Bili sang Nobya—Paano Ini Dapat Tamdon sang mga Cristiano?
ANG dumaan nga batasan sang pagbayad sing bili sang nobya ginahimo gihapon sa madamong kadutaan. Sa kalabanan nga hitabo, ang bayad yara sa dagway sang kuarta, upod ang malahalon nga mga dulot. Ang balor nanuhaytuhay sa lainlain nga lugar kag lainlain nga pamilya, depende sa sosyal nga tindog, edukasyon, kag iban pa nga butang. Ginapamat-uran ini sang layi sang iban nga mga pungsod, bisan pa nga pila lamang ang nagatuman sang eksakto nga bili.
Ang mahalungon nga pagbinagbinag nagapakita nga ang modernong batasan nagadalahig sing labi pa sang sa pagbayad sing bili sang nobya. Busa, maalamon nga binagbinagon kon paano ini nagaapektar sa imo subong isa ka Cristiano.
Sa Papua New Guinea, ang bayad sa bili sang nobya kaangay sang pagsaylo sang mga pagkabutang gikan sa isa ka grupo nga pamilya, ang napasangkad nga pamilya sang nobyo, pakadto sa katumbas nga grupo sa bahin sang nobya nga pangasaw-on. Ang bayad nagadalagan halin sa $100 tubtob sa $46,000, depende sa manggad sang pamilya sang nobyo. Sa Sri Lanka, baliskad ang kahimtangan. Ang mga ginikanan sang nobya amo ang magahatag sing dote sa nobyo. Mahimo ini magalakip sing alahas, propiedad, balay, kag kuarta. Agod indi makuha ang propiedad gikan sa pamilya, batasan na nga ginapamana ang pakaisa.
Sa madamo nga bahin sang Aprika, ang bayad amo ang isa sa kinabatasan nga mga kinahanglanon nga nagahimo sa kontrata sa kasal nga kompleto kag legal. “Sa tunga sang mga Igbo,” siling sang isa ka taga-Nigeria nga amay nga ang anak nga dalaga ginahanda para sa pag-asawahay, “ang pagbayad sa bili sang nobya kinahanglanon para ang pag-asawahay makatigayon sing kultoral nga pagkilala. Ang pagbaton sa sini isa ka tanda sang pagpasugot sang pamilya sang babayi. Ginapaayawan sini ang ideya sang mga tawo tuhoy sa pag-asawahay. Bangod sini nga rason, bisan ang pag-asawahay nga ginkontrata sa simbahan ukon sa rehistro sang gobierno wala ginakilala sang lokal nga komunidad tubtob nga ang bili sang nobya ginabayad.”
Kon Paano Ini Makaapektar sa Amay
Sa tunga sining Aprikano nga katawhan, ang bayad isa anay ka simbuliko nga buhat nga nagapakita sang ikasarang sang lalaki sa pagsagod sing pamilya. Ang mga miembro sang iya pamilya nagaduaw sa mga ginikanan sang babayi agod mag-ayoay sa bili sang nobya. Sa madamong lugar indi na amo sini ang nagakatabo, kay ang mga amay aktuwal karon nga nagapangayo sing pinakamataas nga bili nga mahimo nila makuha. Ang mga kantidad nga nagadalagan halin sa mga $12, nga amo ang ginpamat-od sang layi sang sa iban nga bahin sang Nigeria, tubtob sa $1,400 ukon kapin pa ang ginapangayo. Ginapaabot pa gani ang kuarta ukon mga dulot sa wala pa ang una nga pagduaw sang mga ginikanan sang nobyo. Nian, subong sang Zaire, daku pa ang dapat nga ibayad sa “pagbukas sa baba sang amay,” kon sayuron, sa paghaylo sa iya nga inegosyar ang bili sang iya anak nga dalaga. Bisan pa nga nabayaran na ang pila ka kantidad, ang iban nga mga bayad kag mga dulot sarang mapangayo.
Inang mga batasan nagapalig-on sang kakagud sa kuarta. Apang, ang Biblia nagasiling: “Ang gugma sa kuarta amo ang gamot sang tanan nga kalainan.” (1 Timoteo 6:10) Bangod sang kakagud, ang mga tawo sarang mahimo nga mangin manugkilkil, kag nagaresulta ini sa pagkadinahamuot sa Dios. Ang Biblia nagasugid sa aton nga wala sing “mahamkunon—kon sayuron diwatahan—nga may panublion sa ginharian ni Cristo kag sang Dios.”—Efeso 5:5; ipaanggid ang Hulubaton 20:21; 1 Corinto 5:11; 6:10.
