Pagsugtanay sa Rasonable nga Bili sang Nobya

SA KARON, katulad anay sang panahon sang Biblia, ginapatuman sang pila ka kultura nga bayaran ang bili sang nobya antes mapangasawa sang isa ka lalaki ang isa ka babayi. “Handa ako mag-alagad sa imo sing pito ka tuig para sa imo anak nga si Racquel,” siling ni Jacob sa iya mangin ugangan, nga si Laban. (Genesis 29:18) Bangod sang paghigugma ni Jacob kay Racquel, nagtanyag sia sing mataas nga bili—katumbas sa pito ka tuig nga sweldo! Ginbaton ni Laban ang tanyag apang gindayaan niya si Jacob nga pangasawahon anay ang iya mas magulang nga anak, si Lea. Padayon nga gindayaan ni Laban si Jacob. (Genesis 31:41) Bangod sang paghingamo ni Laban sa materyal nga daug nadula ang pagtahod sang iya mga anak nga babayi sa iya. “Wala bala niya kami ginakabig nga mga dumuluong kay ginbaligya niya kami, amo kon ngaa padayon sia nga nagakaon halin sa kuwarta nga ginbayad para sa amon?” pamangkot nila.—Genesis 31:15.

Sing makapasubo, sa materyalistiko nga kalibutan karon, madamo nga ginikanan ang kaangay ni Laban. Kag ang iban mas malain pa. Suno sa isa ka pamantalaan sa Aprika, ginahimo ang pagsugtanay sa pila ka pag-asawahay “agod makakuwarta lamang ang sakon nga mga amay.” Ang isa pa ka kabangdanan amo ang pag-ipit sa pangabuhi nga nagasulay sa pila ka ginikanan nga kabigon ang ila mga anak nga babayi subong paagi agod mabuhinan ang krisis sa pinansial.a

Wala dayon ginapapamana sang iban nga ginikanan ang ila mga anak nga babayi bangod nagahulat sila sing pinakamataas nga manugbakal. Nagatuga ini sing daku nga mga problema. Ang isa ka manugbalita sa pamantalaan sa nasidlangan nga Aprika nagsulat: “Ang mga pamatan-on nagapamat-od nga magtabanay agod makapalagyo sa mataas kaayo nga mga bili sang nobya nga ginapangayo sang mapiliton nga mga ugangan.” Ang seksuwal nga imoralidad amo ang isa sa mga problema nga ginatuga sang ginapangayo nga mataas nga bili sang nobya. Dugang pa, nakabakal gid man ang iban nga soltero sang asawa apang nalubong sila sa kautangan. “Dapat mangin makatarunganon ang mga ginikanan,” siling sang isa ka social worker sa Bagatnan nga Aprika. “Indi sila dapat mangayo sing daku kaayo nga kantidad. Kinahanglan man mabuhi ang bag-o nga magtiayon . . . Gani ngaa kinahanglan nga putuhon ang lalaki?”

Paano makapahamtang sing huwaran ang Cristianong mga ginikanan tuhoy sa pagkamakatarunganon kon nagasugtanay sa bili sang nobya? Isa ini ka serioso nga butang, kay ang Biblia nagasugo: “Ipakita sa tanan nga tawo ang inyo pagkamakatarunganon.”—Filipos 4:5.

Makatarunganon nga mga Prinsipio sang Biblia

Isa ka personal nga desisyon kon bala makighisugot ang Cristianong mga ginikanan para sa bili sang nobya ukon indi. Kon himuon gid man nila ini, ina nga pagsugtanay dapat nga nahisuno sa mga prinsipio sang Biblia. “Likawi ninyo ang gugma sa kuwarta,” siling sang Pulong sang Dios. (Hebreo 13:5) Kon wala ginasunod ini nga prinsipio sa mga pagsugtanay sa pag-asawahay, mahimo nga ginapakita sang isa ka Cristianong ginikanan nga indi sia huwaran. Ang mga lalaki nga may responsable nga mga posisyon sa Cristianong kongregasyon dapat nga “makatarunganon,” indi ‘mahigugmaon sa kuwarta’ ukon “makagod sa dibunayag nga daug.” (1 Timoteo 3:3, 8) Ang isa ka Cristiano nga makagod kag dimahinulsulon nga nagapangayo sing mataas nga bili sang nobya mahimo gani sikwayon (disfellowship) sa kongregasyon.—1 Corinto 5:11, 13; 6:9, 10.

