Si Jehova Amo ang Akon Dalangpan

PANUGIRON NI PENELOPE MAKRIS

Hanuot ako nga ginpangabay sang akon iloy: “Bulagi ang imo bana; pangitaan ikaw sang imo mga utod nga lalaki sing isa ka mas maayo nga bana.” Ngaa luyag sang akon mapinalanggaon nga iloy nga bulagan ko ang akon bana? Ano ang nagpaakig gid sa iya?

NATAWO ako sang 1897 sa isa ka gamay nga minuro sang Am­be­los, sa Griego nga isla sang Sa­mos. Ang amon pamilya debotado nga mga katapo sang Griegong Ortodokso nga Simbahan. Napatay si Tatay wala madugay antes ako matawo, busa si Nanay, ang akon tatlo ka utod nga lalaki, kag ako nangabudlay sing lakas agod makalampuwas sa daku nga gutom sadtong mga adlaw.

Nagdabdab ang Inaway Kalibutanon I sang 1914, kag wala madugay sang ulihi ang akon duha ka utod nga lalaki ginsugo nga mag­soldado. Apang agod malikawan ini, nagsaylo sila sa Amerika, nagbilin sa akon kag sa akon utod nga lalaki upod kay Nanay. Pila ka tuig ­sang ulihi, sang 1920, ginpamana ko si Dimitris, isa ka pamatan-on nga maestro sa amon minuro.

Isa ka Importante nga Pagduaw

Wala madugay sang nakapamana ako, ginduaw kami sang magulang nga lalaki ni Nanay halin sa Amerika. May dala sia nga isa sang mga tomo sang ­Studies in the Scrip­tures, nga ginsulat ni ­Charles ­Taze Rus­sel. Publikasyon ini sang mga Estudyante sa Biblia, nga kilala karon subong mga Saksi ni Jehova.

Sang ginbuksan ni Dimitris ang libro, nakita niya ang isa ka topiko nga ginpaligban niya kutob pa sang bata sia, “Ano ang nagakatabo sa tawo kon mapatay sia?” Sang nagaeskwela pa sia sa hayskul ginpamangkot niya ang isa ka Griegong Ortodokso nga teologo tuhoy sini nga topiko apang wala sia makabaton sing makaalayaw nga sabat. Nalipay gid si Dimitris sa maathag kag lohiko nga paathag sang publikasyon amo nga nagkadto sia gilayon sa kapehan sang minuro, nga sa kinaandan ginatipunan sang mga tawo sa Gresya. Ginsugiran niya sila sang mga butang nga iya natun-an gikan sa Biblia.

Ang Amon Tindog sa Kamatuoran sa Biblia

Sadto nga tion​—⁠sang maaga nga bahin sang katuigan 1920​—⁠ang Gresya nadalahig sa isa naman ka inaway. Ginpilit si Dimitris nga magsoldado kag ginpadala sa kadak-an sang Turk­ey, sa Asia Minor. Napilasan sia kag ginpapauli. Sang mag-ayo na sia, gin-updan ko sia sa Smyr­na, Asia Minor (karon Iz­mir, Turk­ey). Sang hinali nga natapos ang inaway sang 1922, nagpalagyo kami. Sa katunayan, haluson kami nga nakapalagyo paagi sa gubaon kaayo nga sakayan sa Sa­mos. Sang pag-abot namon sa balay, nagluhod kami kag nagpasalamat sa Dios​—⁠sa Dios nga diutay gid lamang ang amon nahibaluan tuhoy sa iya.

Sang ulihi si Dimitris gintangdo nga magtudlo sa isa ka eskwelahan sa Va­thy, ang kapital sang isla. Padayon niya nga ginabasa ang literatura sang mga Estudyante sa Biblia, kag sadtong isa ka maulanon nga gab-i duha sa ila gikan sa isla sang ­Chios ang nagduaw sa amon. Nagbalik sila halin sa Amerika agod mag-alagad subong mga col­por­teur, subong amo ang pagtawag anay sa bug-os tion nga mga ebanghelisador. Ginpadayon namon sila sadto nga gab-i, kag ginsugiran nila kami sing madamong butang tuhoy sa mga katuyuan sang Dios.

