Kabukiran sang Bulan

ANG KORESPONSAL SANG MAGMATA! SA KENYA

ISA ini anay ka hinuringhuring nga naglawig sa sulod sang siniglo: Sa Sentral nga Aprika nayon, may ginatabunan sing niebe nga kabukiran​—⁠ang matuod nga tuburan sang Nilo. Apang ang ideya nga may niebe malapit sa ekuwador sa Aprika daw imposible gid. Apang, sang maaga nga bahin sang ikaduhang siglo C.E., ginsiling sang Griegong geograpo nga si Ptolemy ang tuhoy sa pagluntad sining kabukiran, nagatawag sini nga Lunae Montes​—⁠Kabukiran sang Bulan.a

Sa sulod sang mga siglo, napaslawan ang mga panikasog nga makita ining kabukiran. Apang, sang isa ka adlaw sang hingapusan nga bahin sang katuigan 1800, ang manuglagulad nga si Henry Stanley​—⁠nangin bantog sa pagsalapo kay Dr. David Livingstone​—⁠nakasaksi sing isa ka wala ginapaabot nga hitabo. Ang nagatabon nga mga panganod nga nagtago sa kabukiran gikan sa una nga mga manuglagulad, naghawan sa makadali, nga naghatag kay Stanley sing kahigayunan nga masiplatan ang makahalawhaw nga grupo sang natabunan sing niebe nga putukputukan sang kabukiran. Nasalapuan niya ang Kabukiran sang Bulan. Apang gintawag niya ini paagi sa pagtawag sang lokal nga mga pumuluyo: Ruwenzori, nga nagakahulugan “Manughimo-ulan.”

Sa karon, nagaugyon ang kalabanan nga indi man gid ang Ruwenzori ang ginahalinan sang tubig sa Nilo. Apang, bantog ini gihapon nga ginatawag Kabukiran sang Bulan. Kag wala sapayan sang madamo nga ekspedisyon sa paglagulad, ining makahalawhaw nga kabukiran isa gihapon ka misteryo. Nahamtang sa naaminhan sang ekuwador, ang Ruwenzori amo ang kinaugali nga dulunan sa ulot sang Uganda kag sang Democratic Republic of Congo, nga nagalaba sing mga 130 kilometros kag nagasangkad sing 50 kilometros.

Indi kaangay sa kalabanan nga kabukiran sa Sidlangan nga Aprika, nga nagluntad bangod sang bulkan, ang Ruwenzori nga kabukiran isa ka daku kaayo nga bloke sang duta nga nag-ulbo sang nagligad nga mga milenyo bangod sang mabaskog kaayo nga geolohiko nga puwersa. Bisan pa ang Ruwenzori nagataas sing 5,109 metros, halos indi ini makita. Sa kalabanan nga tion ang kabukiran ginatabunan sang mga alopoop kag mga panganod.

Nahisuno sa ngalan sini, masunson nga nagabunok ang ulan kag niebe sa Ruwenzori, ang “tingadlaw” mamala lang diutay sangsa “tingulan.” Busa ang paglakat makatalagam; sa pila ka duog ang lunang tagahawak! Ang mabunok nga ulan nagporma sing pila ka matahom magamay nga linaw, nga nagahatag sing humog sa madabong kaayo nga mga tanom nga nagatabon sa mga bukid. Sa katunayan, madamo sang tumalagsahon nga tanom ang nagatubo sa Ruwenzori, ang iban sini tuman ka dalagku.

Halimbawa, ang daw balahibuhon nga mga tudlo sang higante nga ginatawag lobelia masami nga kubos sa 30 sentimetros ang kalabaon sa iban nga duog, apang sa Ruwenzori nagalaba ini tubtob sa 6 metros. Ang senecios, ukon higante nga mga groundsel, daw dalagku nga mga repolyo nga nagatungtong sa ibabaw sang nagasanga nga puno sang kahoy. May mga kahoy-kahoy nga ginatubuan sang lumot nga nagataas sing 12 metros. Ang kabulakan nga may nanuhaytuhay nga duag kag humot nagadugang sa katahom sang talan-awon. Yara man ang lainlain kag matahom nga kapispisan, ang pila sa sini makit-an lamang sa Ruwenzori. Sa ubos nga bahin nagapuyo ang mga elepante, mga chimpanzee, bushbuck, mga leopardo, kag colobus nga mga amo.

Isa ka Matahom nga Talan-awon

Ang mga nagataklad sa mga banas sang bukid nagaagi sa isa ka tropikal nga rain forest kag nagatabok sa Suba Bujuku sing pila ka beses. Kon makadangat sila sa kataason nga 3,000 metros, nagabalikid sila kag ginatan-aw ang ubos tubtob sa Rift Valley​—⁠isa ka makahalawhaw nga talan-awon!

Sa ibabaw nayon amo ang ubos nga bahin sang Bigo Bog, isa ka duog sang nagapunsok nga kahilamnan kag mga kahoy-kahoy. Ang lunang diri masami nga tagatuhod. Kon magtaklad sa ibabaw nga bahin sang Bigo Bog kag Lake Bujuki, sa ibabaw sang Bujuki Valley, nga mga 4,000 metros ang kataason, makita ang matahom nga Mount Baker, Mount Luigi di Savoia, Mount Stanley, kag Mount Speke, ang labing kilala nga putukputukan sa kabukiran.

Sa ibabaw pa sini amo ang Elena Glacier. Sa pagtaklad sa sining bukid sang yelo, ang isa dapat maggamit sing mga crampon, mga kaw-it nga salsalon, kag maggamit sing lubid kag mga wasay para sa yelo. Ang masunod amo ang paglakat tabok sa mataas nga patag sang Stanley sa pagtaklad padulong sa putukputukan sang Margherita sa ibabaw sang Mount Stanley, ang pinakamataas nga putukputukan sa kabukiran sa Ruwenzori. Gikan sa sining kataason makahalawhaw gid ang pagtan-aw sa ubos sa tanan kitaon nga putukputukan, nalupyakan, kagulangan, sapa, kag mga linaw.

Apang, wala pa gid malagulad sing bug-os ini nga kabukiran. Nagasugod pa lamang ang Ruwenzori sa pagpahayag sang iya mga sekreto. Madamo pa gihapon ang wala mahibaluan tuhoy sa geologo, kasapatan, kag katamnan sa sini nga kabukiran. Sa amo ang Ruwenzori nagapabilin nga nalikupan sing misteryo​—⁠mga sekreto nga bug-os lamang nga nahibaluan sang maalam kag labing gamhanan nga Manunuga sini. Huo, sia gid ang Isa “nga nagapanag-iya sang mga putukputukan sang kabukiran.”​—⁠Salmo 95:⁠4.

[Footnote]

[Mga piktyur sa pahina 17]

1. Ang madamol nga panganod masami nga nagatabon sa Ruwenzori

2. Ang mabunok nga ulan sang “Manughimo-ulan” nagabasa sa lumuton nga dulhugon sini

3. Sa alagyan nayon, nanuhaytuhay ang kabulakan kag kahumot