Bangod sang mga problema nga ginatuga sang kakagod, ang pila ka gobierno nagpatuman sing mga regulasyon tuhoy sa bili sang nobya. Halimbawa, ang isa ka regulasyon sa pungsod sang Togo sa Katundan nga Aprika nagasiling nga ang bili sang nobya “sarang mabayaran sing isa ka butang ukon sing kuwarta.” Ang regulasyon nagadugang: “Ang bili indi dapat magsobra sa 10,000 F CFA (US$20.00).” Sulit-sulit nga ginasugo sang Biblia ang mga Cristiano nga mangin masinulundon sa kasuguan. (Tito 3:1) Bisan kon wala ginapatuman sang gobierno ina nga sahi sang regulasyon, dapat ini sundon sang matuod nga Cristiano. Sa amo mahuptan niya ang matinlo nga konsiensia sa Dios kag indi mangin kasandaran sa iban.—Roma 13:1, 5; 1 Corinto 10:32, 33.

Sin-o ang Dapat nga Makighisugot?

Sa pila ka kultura, ang pagsugtanay sa bili sang nobya mahimo magsumpakil sa isa pa ka importante nga prinsipio. Suno sa Biblia, ang amay amo ang may salabton sa mga butang sa iya panimalay. (1 Corinto 11:3; Colosas 3:18, 20) Busa, yadtong may responsable nga mga katungdanan sa kongregasyon dapat mga lalaki nga ‘nagadumala sing maayo sa ila kabataan kag kaugalingon nga panimalay.’—1 Timoteo 3:12.

Apang, mahimo nga kinaandan sa komunidad nga itugyan ang importante nga mga pagsugtanay sa pag-asawahay sa mga paryente sang ulo sang pamilya. Kag ining mga paryente nagapangayo sing porsiento sa bili sang nobya. Isa ini ka pagtilaw sa Cristianong mga pamilya. Bangod sang kinabatasan, ginatugutan sang pila ka ulo sang pamilya ang ditumuluo nga mga paryente nga mangayo sing mataas nga bili sang nobya. Nagadul-ong ini kon kaisa sa pagpamana sang isa ka Cristianong dalaga sa isa nga ditumuluo. Supak ini sa laygay nga ang mga Cristiano dapat magminyo “lamang sa Ginuo.” (1 Corinto 7:39) Ang isa ka ulo sang pamilya nga nagatugot sa ditumuluo nga mga paryente sa paghimo sing mga desisyon nga makahalit sa espirituwal nga kaayuhan sang iya kabataan indi makabig nga “nagadumala sang iya kaugalingon nga panimalay sa maayo nga paagi.”—1 Timoteo 3:4.

Subong sa kaso sang mahinadlukon sa Dios nga patriarka nga si Abraham, ano kon ang isa ka Cristiano nga amay wala nagapakigbahin sing direkta sa pagsugtanay sa pagminyo sang isa sang iya mga anak? (Genesis 24:2-4) Kon may lain nga tawo nga gintangduan sa paghimo sini, dapat pat-uron sang Cristianong amay nga ginasunod sang manughisugot ang mga panuytoy nga nahisuno sa makatarunganon nga mga prinsipio sang Biblia. Dugang pa, antes magsugtanay sa bili sang nobya, dapat hunahunaon sing maayo sang Cristianong mga ginikanan ang mga butang kag indi magpadala sa dimakatarunganon nga mga kinabatasan ukon pagpamilit.—Hulubaton 22:3.

