Buligi ang Inyo Anak sa Paglandas sang mga Problema sa Eskwelahan

ANG nagalain nga mga kahimtangan sa kalibutan nagaapektar sa aton tanan, lakip sa aton kabataan. Ang Pulong sang Dios, ang Biblia, nagtagna sing husto nga sa aton adlaw ang “makahalanguyos nga mga tion nga mabudlay atubangon magaabot” kag nga ang “mga maluton kag mga impostor magalain kag magalain pa.” (2 Timoteo 3:​1-5, 13) Busa, ang pag-eskwela sa karon ginapun-an sing mga kabudlayan samtang ang mga bumulutho nagapakigsumpong sa mga sitwasyon nga haluson naeksperiensiahan sang ila mga ginikanan. Ano ang sarang mahimo sang mga ginikanan agod buligan ang ila kabataan nga makalandas?

Pag-ipit sang mga Katubotubo

Ang kalabanan nga kabataan nagaeksperiensia sing pag-ipit sang mga katubotubo kon kaisa. Ang isa ka lamharon nga Pranses nga estudyante nagapanalambiton: “Ginahimo sang mga ginikanan kag sang katilingban ang tanan nga ila masarangan sa pagbulig, apang indi ini bastante. Ang lamharon nga mga delingkwente nagahaylo sa iban nga mga pamatan-on sa paghimo sang mga butang nga indi nila gusto. . . . Ang mga ginikanan nga wala nagakontrol sang ila kabataan indi mga ginikanan.”

Ginatinguhaan sang responsable nga mga ginikanan nga buligan ang ila kabataan sa pagpalambo sang espirituwal nga mga kinaiya nga nagahatag sa ila sing nasulod nga kusog nga ginakinahanglan nila sa pagbato sa makahalalit nga pag-ipit sang mga katubotubo. “Nanikasog kami sing hanuot agod buligan ang amon kabataan sa pagtukod sing pagtahod sa kaugalingon,” paathag sang isa ka amay, “agod indi sila magbatyag nga kinahanglan nila nga matigayon ang kahamuot sang ila mga katubotubo. Kon indi importante sa ila ang pag-ilog sa iban nga kabataan, mas mahapusan sila sa pagsiling sing indi kon san-o ginakinahanglan nga magsiling sila sing indi.” Agod tudluan ang iya kabataan kon paano atubangon ang mabudlay nga mga kahimtangan, ining ginikanan nagahinguyang sing tion para ang iya pamilya magahuluhampang nga nagatungod sang papel sang estudyante kag manunudlo ukon kabutho, aktuwal nga nagaarte sang mabudlay nga mga kahimtangan nga mahimo magautwas kag nagapakita sing mga paagi sa pag-atubang sini. Mangin masinakdagon nga ginikanan, kag buligi ang imo anak sa pagpalambo sing pagsalig sa kaugalingon.

Malaw-ay nga Hambal

Samtang ang mga talaksan sa moral nagausmod sa bug-os nga kalibutan, ang malaw-ay nga hambal nangin labi nga kinaandan. Sa madamo nga kadutaan kinaandan ini nga mabatian sa ginatawag nga prime-time TV (mga oras nga madamo ang nagatan-aw sing TV). Busa, ang malaw-ay nga mga hambal padayon nga mabatian sa mga duog-halampangan sang eskwelahan, mga pasilyo, kag mga hulot-klasehan.

Ginapakamatarong sang iban nga mga manunudlo ang ila pagpamuyayaw, nagapangatarungan nga sarang nian madihon sang ila mga estudyante ang ila kaugalingon nga mga panimuot sa sina nga panghambal. Apang ina nga pagsulundan nagatugot lamang sa mga bumulutho sa pag-ilog sining malaw-ay nga mga ekspresyon subong bahin sang kalahamut-an nga panghambal sa kada adlaw.

Ginapaathag sang isa ka maalamon nga ginikanan sa malulo nga paagi kon ngaa ang pagbungat sina nga mga tinaga wala ginatugot sa pamilya. Ginatapna man niya ang problema sang malaw-ay nga hambal sa hilikuton sa klase paagi sa pag-usisa sang syllabus sang eskwelahan agod mahibaluan kon anong mga libro ang pagatun-an sang iya anak. Kon ang ginpili nga mga libro nagaunod sing malaw-ay nga hambal ukon nagalakip sang imoralidad, ayhan mapangabay niya sa manunudlo sang bata nga magpili sing tal-us nga libro nga may kalahamut-an nga mga kaundan. Ang timbang nga pagpalapit nagapakita sing pagkamakatarunganon.​—Filipos 4:5.

