nuin aune mäta dre ribere jai ye bian kwe mäi yei mäkwe tö ngwan kwatibe (Efes. 3:20). Mäkwe oradi ye bitikäre kukwe keta kabre ja üaire bianta Jehovakwe yebätä mäkwe kukwe känändi ngwane “Jehová, ti dimike” mäta niere ie ye kwrere mäkwe bämikai. w23.10 13 párr. 6; 14 párr. 9

Tabernáculo aune templo sribebare ja känenkäre Jerusalén ye terita sribebare bäsi ja kwrere. Nämäne ñäkäninbiti ketebu: “kä deme” aune “kä bäri deme”, dänkwäbiti nämäne ñäkäninbiti (Heb. 9:​2-5; Éx. 26:​31-33). Kä Deme yekänti candelabro orore, kä jondron rä mane kukwakäre aune mesa ban mikakäre nämäne mikani. “Nitre sacerdote dianinkä üai deme köböire” aibe nämäne niken kä teri yete sribi nämäne mikani kisete ye nuainkäre (Núm. 3:​3, 7, 10). Kä bäri deme ye nämäne arca del pacto ye ken, sribebare orobiti aune Jehová nämäne yete bämikakäre (Éx. 25:​21, 22). Sacerdote bäri kri ye aibe nämäne niken dänkwä mikani ye kwäräkri kä bäri deme yekänti. Bati kä kwatire kwatire niaratre nämäne niken jondron nire därie ye ngwena ngite jakwe aune ngite juta jökrä yekwe ye kitakäre ta biti (Lev. 16:​2, 17). Kä nikani ta yete üai deme köböire tabernáculo ye sribebare drebiti aune dre gärä nämäne ye mikani gare (Heb. 9:​6-8). w23.10 27 párr. 12

“Munkwe ja tare kwärikwäri”, kukwe nieta ne tä kwen bä kabre Bibliabätä nie (Juan 15:12; Rom. 13:8; 1 Tes. 4:9; 1 Ped. 1:22; 1 Juan 4:11). Akwa ja tare ye abokän tä nirien ni brukwäte; ñan raba tuin jire. ¿Nita ja mräkätre tarere ye ni raba bämike ño, ne kwe jutuadre? Nita kukwe niere aune ja ngwen ño yebiti ni raba bämike. Ja mräkätre tare nikwe ye ni raba bämike kukwe keta kabrebiti. Biblia tä kukwe ruäre mike gare nie: “Munkwe kukwe metre nie jai kwärikwäri” (Zac. 8:16). Munkwe nüna “jäme jabe kwärikwäri” (Mar. 9:50). “Munkwe ja mikadre bäri ütiäte jae kwärikwäri. Yebtä munkwe ja kitadre bäri” (Rom. 12:10). “Munkwe ja ka ngäbti kuin kwärikwäri” (Rom. 15:7). “Munkwe ñan ja ngie mika amne […] munkwe kukwe ye dian jabti ta kwärikwäri” (Col. 3:13). “Kukwe mun itire itire kwe, ye ie munkwe kötä mika gwaire jökrä ja die mikakäre kwärikwäri kärekäre köbö kwatirekwatire. Munkwe ja die mikadre kore ne ngwane, nikwe nünandre ño ükaninte Kristokwe ye mikadi täte munkwe” (Gál. 6:2). “Munkwe blita kukwe nebtä ja die mikakäre kwärikwäri” (1 Tes. 4:18). “Munkwe ja mika bäri dite nünakäre” (1 Tes. 5:11). “Munkwe blita Ngöböbe jakrä kwärikwäri” (Sant. 5:16). w23.11 9 párr. 7-8

Köbö kwatire kwatire känti nita kukwe den nuaindre jai abokän känti tödeka nikwe tädre dite ye nita ribere jai. Kukwe ruäre känti nita kukwe den jai ye abokän ja ketamuko yebätä, ja näkwitata drebätä, ja tötika kwela krite, ja mikata gure yebätä, monsotrebätä aune sribibätä. Kukwe ne erere ngwandretari jai: “¿Tita kukwe den jai ye tä dre bämike tibätä? ¿Kä käme te nita nüne ne jötrö ngwarbe aune Jehová köböra kwite kä bä nuäre ye erere tuin tie o nita nüne ño kä nengwane ye aibe nitre kwati tä nütüre ye erere ti töita?” (Mat. 6:​19, 20; Luc. 12:​16-21). Kukwe käbämikata ja känenkäre ye ie nita tö ngwen yebätä nikwe tödeka nikwe mikai dite jankunu ye ngwane nikwe kukwe kwin diain nuaindre jai. Kukwe ruäre känti ni nuateta abokän känti tödeka nikwe tädre dite ye nita ribere jai. Ñodre, ja mikata ni rüere, bren tare tä nemen nibätä o kukwe mada tare abokän tä ni mike ene ja kisete yebätä. (1 Ped. 1:​6, 7). w23.04 27 párr. 4-5