Apang, wala sing malain sa paghatag sing bili sang nobya sa amay subong bayad sa pagkadula sang anak nga dalaga nga ginpadaku kag ginpatuon niya. Ang palaabuton nga umagad nga lalaki mahimo nga magatamod sing nagakaigo sini nga bayad subong simbulo sang iya apresasyon sa paghanas nga ginhatag sa iya palangasaw-on. Apang, ang iban nga mga ginikanan nagapanikasog nga paulian ang tanan nga nagasto nila, nagabatyag nga ang ila minyo nga mga anak nga dalaga indi magabulig sa pagpatuon sa manghod nga mga kabataan. Ina nga mga ginikanan nagapangayo sing pinakamataas nga bili sang nobya nga posible, subong bala nga ang ila mga anak nga dalaga mga pagkabutang nga ginabaligya. Apang utang nila sa ila mga kabataan ang maayo nga pagpadaku. Ang ila bugal dapat nga amo ang pagtuman sini nga obligasyon, indi ang pagtan-aw kon pila ang makuha nila nga kuarta ukon dungog paagi sa mataas nga bili sang nobya. Sa baylo nga pahunahunaon ang mga ginikanan nahanungod sa materyal nga mga bentaha nga mahatag sang mga kabataan, ang Biblia nagasiling: “Ang mga anak indi dapat magtipon tungod sa mga ginikanan, kundi ang mga ginikanan tungod sa mga anak.”—2 Corinto 12:14.
Ang mga ginapangayo sang iban nga nagaangkon nga Cristianong mga amay wala nagapatugsiling sa pinansial nga ikasarang sang pamatan-on nga Cristianong mga nobyo. Ti, may mga kaso diin ang mga amay wala magbaton sa rasonable nga tanyag sang Cristianong mga utod nga lalaki bangod ang kalibutanon nga mga lalaki nagatanyag sing daku pa! Ginatugyan sang iban ang negosasyon sa kalibutanon nga mga himata, nga nian nagapangayo sing mataas nga bili. Samtang nagapadayon ining pag-ayoay, ang kahimtangan mahimo nga magatiklod sa mga pamatan-on sa pakighilawas. Amo sini ang natabo sa tunga sang mga tagaguwa. Masami nga ginagamit sang napaslawan nga lamharon nga magnobyo ang pagmabdos subong ang pinakamahapos nga paagi sa pagpilit sa pamilya sang babayi nga batunon ang masarangan nga ibayad sang nobyo.
Ang mga Cristiano indi dapat maggawi sa sining paagi. Ginadumili sang Pulong sang Dios ang pakighilawas, kag yadtong nagahimo sini mahimo nga paguwaon gikan sa kongregasyon. (1 Corinto 6:9; Hebreo 13:4) Indi mahilway sang amay ang iya kaugalingon sa sala kon ang iya mataas nga mga ginapangayo nag-amot sa pagkahulog sa imoralidad sang iya anak nga dalaga. Ina nga sala mahimo nga makaapektar sing serioso sa iya tindog sa kongregasyon. Subong man, ang pagbaton sing bisan ano nga kantidad nga kuarta gikan sa kalibutanon nga tawo agod ipakasal ang isa ka dedikado nga Cristianong anak nga dalaga sa iya indi teokratiko. Magadiskwalipikar ini sa utod nga lalaki sa dimagkubos sa pinasahi nga mga pribilehiyo sa kongregasyon. Ang Cristianong mga ginikanan dapat maluyag nga ang ila pamatan-on magapabilin nga mabaskog sa Cristianong kongregasyon kag dapat magbulig sa ila nga huptan ang putli nga pagginawi. Dapat nga luyag nila nga ang ila mga anak nga dalaga malipayon nga magminyo “sa Ginuo lamang,” sa mga bana nga nagahigugma man kay Jehova kag may tudok nga pagtahod sa iya mga kasuguan kag mga prinsipio.—1 Corinto 7:39.
Indi cristiano nga kabigon ang bili sang nobya subong paagi nga makakuarta gikan sa kaugalingon nga anak, nagasukot sing mataas gikan sa kon ano ang matarong. Ang Cristianong amay dapat magbantay batok sa kakagud kag kahamkon, kay ini serioso nga makaapektar sa iya espirituwalidad kag sa mga pribilehiyo nga ginaagom niya sa kongregasyon.—1 Corinto 6:9, 10.
Sing malipayon, madamong Cristianong amay ang nagpakita sing patugsiling sa kon ano ang ginapangabay nila subong bili sang nobya, kag nagapakita ini sing maayong panimuot. Ginpakamaayo pa gani sang iban nga indi na magpangayo sing bili sang nobya, agod nga makapangandam batok sa pag-abuso sa batasan kag sa pagtuga sing espirituwal nga mga problema.