Paglikaw sa Di-Cristiano nga mga Kinaiya

Ginapakamalaut sang Biblia ang bugal kag ang ‘pagpakitakita sang pangabuhi sang isa.’ (1 Juan 2:16; Hulubaton 21:4) Apang, ang pila ka indibiduwal nga nagapakig-angot sa Cristianong kongregasyon nagpakita sining mga kinaiya sa mga pagsugtanay sa ila pag-asawahay. Ginailog sang iban ang kalibutan paagi sa pagpadayawdayaw sang bayad ukon sang resibo sang daku nga bili sang nobya. Sa pihak nga bahin, ang isa sang mga sanga talatapan sang Watch Tower Society sa Aprika nagreport: “Ang pila ka bana wala magpakita sing pagtahod sang ang pamilya sang babayi nagpangayo sing rasonable nga bili, ginapakanubo ang ila asawa bangod manubo ang ila ginbayad.”

Nadaug sang kakagod sa mataas nga bili sang nobya ang pila ka Cristiano kag nagdul-ong ini sa makapasubo nga mga resulta. Halimbawa, binagbinaga ining report halin sa isa pa ka sanga talatapan sang Watch Tower Society: “Ginabudlayan ang soltero nga mga kauturan sa pagpangasawa kag ang mga dalaga sa pagpangita sing bana. Nagresulta ini sa madamo nga ginasikway bangod sa seksuwal nga imoralidad. Ang iban nga kauturan nga lalaki nagakadto sa mga minahan agod mangita sing bulawan ukon mga brilyante nga ila mabaligya agod magamit nila sa pagpangasawa. Mahimo ini maglawig sing isa ukon duha ka tuig ukon kapin pa, kag masami nga nagaluya sila sa espirituwal bangod malayo sila sa mga kauturan kag sa kongregasyon.”

Agod malikawan inang masubo nga mga resulta, dapat ilugon sang Cristianong mga ginikanan ang halimbawa sang hamtong nga mga tawo sa kongregasyon. Walay sapayan nga indi sia isa ka ginikanan, makatarunganon nga ginpakig-angutan ni Pablo ang iya mga masigkatumuluo. Mahalungon nga ginlikawan niya nga makapabug-at kay bisan sin-o. (Binuhatan 20:33) Sa pagkamatuod, dapat ilugon sang Cristianong mga ginikanan ang iya dimakagod nga huwaran kon nagasugtanay sa bili sang nobya. Sa pagkamatuod, gin-inspirar sang Dios si Pablo sa pagsulat: “Nahiusa nga mag-ilog kamo sa akon, mga kauturan, kag bantayi ninyo ang mga nagalakat sa paagi nga nahisanto sa huwaran ninyo sa amon.”—Filipos 3:17.

Mga Halimbawa sang Pagkamakatarunganon

Kon tuhoy sa mga pagsugtanay sa pag-asawahay, madamong Cristianong ginikanan ang nagpahamtang sing huwaran sang pagkamakatarunganon. Binagbinaga ang kaso ni Joseph kag sang iya asawa, nga si Mae, nga bug-os tion nga mga ebanghelisador.b Nagapuyo sila sa isa sang mga isla sa Solomon Islands diin ang mga pagsugtanay sa bili sang nobya isa ka problema kon kaisa. Agod malikawan ini nga mga problema, ginpakasal nanday Joseph kag Mae ang ila anak nga si Helen sa kaiping nga isla. Amo man sini ang ila ginhimo sa isa pa nila ka anak, nga si Esther. Nagpasugot man si Joseph nga ang iya umagad nga si Peter magbayad sing bili sang nobya nga mas manubo sa rasonable nga ginabaton. Sang ginpamangkot kon ngaa ginhimo niya ini, si Joseph nagpaathag: “Indi ko luyag pabug-atan ang akon umagad nga isa ka payunir.”

Madamo nga Saksi ni Jehova sa Aprika ang nagpahamtang man sing huwaran sang pagkamakatarunganon. Sa iban nga duog, ang mga paryente sa kabilugan nagapaabot nga bayaran sing daku nga kantidad sing abanse antes sang pagsugtanay sa aktuwal nga bili sang nobya. Kag agod makatigayon sing palangasaw-on, ang nobyo mahimo ginapaabot nga mangako nga sia ang magabayad sa ulihi sa bili sang nobya para sa manghod nga lalaki sang iya asawa.