Nita orare Jehovai ye bitikäre ni ñan rabadre kwekebe ye ngübata Jehovakwe. Ñodre, ja mräkä iti tä orare Jehovai ne kwe niara rabadre permiso kärere jefe kwe ie nänkrä gätä kribätä yebätä töbike. ¿Kukwe ribeta kwe ye mikakäre nemen bare Jehová rabadre dre nuainne? Jehová ni dimikai ñan kä jürä ngwen jabätä. Ja mräkä ye rabadre blite jefe kwe yebe, bä kabre yebiti ta. O raba blite nitre mada tä sribire ben ne kwe rabadre sribire niara täte. Arato raba niere jefe kwe ie köbö diandi ngwarbe kwe jai ye ñan ütiä biandre ie. Nita orare Jehovai ye ruäre ñaka bengwairebe mikadi nemen bare kwe ni kräke niebare Jesukwe (Luc. 11:9). Aisete, nikwe oradre töi kwatibebiti aune jankunu (Luc. 18:​1-7). Nita orare bä kabre kukwe keteitibätä Jehovai ye ngwane, nita bämike erametre nita kukwe ye ribere jai aune niara raba kukwe ye mike nemen bare yei nita tö ngwen. w23.11 22 párr. 10-11

Abrahán ja ketamuko Jehovakwe ye monsoi ye kiri juta keta kabre kä jökräbiti tibien yekwe kukwe kwin rabai käbämikani kwe ie (Gén. 15:5; 22:18). Abrahán nämäne tödeke krubäte Ngöböbiti yebätä tö ngwani kwatibe kwe kukwe käbämikani ye ie. Akwa, kä namanina 100 Abranbiti aune 90 Sarabiti aune monso ñan nämäne kwe jire iti (Gén. 21:​1-7). Kukwe ne mikata gare Bibliakwe kukwe käbämikani Abrahán ie “ye nämä era kräke aune nira rabai juta keta kabre rün erere yei tö ngwani kwatibe kwe” (Rom. 4:18). Aune mikata gare erere, niara nämäne tö ngwen kukwe ie ye namani bare metre: Abrahán namani Isaac rün erere. ¿Ñobätä Abrahán nämäne tö ngwen krubäte kukwe käbämikani ie yei? Jehová nämäne gare kwin Abrahán ie, yebätä kukwe käbämikani kwe ie yei “nämäne tö ngwen kwatibe” (Rom. 4:21). Abrahán nämäne tödeke krubäte yebätä kädekani ja ngwanka metre aune kani ngäbiti kwe (Sant. 2:23). w23.12 8 párr. 1-2

Mä ja di ngwan ne kwe tö ngwandre mäi. Ye abokän dre mikata nuaindre mäi ye jökrä mäkwe nuaindre kä jutobiti. Jesús kukwe kwin bämikani ni käne. Dre mikani nuaindre ie ñan ye ñan tuanimetre kwe o ja mikani ngwarbe kwe, ñakare aune kukwe ye jökrä nuainbare kwin kwe (Juan 13:1). Jesús erere mäkwe ja di ngwan kukwe jökrä mikata nuaindre mäi ye nuainkäre. Nuaindre ño ñan gare mäi ngwane, mäkwe ja töi mika bobre aune ja di kärä nire ie kukwe gare bäri ye. Mä ñan töbika jondron nuainbätä chi aibe (Rom. 12:11). Bäri kwin mäkwe ja di ngwan jondron jökrä ye mikakäre nemen bare täte. Mäkwe nuain Jehová kräke ño “ji dokwäte kräke kwrere, aune ña ni kä nebätä kräke kwrere” (Col. 3:​23, NGT). Bokänä, ni abokän ñaka metre, aisete kukwe tä nainte nie ruäre ngwane, yebätä mäkwe ja töi mika bobre aune kukwe jökrä ñan raba nemen bare nie ye mäkwe ngwan törö jai (Prov. 11:2). w23.12 26 párr. 8