Kon Paano Ini Nagaapektar sa Nobya kag Nobyo
Ang kakagud sang babayi, sa madamo nga hitabo, nag-impluensia sa kantidad nga ginapangayo sang mga ginikanan subong bili sang nobya. May yara nagapangayo sing tuman ka mahal kag magarbo nga kasal, pirme ginaingusan ang ila mga ginikanan nahanungod sini. Ang iban nagapangabay nga ang ila mga ginikanan magabakal sing malahalon nga mga kagamitan agod gamiton sa bag-ong panimalay. Agod mahatag inang mga ginapangayo, ang amay mahimo nga magbatyag nga kinahanglanon nga dugangan ang bili sang nobya.
Ini naman nagatiklod sa nobyo nga sugdan ang iya minyo nga pagkabuhi nga nabug-atan sang lulan sang mga utang nga natigayon bangod sang magasto nga kasal kag malahalon nga muwebles. Ang Pulong sang Dios nagasiling nga “ang kaalam nga gikan sa hitaas . . . rasonable.” Dapat “ipakilala [sang lamharon nga mag-asawa ang ila] pagkarasonable sa tanan nga tawo” paagi sa pagplano sing kasal nga wala nagabutang sing mabug-at nga pinansial nga lulan kay bisan sin-o.—Santiago 3:17; Filipos 4:5.
Pagkatapos sang kasal, mahimo nga sugdan takson sang asawa ang gugma sang bana sa iya paagi sa kantidad nga ginbayad niya subong bili sang nobya. Mahimo sia magbatyag nga dimalig-on kon naghatag sia sing diutay nga bayad. Mahimo sia mangatarungan nga kon matak-an na ang iya bana sa iya kag maluyag nga palakton sia, madali ini mahimo sang iya bana, handa nga ipapierde ang diutay nga kantidad nga ginbayad sang iya bana. Matuod nga gin-uli sang iban nga mga bana ang ila mga asawa sa ila mga ginikanan tungod sa lainlain nga mga rason, subong sang indi pagbata ukon pagpakita sing rebelyuso nga espiritu. Dihungod nga ginapalig-on ini sadtong nagasiling sa pamatan-on nga lalaki nga bag-o makabayad sing bili sang nobya: “Nakabakal ka sing asawa.” Kon nagbayad sia sing mataas nga bili, mahimo sia masulay sa pagtamod sa iya asawa subong isa ka ginbakal nga ulipon sa baylo sang iya labing suod nga abyan. Subong man, bangod sang lainlain nga mga rason, gin-uli sang mga amay ang bili sang nobya kag nag-obligar sa ila mga anak nga babayi sa pagbiya sa ila mga bana.
Ang iban nagapangatarungan nga ang mataas nga bili sang nobya nagabulig sa pagpaluya sini bangod sang kabudlayan nga mauli ukon mabalik ang daku nga kantidad sang kuarta. Nagabatyag man sila nga ang mataas nga bili nagapugong sang temprano nga pag-asawahay, bangod nagakinahanglan sing malawiglawig nga tion para ang isa ka lalaki makasupot agod magminyo. Ining mga pagbinagbinag, abi nila, nagaresulta sa hamtong kag responsable nga mga bana kag sa mas malig-on nga mga pag-asawahay.
Matuod man ini sa iban nga mga hitabo, ang kalig-on sang Cristianong pag-asawahay indi dapat ipasad sa materyalistiko nga mga pagbinagbinag. Ang katutom sang isa ka Cristianong bana indi dapat nasandig sa kon ano ang mahimo niya mawasi sa materyal kon mabugto ang pag-asawahay. Sa baylo, dapat sia tuytuyan sang Makasulatanhon nga prinsipio: “Ang gintingob sang Dios indi pagbulagon sang tawo.” (Mateo 19:6) Sa baylo nga tamdon ang mga asawa subong ginbakal nga propiedad, ang mga bana ginsugo nga ‘hatagan sila sing kadungganan.’ (1 Pedro 3:7) Si Jesus nagsiling nga ang lalaki kag babayi mangin “isa ka unod” kon magminyo sila. (Mateo 19:5; Genesis 2:24) Ang Biblia nagalaygay sa mga bana nga higugmaon ang ila mga asawa, nga pakamahalon sila kag atipanon sila, subong sang ginahimo nila sa ila kaugalingon nga mga lawas. (Efeso 5:28, 29) Dugang pa, ang tunay nga pagtakus sa gugma sang bana amo sa kon paano niya ginatratar ang iya asawa sa mga tinuig pagkatapos sang kasal. Nagbayad man ukon indi ang bana sang bili sang nobya, kon ginaatipan niya sing maayo ang iya asawa kag matutom sia sa iya ginahigugma, magapangduhaduha bala ang bisan sin-o nga ginahigugma niya sia?