Sang ulihi ginsilingan ako ni Dimitris: “Penelope, napamatud-an ko nga amo ini ang kamatuoran, kag dapat ko sundon ini. Nagakahulugan ini nga mauntat ako sa pag-amba sa Griego Ortodokso nga Simbahan kag indi ako magsimba upod sa mga kabataan sa eskwelahan.” Walay sapayan nga diutay pa lamang ang amon ihibalo tuhoy kay Jehova, mabaskog ang amon handum nga alagaron sia. Gani nagsabat ako: “Indi ko ikaw pag-upangan. Magpadayon ka lang.”

Nagsiling pa sia nga daw may pagpangalag-ag: “Huo, apang kon maburuka ang aton ginahimo, madulaan ako sing trabaho.”

“Ti, ano gid,” siling ko, “ngaa sa pagmaestro lang bala mabuhi ang tanan nga tawo haw? Bataon pa kita kag mabaskog, kag sa bulig sang Dios makakita kita sing lain nga trabaho.”

Sini nga tion nahibaluan namon nga may isa pa ka Estudyante sang Biblia​—⁠isa man ka col­por­teur​—⁠ang nag-abot sa Sa­mos. Sang mabatian namon nga wala sia gintugutan sang pulisiya sa paghatag sing isa ka pamulongpulong publiko sa Biblia, ginpangita namon sia. Nakit-an namon sia sa isa ka tiendahan nga nagasugilanon sa duha ka Ortodokso nga teologo. Nahuy-an bangod wala nila mapangapinan ang ila mga ginapatihan paagi sa Biblia, naglakat sang ulihi ang mga teologo. Ang akon bana, nga nagdayaw gid sa ihibalo sang col­por­teur, namangkot: “Ngaa kasagad gid sa imo maggamit sang Biblia?”

“Ginatun-an namon sing sistematiko ang Biblia,” sabat niya. Ginbuksan ang iya bag, ginpaguwa niya ang tulun-an nga libro nga The Harp of God kag ginpakita sa amon kon paano ginagamit ini nga libro sa sina nga pagtuon. Nalangkag gid kami nga makatuon amo kon ngaa kami sang akon bana, ang col­por­teur, kag ang duha pa ka lalaki gilayon nga nag-upod sa balay sang tag-iya sang tiendahan. Ginhatagan kami sang col­por­teur sing isa ka kopya sang The Harp of God, kag ginsugdan namon dayon ang pagtuon. Padayon kami nga nagtuon tubtob sa tungang gab-i, kag sang nagapamanagbanag na, makahibalo na kami magkanta sing mga kanta sang mga Estudyante sa Biblia.

Kutob sadto, gintun-an ko ang Biblia sa sulod sang pila ka oras kada adlaw. Padayon kami nga ginapadalhan sang mga Estudyante sang Biblia sa iban nga pungsod sing mga bulig sa pagtuon sa Biblia. Sang Enero 1926, nagdedikar ako sa Dios sa pangamuyo, nagapangako sing lubos nga himuon ang iya kabubut-on. Sang ulihi sadtong tig-ilinit ginsimbolohan namon sang akon bana ang amon pagdedikar paagi sa bawtismo sa tubig. Mabaskog gid ang amon handum nga isugid sa iban ang mga butang nga amon natun-an, gani ginsugdan namon ang pamalaybalay nga ministeryo dala ang tract nga Message of Hope.

Pagbatas sa Mabaskog nga Pagpamatok

Isa ka adlaw gin-agda ako sang isa ka bataon nga babayi nga magtambong sa isa ka liturhiya sa isa ka gamay nga kapelya sang Griegong Ortodokso. “Nag-untat na ako sa pag-alagad sa Dios sa sinang paagi,” paathag ko. “Ginasimba ko sia karon sa espiritu kag kamatuoran, subong sang ginatudlo sang Biblia.” (Juan 4:​23, 24) Nakibot sia kag ginpanugidsugid ang natabo, kag gindalahig man niya ang akon bana.

