Pagsapo sing Matuod nga Paghidait sa Magamo nga Pungsod

“Ang gadya sang sektaryan nga kasingki nakaguwa na gid sa iya hawla,” siling sang isa ka report sang 1969. Natabo ini sang ang Kinagamo, ang karon nga panag-on sang kagamo sa Nabagatnan nga Irlandiya, nagsugod sa paglapnag.

NANGIN kinaandan na lamang ang sektaryan nga kasingki kag pagpamatay samtang ang Protestante kag Katoliko nga mga manugpatay, “ang mabaris nga mga tawo sa magtimbang nga bahin” sang inaway sa politika kag relihion, nagdugang sang ila pagsumpunganay para sa kagamhanan sa Irlandiya. Sugod sadto “kapin sa 3,600 ka tawo ang napatay kag linibo ang nakumpol sa halos 30 ka tuig nga kasingki,” report sang The Irish Times.

Sa pagkamatuod, indi ini bag-o nga pagsumpunganay. Siniglo na ini nga nagsalot sa Irlandiya. Sining ulihi nga tinuig ang labing makahalapay nga epekto sini nabatyagan sa Naaminhan nga Irlandiya, apang ang kabuhi sang katawhan sa bug-os nga Irlandiya naguba bangod sang gintuga sini nga kasakit kag pagbinangig.

Sa sina nga kahimtangan, sa kapin na sa isa ka gatos ka tuig karon, ginatudlo sang mga Saksi ni Jehova ang matuod nga solusyon sa mga problema nga nagsalot sa sining magamo nga pungsod. Ina nga solusyon amo ang Ginharian sang Dios sa mga kamot ni Jesucristo. (Mateo 6:9,10) Sa pagsugod sang Kinagamo sang 1969, may 876 ka Saksi ni Jehova sa Irlandiya. Karon may kapin na sa 4,500, sa kapin sa 100 ka kongregasyon. Yari ang pila ka eksperiensia gikan sa mga nagtalikod sa mga hilikuton sa politika kag militar.

“Kon Magdaku Ako, Maentra Ako sa IRA!”

Si Michaela nagdaku nga Katoliko sa Republika sang Irlandiya. Gintudluan sia sa eskwelahan tuhoy sa kasaysayan sang Irlandiya kag sa siniglo nga pagpakig-away sini batok sa Britanya. Sang bata pa, nagtubo ang iya daku nga pagdumot sa mga taga-Inglaterra, nga nakita niya subong “mga manugpigos sang mga taga-Irlandiya.” Sang dies anyos sia, ginsilingan niya ang iya lola, “Kon magdaku ako, maentra ako sa ­IRA!” (Ang Irish Republican Army) “Nagtupa ang isa ka tampa sa akon nawong nga madumduman ko pa tubtob karon,” siling niya. Nahibaluan niya sang ulihi nga ang iya lolo isa gali ka soldado sang Britanya sang Bug-os Kalibutan nga Inaway I. Ang iya lola kinahanglan sadto nga magtindog sa atubangan sang iya lolo agod indi sia matiro sang mga miembro sang IRA.

Walay sapayan sina, sang magdaku si Michael, luyag niya buligan ang iya mga masigka-Katoliko sa Naaminhan nga Irlandiya. “Para sa akon sadto nga tion,” siling niya, “ang IRA amo lamang ang mga tawo nga nagabulig sa mga Katoliko sa Naaminhan nga Irlandiya.” Napahulag sang ginkabig niya nga matarong nga kausa, nangin miembro sia sang IRA kag ginhanas sa paggamit sing mga armas. Tatlo sang iya mga abyan ang napatay bangod gintiro sang Protestante nga mga paramilitar sa Naaminhan nga Irlandiya.