Sa kabaliskaran, binagbinaga ang halimbawa ni Kossi kag sang iya asawa, si Mara. Ang ila anak nga babayi, si Beboko, namana kasan-o lang sang isa ka nagalakbay nga manugtatap sang mga Saksi ni Jehova. Antes sang pag-asawahay, ginpangayuan sang mga paryente ang mga ginikanan sang ila bahin sa daku nga bili sang nobya. Apang, nagpakalig-on ang mag-asawa kag ginbalibaran ini. Sa baylo, ginsugilanon nila sing direkta ang ila mangin umagad, ginpangayuan sia sing pinakamanubo nga bili sang nobya para sa ila bata kag ginbalik ang katunga sini sa kalaslon agod gamiton sa paghanda sa ila kasal.

Ang isa pa ka halimbawa sa sina man nga pungsod amo ang iya sang dalagita nga Saksi nga si Itongo. Sang primero, ang iya pamilya nangayo sing rasonable nga bili sang nobya. Apang namilit ang mga paryente nga pasakaan ang bili. Naggamo ang kahimtangan, kag daw makuha gid sang mga paryente ang bili nga ila ginapangayo. Walay sapayan nga mahuluy-on, nagtindog si Itongo kag matinahuron nga nagsiling nga desidido sia nga pamanahon ang makugi nga Cristiano nga si Sanze, suno sa una nga kasugtanan. Nian maisugon sia nga nagsiling, “Mbi ke” (buot silingon, “Wala na sing dapat pa husayon”) kag nagpungko. Ginsuportahan sia sang iya Cristiano nga iloy, nga si Sambeko. Wala na sing ginhambalan pa, kag ginkasal ang magtiayon suno sa orihinal nga plano.

May mga butang nga labi nga ginakabalak-an sang mahigugmaon nga Cristianong mga ginikanan sangsa personal nga benepisyo tuhoy sa bili sang nobya. Ang isa ka bana sa Cameroon nagpaathag: “Pirme ako ginasilingan sang akon mangin ugangan nga babayi nga ang bisan ano nga ihatag ko sa iya subong bili sang nobya, dapat gamiton ko sa pag-atipan sa mga kinahanglanon sang iya anak.” Ang mahigugmaon nga mga ginikanan nagaulikid man sa espirituwal nga kaayuhan sang ila kabataan. Halimbawa, binagbinaga sanday Farai kag Rudo, nga nagaistar sa Zimbabwe kag nagahinguyang sing madamo nga tion sa hilikuton sang pagbantala sing maayong balita sang Ginharian sang Dios. Walay sapayan nga wala sing sweldo, gintugutan nila nga pangasaw-on ang duha nila ka anak nga babayi nga ang bili sang nobya manubo sa kinaandan nga ginabayad. Ang ila rason? Luyag nila nga makabenepisyo ang ila mga anak sa pagpamana sa mga lalaki nga matuod nga nagahigugma kay Jehova. “Ang labing importante para sa amon amo ang espirituwalidad sang amon mga anak kag sang amon mga umagad,” paathag nila. Daw ano ka makapaumpaw! Ang mga ugangan nga nagapakita sing mahigugmaon nga pag-ulikid sa espirituwal kag materyal nga kaayuhan sang ila kasado na nga kabataan dapat gid nga dayawon.

Mga Benepisyo sang Pagkamakatarunganon

Sanday Joseph kag Mae sa Solomon Islands ginpakamaayo bangod sang maalwan kag mahalungon nila nga paghikutar sa pagpamana sang ila kabataan. Bangod sini, wala mautangan ang ila mga umagad. Sa baylo, ang mga magtiayon nakahinguyang sing madamo nga tinuig sa bug-os tion nga pagbantala sing mensahe sang Ginharian. Sa paghinumdom sini, si Joseph nagsiling: “Ang ginhimo namon nga desisyon sang akon pamilya nagresulta sa bugana nga mga pagpakamaayo. Matuod, kon kaisa madamo sing pag-ipit halin sa sadtong wala makahangop, apang matinlo ang akon konsiensia kag kontento samtang ginatulok ko ang akon kabataan nga masako kag mabakod nga nagaalagad kay Jehova. Malipayon man sila, kag malipayon gid kami sang akon asawa.”