Ginpamatukan kami sang tanan. Wala kami sing masapwan nga kalinungan​—⁠bisan sa balay ukon sa mga miting nga ginahiwat namon upod sa pila ka interesado nga tawo sa isla. Sa sugyot sang mga pari sang Ortodokso, nagtipon ang grupo sang mga tawo sa guwa sang duog nga amon ginatipunan, nagapamato kag nagasinggitan sing mga pag-insulto.

Sang ginpanagtag namon ang tract nga Message of Hope, ginpalibutan kami sang mga kabataan nga nagasinggitan “mga Milenyalista” kag iban pa nagapakanubo nga mga tinaga. Ang akon bana gingamo man sang iya mga kaupdanan. Sang hingapusan nga bahin sang 1926 gindala sia sa korte, ginsumbong nga dinagakabagay nga mangin isa ka maestro sa publiko nga eskwelahan, kag ginsentensiahan sing 15 ka adlaw nga pagkabilanggo.

Sang nahibaluan ini ni Nanay, ginlaygayan niya ako nga bulagan ang akon bana. “Pamatii ako, palangga ko nga iloy,” sabat ko, “nahibaluan naton nga duha kon daw ano kadaku ang pagpalangga kag pagtahod ko sa imo. Apang indi ko ikaw matugutan nga balabagan ang amon pagsimba sa matuod nga Dios, nga si Jehova.” Nagpauli sia sa ila minuro nga napaslawan.

Sang 1927 isa ka asambleya sang mga Estudyante sang Biblia ang ginhiwat sa Atenas, kag gintugutan ni Jehova nga makatambong kami. Napapagsik kami kag napalig-on sa espirituwal paagi sa pagtipon upod sa madamong masigkatumuluo. Sang pagbalik namon sa Sa­mos, nagpanagtag kami sing 5,000 ka kopya sang ­tract nga natig-uluhan A Testimony to the Rulers of the World sa mga banwa kag mga minuro sang amon isla.

Sadto nga tion ginpahalin si Dimitris sa pagkamaestro, kag bangod sang pag-ihig-ihig sa amon, halos wala kami sing masudlan nga trabaho. Apang bangod isa ako ka mananahi kag si Dimitris isa ka sampaton nga pintor, nakaganar kami sing nagakaigo nga kuwarta para sa amon mga kinahanglanon. Sang 1928 ang akon bana, subong man ang apat ka Cristiano sa Sa­mos, ginsentensiahan sing duha ka bulan nga pagkabilanggo bangod sang pagbantala sing maayong balita. Subong ang nagaisahanon nga Estudyante sang Biblia nga wala mabilanggo, gindalhan ko sila sing pagkaon sa bilangguan.

Paglandas sa Malala nga mga Balatian

Isa ka tion nagmasakit ako sing tu­ber­cu­lar spon­dy­li­tis, isa anay ka dikilala nagalukmatlukmat nga balatian. Nadula ang akon gana sa pagkaon kag pirme may mataas nga hilanat. Ang pagbulong nagalakip sing pagputos sing bendahe sa lawas halin sa akon liog tubtob sa akon hita. Agod may magamit nga kuwarta, ginbaligya sang akon bana ang isa ka lote sang duta agod mapadayon ang terapiya sa akon. Bangod sang kahuol, adlaw-adlaw ako nga nagapangamuyo sa Dios para sa kusog.

Kon nagaduaw sa akon, ang amon mga paryente padayon nga nagapakita sing pagpamatok. Nagsiling si Nanay nga natabo sa amon ining tanan nga problema bangod gin-ilisan namon ang amon relihion. Bangod indi makahulag nahumog ang akon ulunan sang akon mga luha samtang nagapangabay sa amon langitnon nga Amay nga hatagan ako sing pagpailob kag kaisog nga makabatas.