Ni iti tä ja ngökö ñöte ngwane, tärä nemen juta Jehovakwe yete. Aune ye käita nemen juto nibätä. Nire tä kukwe ne erere nuainne ye tä nemen ja kete kwin Jehovabe aune ni salmo tikaka David ye erere töita: “Mäta nire den jai aune mäta mike nökrö ja ken ni yebätä kätä juto, ne kwe niara nünandre jubäre ju mäkwe yete [Jehová]” (Sal. 65:4). Jehová ñan tä ni jökrä tuenmetre nemen ju kwe yekänti jubäre. Rababa gare nie kukwe ja tötikara känebätä erere, nire tä töi bökänbiti Jehová mike täte ye aibe ken niara tä nökrö (Sant. 4:8). Nire tä ja denkä mento aune ja ngökö ñöte ye tä nemen ja kete kwin krubäte Jehovabe. Aune niara tä kukwe ne käbämike nitre yei: “Tikwe jondron kwin biain krubäte aune munkwe ñaka jondron medei nikadi jire rabai gare munye” (Mal. 3:10; Jer. 17:​7, 8). Nita ja ngökö ñöte ye abokän kukwe kena nuainta nikwe. Ni kristiano jökrä tö nünain ja diankata mento Jehovakrä ye ererebätä aune bärira nita ja tuin kukwe tare ben aune tödeka nikwe nuateta ngwane (Ecl. 5:​4, 5). Ni jökrä rabadre ja di ngwen ja ngwankäre metre Jesús erere aune kukwe biani kwe ye mikakäre täte (Mat. 28:​19, 20; 1 Ped. 2:21). w24.03 8 párr. 1-3

Mun ñan töta nemen kä diainkä jai ja kräke. Kukwe jene tuin kwin munye o kukwe ruärebätä munta nemen rubun jakrä ye ngwane, ¿dre nuaindre? Töbike ñukwä jutra bätä blitani kena yebätä. Ñukwä jutra ye okwäta ngwane, kenanbe okwäta nemen chi. Ñukwä jutra ririadre aune ñaka rötadrete yekäre ngi burie kitadre te aune bätärekä bätärekä ngi ötö kri mada mada mikadre te ne kwe ñukwä jutra ye tädre trä ngitiekä aune ñaka rötadrete jötrö ngwarbe. Ye erere arato munkwe kä dianka köbö kwatire kwatire jai ja kräke ne kwe mun tädre keteitibe. Aune kukwe ñan raba mun mike rubun jötrö ngwarbe ye munkwe nuain gwairebe (Sant. 3:18). Oxígeno ye köböire ñukwä trä tä kwekebe. Akwa oxígeno ñakare ngwane jötrö ngwarbe ñukwä ye tä nötö. Ye erere arato ni ja mäkäninte ye ñaka ja mike ütiäte jai ngwane jötrö ngwarbe ja tare ye raba kite nete. Nitre ja mäkäninte merire aune brare tädre ja mike ütiäte jai kwärikwäri ngwane, ñukwä jutra ja tare kwrere ye täi käre jutra ngitiekä, mäta nitre mada mike tuin ütiäte jai ye bäri ütiäte ye mäkwe ñaka nütü ñakare aune nitre mada ie ja ruin ja mikani ütiäte ye bäri ütiäte ye mäkwe ngwan törö jai. w23.05 22 párr. 9; 24 párr. 14-15

Ruäre ngwane ni raba nekwetekä ja jiebiti. Nitre Jehová mikaka täte nämäne nemen grükekä, ñobätä ñan aune rüe o kukwe tare ben nämene ja tuin ye jürä nämäne nemen bätä mikata gare Bibliabätä (Sal. 18:4; 55:​1, 5). ¿Aune ni? ¿Nitre nänkä kwelate nibe, sribikä nibe, ni mräkätre o nitre sribikä gobranbe ye tä ja mike ni rüere? ¿O bren tare krubäte tä nibätä yebätä ni raba krüte gare nie? Kukwe ye kwrere känti ni ñaka raba kukwe nuainne jire chi tä nemen ruin nie yebätä monso chi ye kwrere nita nemen. ¿Akwa Jehová tä dre nuainne ni dimikakäre? Nikwe kä diandrekä Jehovakrä jai, nikwe oradre ie aune ñäkädre niara kukwei Biblia yebätä ye ütiäte krubäte (Sal. 77:​1, 12-14). Nikwe ye erere nuaindi ye köböire ni töi rabai käne blitabätä ni Rün kri kä kwinbiti Jehová yebe, ni täi ja tuin kukwe tare ben ye ngwane (Sal. 119:28). w24.01 24-25 párr. 14-16