Ang bili sang nobya nagaapektar man sa kon paano ginatamod sang bana ang mga ginikanan sang iya asawa. Bangod nagbayad sing mataas nga bili sang nobya, mahimo sia maghinakop nga wala na sia sing utang sa ila, bisan pa nga magapamigado sila. Apang, ang Biblia nagasiling: “Kon ang balong babayi may mga kabataan ukon mga apo, paton-a sila sing una sang ila diosnon nga katungdanan ayon sa ila kaugalingon nga panimalay kag sa pagbalus sa ila mga ginikanan, kay ini kalahamut-an sa itololok sang Dios.” (1 Timoteo 5:4) Ginasunod sang mga Cristiano ini nga laygay, apang ang problema mahimo nga magautwas kon pahanugotan sang bana ang katunayan nga nagbayad sia sing mataas nga bili sang nobya sa pagpatiku sang iya pagbatyag sing responsabilidad.
Hupti ang Timbang nga Pagtamod
Ang pila ka batasan may kaangtanan sa bili sang nobya mahimo nga magtuga sing pinasahi nga mga problema para sa pamatan-on nga lalaki nga magapangasawa sa isa ka espirituwal nga utod nga babayi nga ang mga ginikanan indi mga Cristiano. Mahimo nila sia pangabayon nga makigbahin sa mga rito pasad sa pagsimba sa katigulangan kag pagtuo sa pagkadimamalatyon sang kalag. (Manugwali 9:5, 10; Ezequiel 18:4) Apang mahimo bala niya ini himuon nga wala ginawasi ang kahamuot sang Dios kag ang pagpakamaayo ni Jehova nga ginatigana para sa mga ‘nagputli sang ila mga kalag paagi sa pagtuman sa kamatuoran’? (1 Pedro 1:22; Bugna 18:4) Sa pag-atubang sa sinang mga pangabay, ang isa ka dedikado nga Cristiano dapat pirme mangin determinado sa “pagtuman sa Dios nga gumalahom sang sa mga tawo.”—Binuhatan 5:29.
Ang nasambit na nga mga komento nahanungod sa pagpangilkil, paglikaw sa pakighilawas, kag pagminyo lamang sa mga masigka tumuluo naaplikar man kon ang pamilya sang nobya nagahatag sing dote. Ang isa ka pamatan-on nga Cristianong babayi kag ang iya mga ginikanan indi dapat pagtuytuyan sang kalibutanon nga mga talaksan sa pagpili sing bana. Ang pagpamana sa isa ka di-Cristiano isa ka buhat sang paglapas sa Dios. Paagi kay Moises, ginsugo Niya ang mga Israelinhon: “Dili ka magpangasawa sa ila. Dili ka maghatag sang imo anak nga babayi sa iya anak nga lalaki, kag dili ka magkuha sang iya anak nga babayi nga sa imo anak nga lalaki.” (Deuteronomio 7:3, 4; 1 Corinto 7:39) Sing maathag, indi nagakaigo para sa pamatan-on nga Cristianong mga lalaki ukon mga babayi nga magpaanunsio sa mga pamantalaan subong nagapangita sing palangasaw-on ukon palamananhon. Dapat sila mangita sa tunga sang ila Cristianong mga kauturan nga lalaki kag babayi sing nagakaigo nga mga tiayon.
Ang pag-asawahay isa ka sagrado nga kahimusan ni Jehova, kag dapat kita tuytuyan sang kon ano ang ginasiling niya nahanungod sini sa iya Pulong. Ang hanuot nga gugma kay Jehova, sa aton kabataan, kag sa aton mga masigka tumuluo dapat magdul-ong sa aton sa pagdula sang tanan nga mga buhat nga nagalapas sa kon ano ang matarong kag maayo. (Salmo 119:105; Hebreo 4:12) Ang pagpakamaayo ni Jehova pat-od nga padayon nga mangin yara sa mga nagapatuytoy sa iya Pulong sa ila mga desisyon indi lamang nahanungod sa bili sang nobya kag dote kundi sa tanan iban pa nga mga buluhaton sa kabuhi.—Hulubaton 10:22.
Ang bili sang nobya “nadulaan sing pangkultora nga epekto sa mabaskog nga materyalistiko nga etiko. . . . Ang mataas nga bili sang nobya dikinahanglanon nga nagapakanubo sang pagkaimportante sang isa ka tawo, paagi sa pagpaubos sang mga kaangtanan sa [balor sang kuarta lamang].”—The Guardian (Nigeria)
Dapat pangitaon sang amay ang pinakamaayo para sa buwas-damlag sang iya anak nga babayi, sang sa mabalaka sa kon pila nga kuarta ang mahatag sa iya sang iya pagpamana
Ang matuod nga kadalag-an napasad sa gugma kag pagtahod sa laygay ni Jehova