Ginbutang ko sa lamesa sa kilid sang akon hiligdaan ang akon Biblia kag ang pila ka kopya sang mga pulyeto kag ­tract para sa mga bisita. Isa gid ka pagpakamaayo nga ang mga miting sang amon gamay nga kongregasyon ginahiwat sa amon puluy-an; regular ako nga makabaton sing espirituwal nga pagpalig-on. Ginbaligya namon ang isa pa ka lote agod ibayad sa doktor gikan sa Atenas.

Wala madugay pagkatapos sadto, ginduaw kami sang nagalakbay nga manugtatap. Naluoy gid sia sang makita niya ang akon kahimtangan kag wala sing trabaho si Dimitris. Maluluy-on nga ginbuligan niya kami nga makasaylo sa Myt­i­le­ne sa isla sang Les­bos. Nagsaylo kami didto sang 1934, kag nakakita si Dimitris sing trabaho. Nakilala man namon didto ang dalayawon nga mga Cristianong kauturan nga lalaki kag babayi nga nag-atipan sa akon sang nagmasakit ako. Sing amat-amat, pagkatapos sang lima ka tuig nga pagpabulong, nag-ayo ako sing lubos.

Apang, sang 1946, wala madugay pagkatapos sang Inaway Kalibutanon II, nagmasakit ako liwat sing malala, sa sini nga tion sang tu­ber­cu­lar peri­to­ni­tis. Naghigda ako sa sulod sang lima ka bulan nga may mataas nga hilanat kag tuman nga kasakit. Apang, kaangay sang nagligad, wala ako mag-untat sa paghambal tuhoy kay Jehova sa akon mga bisita. Sang ulihi, liwat ako nga nag-ayo.

Pagpayunir Walay Sapayan sang Pagpamatok

Naeksperiensiahan sang mga Saksi ni Jehova sa Gresya ang walay untat nga pagpamatok sang mga tuig pagkatapos sang inaway. Madamong beses nga gindakop kami samtang nagahimo sing pamalaybalay nga ministeryo. Kon tingubon ang akon bana nabilanggo sing halos isa ka tuig. Sa pagsugod namon sa ministeryo masami kami nagapaabot nga magpalipas sing gab-i sa bilangguan sa estasyon sang pulis. Apang wala gid kami ginbiyaan ni Jehova. Pirme sia nagahatag sing kinahanglanon nga kaisog kag kalig-on agod makabatas.

Sang katuigan 1940, nabasahan ko sa Informant (karon Ang Aton Ministeryo sa Ginharian) ang tuhoy sa va­ca­tion payunir. Namat-od ako nga tilawan ining bahin sang pag-alagad nga nagakinahanglan sing pagdedikar sing 75 ka oras kada bulan sa ministeryo. Subong resulta, nagdugang ang akon mga pagduaw liwat kag mga ginatun-an sa Biblia​—⁠isa ka tion nagdumala ako sing 17 ka pagtuon kada semana. Nakatigayon man ako sing ruta sa magasin sa duog sang negosyo sa Myt­i­le­ne, diin regular ako nga nagadala sing mga 300 ka kopya sang Ang Lalantawan kag Magmata! sa mga balaligyaan, opisina, kag mga bangko.

Sang magduaw ang isa ka nagalakbay nga manugtatap sa amon kongregasyon sang 1964, sia nagsiling: “Sister Penelope, nakita ko sa imo Pub­lish­er’s Re­cord ­Card ang dalayawon nga mga resulta sang imo ministeryo. Ngaa indi ka mag-aplay bilang regular payunir?” Ginpasalamatan ko gid ang iya pagpalig-on; ang bug-os tion nga ministeryo nangin akon kalipay sa kapin sa tatlo ka dekada.