Ni töi tädre kwatibe kukwe ja üaire mikani nuaindre jai ye nuainbätä ye ütiäte krubäte. ¿Ñobätä? Ñobätä ñan aune ni töi täi kwatibe ye erere nuainne ngwane, bäri nikwe ja di ngwandi nuainkäre. Aune murie tä mate bäri dite ngwane tä nüke bäri jötrö. Ye erere arato, ni töita kwatibe kukwe nuainbätä ngwane, nikwe dre mikani nuaindre jai ye raba nemen bare nie. Aisete, ¿dre raba mä dimike ja töi mikakäre kwatibe kukwe nuainkäre? Mä töi rabadre bäri kukwe nuainbätä ye mäkwe ribe Jehovai. Mäta kukwe mike nuaindre jai ye rabadre bare mäi yekäre, üai deme yebiti Jehová raba mä töi mike nuainne (Sal. 143:5). Kukwe ñan nuain bä erere Jehovakwe nuainbare Pablo kräke yebätä töbikataribare kwe ngwane, töi nämäne sribire bäri ja brukwä tätebiti Jehová kräke (1 Cor. 15:​9, 10; 1 Tim. 1:​12-14). Ye erere arato, Jehovakwe dre nuainbarera ni kräke yebätä nikwe töbikaitari ngwane, ni töi bäri rabai kukwe nuainbätä aune nikwe dre mikani nuaindre jai ye rabai nemen bare nie (Sal. 116:12). w23.05 27 párr. 3-5

Jehová ni Rün kä kwinbiti, käikitadrekä ye tä nemen tuin kwin ie (Sal. 119:108). Nitre kä nebätä käikitadrekä ne kwe ja rabadre ruin kwin ie, ¿ye erere Jehová töita? Ñakare. Satanakwe kukwe ngwarbe niebare, ye niebare kwe ni rüere arato. Ni kä nebätä nuaite aune nikwe trö kwitadre Ngöböi ye kwin rabai ruin nie ngwane, nikwe ñaka ja ngwian metre Ngöböi nieta Satanakwe (Job 1:​9-11; 2:4). Akwa Satana ye ni ngökaka ye Job ja ngwanka metre käkwe bämikani. ¿Aune dre nie raba nibätä? Nita Jehová käikitekä ngwane Satana ñan tä kukwe metre niere ye nita bämike arato. Ja mikata Jehovakri aune ja ngwanta metre ie yebiti kä mikata jutobätä ye kukwe bäri kwin nuainta ni itire itirekwe (Prov. 27:11). w24.02 8-9 párr. 3-5

Ja käne mada, Jehovakwe nitre kädekani Jueces erere juta kwe jie ngwankäre. Aune nitre nämäne nemen reire ye näire, niarakwe nitre dianinkä ja kukwei niekäre yebiti nämäne juta kwe ye jie ngwen. Reitre käkwe ja ngwani metre Jehovai yekwe ni niara kukwei niekä ye mikani täte. Ñodre, rei David käkwe töi bobrebiti ni Ngöbö kukwei niekä Natán käkwe mäträbarebätä ye kukwe nuani (2 Sam. 12:​7, 13; 1 Crón. 17:​3, 4). Rei Jehosafat ye käkwe ni Ngöbö kukwei niekä Jahaziel ye kukwe nuani. Aune nitre nünanka juta Judá ye töi mikani kwe tö ngwen kwatibe ni Ngöbö kukwei niekä yei (2 Crón. 20:​14, 15). Kukwe tare näire rei Ezequías ja di käräbare ni Ngöbö kukwei niekä Isaías ie (Is. 37:​1-6). Nitre reire nämäne ja tuenmetre jie ngwandre Jehovai ngwane, Jehová nämäne kukwe kwin nemen bare kräke aune nämäne juta ye kriemike (2 Crón. 20:​29, 30; 32:22). Jehovakwe nitre niara kukwei niekä ye dianinkä juta ye jie ngwankäre ye nämäne tuin metre. w24.02 21 párr. 8