Ang isa pa ka benepisyo amo ang maayo nga kaangtanan sa ulot sang mga magbalaye. Halimbawa, sanday Zondai kag Sibusiso nagaalagad subong boluntaryo nga mga manugpangabudlay sa sanga sang Watch Tower Society sa Zimbabwe upod sa ila mga asawa nga mag-utod sa unod. Ang ila ugangan nga lalaki, si Dakarai, isa ka bug-os tion nga ebanghelisador kag wala sing ginabaton nga sweldo. Sang tion sang pagsugtanay sa bili sang nobya, nagsiling sia nga batunon niya ang bisan ano nga ila masarangan. “Palangga gid namon ang amon ugangan nga lalaki,” siling nanday Zondai kag Sibusiso, “kag himuon namon ang bug-os namon nga masarangan nga mabuligan sia kon mapigaduhan sia.”

Huo, ang pagkamakatarunganon tuhoy sa mga pagsugtanay sa bili sang nobya nagadala sing kalipay sa pamilya. Halimbawa, ang bag-o nga mga magtiayon indi mautangan, nga nagapahapos sa ila nga makapasibu sa kabuhi subong mag-asawa. Nakabulig ini sa madamong lamharon nga magtiayon nga himud-usan ang espirituwal nga mga pagpakamaayo, subong sang pag-alagad sing bug-os tion sa hilingagawon nga hilikuton sang pagbantala kag paghimo sing disipulo. Subong resulta, nagadala ini sing himaya sa mahigugmaon nga Tagtukod sang pag-asawahay, si Jehova nga Dios.—Mateo 24:14; 28:19, 20.

[Mga footnote]

[Kahon sa pahina 27]

GIN-ULI NILA ANG BILI SANG NOBYA

Sa pila ka komunidad, ang nobya kag ang iya mga ginikanan ginapakanubo kon manubo ang bili sang nobya. Sa amo, ang bugal kag ang handum nga ipadayawdayaw ang ngalan sang pamilya amo kon kaisa ang mga rason sa pagsugtanay sing mataas nga bili. Ang isa ka pamilya sa Lagos, Nigeria, nagpakita sing makapaumpaw nga kabaliskaran sini. Ang ila umagad nga lalaki, nga si Dele, nagapaathag:

“Wala ako ginpangayuan sang pamilya sang akon asawa sing madamo nga kagastuhanan may kaangtanan sa tradisyon sa tion sang pamalaye, subong sang pagbakal sing malahalon nga mga panapton. Bisan nga gintanyagan sila sang akon pamilya sang bili sang nobya, ang ila humalambal nagsiling: ‘Luyag bala ninyo kuhaon ini nga dalaga subong isa ka asawa ukon isa ka anak nga babayi?’ Dungan nga nagsabat ang akon pamilya: ‘Luyag namon sia kuhaon subong isa ka anak nga babayi.’ Pagkatapos sadto, ang bili sang nobya gin-uli sa amon nga nakasulod gihapon sa sobre.

“Tubtob karon, ginaapresyar ko ang paghikutar sang akon mga ugangan sa amon kasal. Ginatahod ko gid sila sing daku bangod sini. Ang ila maayo gid nga espirituwal nga pagtamod nagbulig sa akon nga kabigon sila nga suod gid nga mga himata. Nakaapektar man ini sing daku sa akon pagtamod sa akon asawa. Ginaapresyar ko gid sia bangod sang pagtratar sang iya pamilya sa akon. Kon wala kami nagahangpanay, wala ko ini ginatugutan nga mangin isa ka problema. Kon madumduman ko gani ang pamilya nga iya ginhalinan, nagabuhin ang dipaghangpanay.

“Ang amon mga pamilya nangin suod nga mag-abyan. Bisan tubtob karon, duha ka tuig pagkatapos sang amon kasal, nagapadala gihapon ang akon amay sing mga regalo kag mga pagkaon sa pamilya sang akon asawa.”