Isa ka Makapaladya nga Eksperiensia

Sa Myt­i­le­ne may isa ka duog nga madamo sing pumuluyo nga ginatawag Langa­da, nga ginapuy-an sang Griego nga mga ref­u­gee. Ginalikawan namon ang magpamalaybalay sa sini nga duog bangod sang panatiko nga pagpamatok nga nasumalang namon didto. Apang, sang mabilanggo ang akon bana, kinahanglan ako mag-agi sa sini nga duog agod duawon sia. Sang isa ka maulanon nga adlaw isa ka babayi ang nag-agda sa akon sa iya puluy-an agod mamangkot kon ngaa nabilanggo ang akon bana. Ginpaathag ko nga bangod ini sang pagbantala niya sing maayong balita sang Ginharian kag nga nagaantos sia subong sang pag-antos man anay ni Jesus.

Sang ulihi, isa pa ka babayi ang naghimo sing kahimusan nga makahapit ako sa iya balay. Sang pag-abot ko nasapwan ko nga nag-imbitar gali sia sing 12 tanan ka babayi. Nagpaabot ako sing posible nga pagpamatok, gani nangamuyo ako sa Dios nga hatagan niya ako sing kaalam kag kaisog sa pag-atubang sa kon ano man ang matabo. Madamo sing pamangkot ang mga babayi, kag ang iban nagpautwas sing pila ka pagpamatok, apang nakahatag ako sing Makasulatanhon nga mga sabat. Sang magtindog na ako agod maghalin, ginpangabay ako sang babayi nga tagbalay nga magbalik liwat sa masunod nga adlaw. Sing malipayon, ginbaton ko ang imbitasyon. Sang pag-abot namon sang akon upod sang masunod nga adlaw, nasapwan namon nga ginahulat na kami sang mga babayi.

Sang ulihi ang amon Makasulatanhon nga paghambalanay nangin regular, kag madamo nga pagtuon sa Biblia ang nasugdan. Ang pila ka babayi nag-uswag sa sibu nga ihibalo, kag subong man ang ila mga pamilya. Ini nga grupo amo sang ulihi ang ginsugdan sang isa ka bag-o nga kongregasyon sang mga Saksi ni Jehova sa Myt­i­le­ne.

Nangin Mabuot Gid sa Akon si Jehova

Sa sulod sang mga tinuig ginpadyaan ni Jehova ang mga panikasog namon sang akon bana sa pag-alagad sa Iya. Ang diutay nga mga Saksi sa Sa­mos sang katuigan 1920 nangin duha ka kongregasyon kag isa ka grupo nga may 130 ka manugbantala. Kag sa isla sang Les­bos, may apat ka kongregasyon kag lima ka grupo nga may halos 430 ka manugbantala sang Ginharian. Ang akon bana aktibo nga nagbantala sang Ginharian sang Dios tubtob sang mapatay sia sang 1977. Daw ano nga pribilehiyo nga makita yadtong amon mga ginbuligan nga nagapabilin gihapon nga makugi sa ministeryo! Ti, upod sa ila kabataan, mga apo, kag mga apo sa tuhod, ginhuman nila ang isa ka dakung kadam-an nga nagasimba kay Jehova sing nahiusa!

Ang kalawigon sang akon Cristianong pag-alagad, nga naglab-ot sa kapin sa 70 ka tuig na karon, indi nangin mahapos. Apang si Jehova nangin walay kaanggid nga dalangpan. Bangod sang katigulangon kag mapigaw nga panglawas, nagahigda ako kag limitado kaayo ang akon pagbantala. Apang, kaangay sang salmista, makasiling ako kay Jehova: “Ikaw ang akon dalangpan kag ang akon kuta, ang akon Dios, nga akon ginasaligan.”​—⁠Salmo 91:⁠2.

(Si Sister Makris napatay samtang ginahanda ini nga artikulo. May langitnon sia nga paglaum.)

[Retrato sa pahina 26]

Upod sa iya bana sang 1955

[Retrato sa pahina 26]

Si Sister Makris manug-isa ka gatos na kuntani ka tuig sa Enero 1997