Imoralidad kag Droga

Ginapakita sang surbe nga ginabaton sang madamong ginikanan nga “natahap gid [sila] ukon nahuya nga hambalan ang topiko [tuhoy sa edukasyon sa sekso] sa puluy-an.” Sa baylo, ginasalig nila sa eskwelahan ang paghatag sa ila kabataan sing husto nga impormasyon nahanungod sa sekso. Apang ang The Sunday Times sang London nagareport nga, suno sa isa ka eksperiensiado nga manunudlo, ang dikinaandan kadamo nga pagmabdos sang mga tin-edyer sa karon “isa ka problema sa moralidad sa baylo nga isa ka problema sa pagkawalay hinalung-ong tuhoy sa mga padugi sang kontrasepsion.” Ang mga ginikanan yara sa labing maayo nga posisyon sa pagpatok sing mga talaksan sa paggawi nga ginapaabot nila nga huptan sang ila kabataan.

Amo man sa pag-abuso sa droga. Ang kakulang sing panuytoy sang ginikanan nagapalala sang problema. “Kon ang pagkabuhi sa pamilya daw labi nga di-makagalanyat sa bata,” siling sang Francoscopie 1993, “daku pa gid ang huyog nga mangita sia sing tal-us. Ang [paggamit sing] droga masami nga isa sa sini.” “Mabudlay ang mangin isa ka ginikanan,” ginabaton ni Micheline Chaban-Delmas, presidente sang institusyon nga Toxicomanie et Prévention Jeunesse (Paggamit sing Droga kag Pag-amlig sa mga Pamatan-on). “Dapat kamo magbantay sing dalayon; ang droga masunson nga isa ka paagi sa pagpaandam sa mga ginikanan nga may problema. Kon ang nagahinupang nagabatyag nga ang iya iloy ukon amay wala nagasapak sa iya, kon ginatanyagan sia sing droga, daw mangin mahiko ini nga solusyon sa iya mga problema.”

Ang isa ka taga-Canada nga ginikanan nagapaathag kon paano sia kag ang iya asawa nangin interesado gid sa pag-eskwela sang ila tin-edyer nga anak nga babayi: “Ginadul-ong kag ginasugat namon si Nadine sa eskwelahan. Sa masami, pagkatapos namon sia masugat, ang masunod nga paghambalanay nagapakita kon nangin ano ang iya adlaw. Kon mahibaluan namon ang isa ka butang nga medyo serioso, ginasugilanon namon sia tuhoy sini sa gilayon ukon sa tigpalanyapon ukon sa tion sang paghambalanay sang pamilya.” Sarang man ninyo mapakita ang tunay nga pag-ulikid kag gugma para sa inyo anak paagi sa paghupot pirme nga bukas sang linya sang komunikasyon.

Pamahog kag Kasingki

Ang pamahog amo ang “isa sang labing malimbungon sa mga problema sa eskwelahan,” siling ni Maureen O’Connor sa How to Help Your Child Through School. Nagsiling man sia nga “bisan kon daw ano ka daku nga pag-antos ang ginatuga sini sa mga biktima, sa masami indi sila handa nga isugid sa hamtong ang nahanungod sini sa kahadlok nga basi matawag sila nga ‘palapanugid.’ ”

Sing makapasubo, ginatamod sang pila ka manunudlo ang pamahog subong normal nga paggawi. Apang ang madamo pa nga iban nagaugyon sa edukador nga si Pete Stephenson, nga nagapati nga ang pagpamahog isa ka “dagway sang pag-abuso” kag nagasiling nga “indi maayo para sa mga nagapamahog nga tugutan ini nga magpadayon.”

Ano, nian, ang sarang mo himuon kon ang imo anak nangin biktima sang isa nga nagapamahog? “Ang labing importante nga pangamlig,” sulat ni O’Connor, “dapat nga amo ang hamtong nga komunidad nga ginapuy-an [sang biktima].” Ipakighambal ini sa isa ka mahinuklugon nga manunudlo. Liwat ini nga magapasalig sa imo anak nga ginakabig ninyo inang mabinatuon nga pagginawi nga dikalahamut-an. Madamong eskwelahan ang nagapatuman sing maathag nga pagsulundan batok sa pagpamahog, nga ginapaathag sing hayag sang mga manunudlo sa klase.

Si Natalie nangin biktima sang mga nagapamahog bangod sang iya relihion. “Bangod isa ako sang mga Saksi ni Jehova, gin-insultuhan ako, kag kon kaisa ang akon mga pagkabutang gingisi,” panaysayon niya. Agod malubad ang problema, ginsugid niya ini sa iya mga ginikanan, nga nagpanugda nga makigsugilanon sia sa iya mga manunudlo. Ginhimo niya ini. “Ginteleponohan ko man ang mga ginikanan sang akon duha ka kabutho nga nagapamahog sa akon,” dugang niya. “Bangod napaathag ko sa ila ang problema, nangin mas maayo na karon ang kahimtangan. Busa natigayon ko ang pagsalig sang akon mga manunudlo kag sang kalabanan ko nga mga kabutho.”