Nitre ñaka Ngöbö mike täte yebe nikwe ja ketadre ie Satana tö. Nitre tä kukwe käme nuainne yebätä nikwe ja ngübadrebiti bäri kä nengwane, nitre Éfeso ye kräke. ¿Ñobätä? Ñobätä ñan aune nengwane ni ñan tä blite ngwärere nitre ben aibe ñakare aune redes sociales yebiti arato nita blite nitre ben. Nitre kä nebätä tä niere, kukwe kämekäme nuaindre ye ñaka käme jire chi akwa nikwe ñaka ja ngöka manandre kukwe yei, ñobätä ñan aune ye ñaka metre gare nie (Efes. 4:​19, 20). Nikwe kukwe ne kwrere ngwandretari jai: “¿Nitre nänkä kwelate tibe, sribi muko tikwe o nitre mada mada ñaka kukwe Jehovakwe mike täte yebätä tita ja ngübarebiti? ¿Tita ja ngwen dite kukwe ja jie ngwankäre Bibliabätä ye erere nuainkäre kukwe ñaka nüke gare tie niedre tie yebiti ta?” 2 Timoteo 2:​20-22 tä niere erere, nirebe nita ja kete konkrekasionte yebätä ja ngübadrebiti. Ñobätä ñan aune ni jökrä ye ñan ni dimikai nirien ja üairebiti ye ngwandre törö jai. w24.03 22-23 párr. 11-12

¿Mä tärä Ngöbö bämike ja töite? Mäta orare ie ngwane, ¿mätä bämike ño ja töite? Niara Ngöbö üaire, ñan tuin nie akwa Biblia tä kukwe keta kabrebiti bämike. Ñodre, “ñänä, escudo” bätä “ñukwä jutra krubäte” kwrere (Sal. 84:11; Heb. 12:29). Kukwe mikani tuare Ezequiel ie ye ngwane, Jehová ye abokän jä zafiro ye kwrere aune jondron trä ngitiekä bätä mrüträ ye kwrere bä tuani kwe (Ezeq. 1:​26-28). Jehová ñan tuin nie yebätä, niara tä ni tarere ye ñan raba nemen nuäre ni kräke mikakäre era jai. O kukwe namani bare nibätä ñodre, ni rün ñaka ni tarere ye raba ni töi mike Jehová ñaka ni tarere ye bämike ja töite. Ni tare krubäte Jehovakwe ye tä mike gare nie niara Kukwei yebätä. Ja tare yebiti Jehová tä nüke gare bäri kwin (1 Juan 4:8). Töi kwin ne, tä mike gare Jehová ye ño, ñobätä ñan aune kukwe jökrä nuainta kwe ja tare yebiti. Jehovakwe ni tare krubäte ye medenbätä, nitre ñan mike täte akwa yebiti ta tä tarere (Mat. 5:​44, 45). w24.01 26 párr. 1-3

Jehovakwe Moisés kädekani nitre israelita diankakäre Egipto aune jie ngwankäre, ye Jehovakwe mikani gare mrebe ietre. Ñodre, keteiti ye abokän kä rare Jehovakwe muta mikani aune kä deu Jehovakwe ñukwä jutra mikani (Éx. 13:21). Moisés ja jie ngwamana kukwe yei, köböire niara aune nitre israelita namani mren tain yekänti ngwane. Nitre egipcio ie nitre israelita neketaninkä mren ken ye ngwane, kä jürä nakaninkäbätä (Éx. 14:2). Ye bitikäre, Jehovakwe kukwe ñan tuabare nuainbare niaratre mikakäre kwäre (Éx. 14:​26-28). Kä 40 te, Moisekwe ja jie ngwan mananbare muta ye ie, juta kwe ye jie ngwankäre kä nötare yete ta (Éx. 33:​7, 9, 10). Arato muta yebiti, Jehová nämäne blite Moisés ben. Yete kukwe ja jie ngwankäre nie nämäne kwe ie ye nämäne niereta nitre israelita ie. Kukwe nebiti nämäne tuin metre nitre israelita ie, Jehovakwe Moisés kädekani niaratre jie ngwankäre. w24.02 21 párr. 4-5