Kon kaisa, natukiban sang mga ginikanan nga ang ila anak amo ang nagapamahog, indi ang mga ginapahog. Sa sina nga kaso, dapat nila usisaon sing maayo kon ano ang nagakatabo sa puluy-an. “Ang kabataan nga ang ila mabinatuon nga paggawi mas madali matalupangdan masunson nga nagahalin sa mga pamilya diin ang mga ginikanan wala nagalubad sing nagakaigo sang binangig,” report sang The Times sang London, nga nagadugang: “Ang masingki nga paggawi isa ka gintun-an nga proseso.”

Ang kasingki sa pila ka lugar lapnag gid katama. Kon ang kagamo sa politika halos nagapaimposible sang pag-eskwela, nasapwan sang kabataan nga nagapakabahandi sang pagkawalaynadampigan, sa tion kag tion, nga maalamon ang magtener sa puluy-an. Apang kon magautwas ang problema samtang didto sila sa eskwelahan, mainandamon sila nga nagalakat kag nagapauli tubtob mapasag-uli ang kalinong.

Mapigaw nga Panudlo

Ang maayo nga komunikasyon sa ulot sang imo anak kag sang mga manunudlo sang imo anak makabulig kon ang mapigaw nga panudlo nagatuga sing mga problema. “Pirme namon ginapalig-on ang amon anak nga babayi sa pagtigayon sing positibo nga panimuot sa iya mga leksion,” komento sang isa ka mag-asawa. Apang kon mapaslawan ang mga manunudlo sa paghimo sang isa ka subject nga makawiwili, ang kabataan maabtik nga nagakadulaan sing interes. Kon masapwan sang imo anak nga amo sini, ngaa indi sia pagpalig-unon nga makighambal sing pribado sa manunudlo?

Buligi ang imo kabataan sa paghanda sing mga pamangkot nga, kon masabat, nagapahapos sang paghangop sa katuyuan sang leksion kag sang pagtuon kon paano iaplikar ang gintudlo. Apang, ini mismo wala nagagarantiya sing matuod kag mapinadayunon nga interes sa subject. Nasandig ini sing daku sa imo halimbawa subong ginikanan. Ipakita nga nagaulikid ka paagi sa paghinun-anon sang mga leksion upod sa anak, kag maghatag sing bulig sa mga proyekto nga ginatangdo sang manunudlo nga nagakinahanglan sing panalawsaw.

Sa eskwelahan, may yara kabataan nga naghalin sa guba nga mga pamilya, ukon nagakabuhi sa idalom sang malaw-ay kag ginapatumbayaan nga mga kahimtangan, kag busa masunson nga kulang sing pagsalig kag pagtahod sa kaugalingon. Nagapakig-upod sila sa kabataan nga ayhan may yara mas maayo nga mga kahimtangan. Nahibaluan sang kalabanan nga mga ginikanan nga dapat nila padayon nga buligan ang ila kabataan sa pag-atubang sa mga problema nga nagautwas sa eskwelahan. Apang kamusta ang mga pagpakig-angot sang mga ginikanan sa mga manunudlo? Anong sahi sang kaangtanan ang dapat nila palambuon, kag paano?

[Kahon sa pahina 7]

Ang Imo Bala Anak Biktima sang Pamahog?

ANG mga eksperto nagalaygay sa mga ginikanan nga bantayan ang naguwa nga mga tanda sa ila anak. Sia bala nagaalang-alang sa pagkadto sa eskwelahan, nagalikaw sa mga kabutho, nagapauli nga may bagras ukon gisi nga mga panapton?

Palig-una ang imo anak sa pagsugid kon ano gid ang natabo. Magabulig ini sa imo sa paghibalo kon ang pagpamahog isa gid ka problema. Kon problema ini, nian makigsugilanon sa isa ka mahinuklugon nga manunudlo.

Buligi ang imo anak sa paglandas paagi sa pagpanugda nga magpabilin sia nga malapit sa masaligan nga mga kabutho kag likawan ang mga lugar kag mga okasyon nga mahimo liwat mahanabo ang pamahog. Ang bata nga palalahog diutay kag makahibalo kon paano makigsugilanon agod mapakalma ang kahimtangan masunson nga makasarang sa paglikaw nga pahugon.

Likawi ang mangin sobra ka mabinalak-on, kag indi pagpalig-una ang pagbalus.