Sang ulihi nabang-awan si Michael sa pagsumpunganay sang paramilitar, natublag, halimbawa, bangod sang may daku nga kaakig nga pagbangigay sa tunga sang nagkalainlain nga mga grupo sang paramilitar. Samtang sa prisuhan bangod sang nahimo nga mga sala may kaangtanan sa hilikuton sang ­IRA, nangamuyo sia sa Dios nga buligan sia nga makita ang matuod nga dalanon padulong sa mapinadayunon nga paghidait kag hustisya. Pila ka tion sang ulihi nagduaw ang mga Saksi ni Jehova sa iya puluy-an. Apang, ang nagligad nga sala nga mga panghunahuna nangin balagbag. Ang mga Saksi Ingles. Bangod sang nanggamot-sing-daku nga dumot, nabudlayan sia sa pagpamati. “Malas-ay pirme ang akon ginapakita sa ila,” siling niya, “apang padayon sila nga nagduaw kag nagpakighambal sa akon, kag nasugdan ko nga mahangpan nga Ginharian sang Dios gali ang magadula sang tanan nga inhustisya sa politika kag katilingban nga akon ginpakig-away nga madula.”—Salmo 37:10,11; 72:12-14.

Ang ital-ital gid nga kahimtangan nag-utwas isa ka gab-i sang nagkitaay si Michael kag ang opisyal niya sa IRA, nga nagsiling, “May ipabuhat kami sa imo.” “Nagbatyag ako nga kinahanglan ako magdesisyon dayon,” siling ni Michael, “busa nagginhawa ako sing madalom kag nagsiling, ‘Saksi ni Jehova na ako karon,’ bisan nga wala pa ako mabawtismuhi sadto. Nabatyagan ko lang nga luyag ko mangin alagad ni Jehova.” “Dapat ka paatubangon sa pader kag tiruhon,” ang sabat sang opisyal. Walay sapayan sang pamahog, naghalin sa IRA si Michael. Nakatigayon sia sing kaisog sa paghimo sini paagi sa pagtugot nga mag-apektar ang mga pulong ni Jehova sa iya hunahuna kag tagipusuon. “Sang ulihi, ang akon asawa kag pila ko ka kabataan nagdedikar man sang ila kabuhi kay Jehova. May matuod na kami karon nga paghidait sa amon mga tagipusuon. Kag pirme kami magapasalamat kay Jehova nga gintugutan niya kami nga matun-an ang kamatuoran kag makapakigbahin sa pagpalapnag sang isa ka mahidaiton nga mensahe sa magamo nga pungsod.”—Salmo 34:14; 119:165.

Ang Mangin Neutral Isa ka Matuod nga Pangamlig

“Nagdaku ako sa uma sa County Derry sa Naaminhan nga Irlandiya,” siling ni Patrick. “Sang bata pa, wala ako sing iban nga nahibaluan magluwas sa Kinagamo. Yadto nga palibot nakaapektar gid sang akon pagtamod kag panghunahuna.” Napalambo ni Patrick ang mga pagtamod sang ekstremista nga naimpluwensiahan sang mabaskog nga nasyonalismo kag madalom nga batok-Britaniko nga mga pagpasulabi. Nakita niya nga ginalapas sang relihioso nga mga tawo sa magtimbang nga bahin sang pagsumpunganay sa politika ang sadsaran nga Cristianong mga prinsipio subong man ang mga prinsipio sang sadsaran nga talaksan sang tawo. Subong resulta, nagpalayo sia sa relihion, kag sang ulihi nangin atiesta kag isa ka Marxista.—Ipaanggid ang Mateo 15:7-9; 23:27,28.

“Ang una ko nga madumduman amo ang pagprotesta paagi sa paghunger strike (indi pagkaon) sang mga bilanggo nga republican sa Aminhan,” siling ni Patrick. “Naapektuhan gid nila ako. Nadumduman ko nga nagbutang ako sang bandera sang Irlandiya kag nagsulat sing batok-Britanya nga mga graffito bisan diin nga mahimo ko. Sa edad nga 15 anyos lamang, nangin bantay ako sa lubong sang isa sang mga naghunger strike nga napatay sa prisuhan.” Kaangay sang madamo pa nga nadalahig sa kinagamo kag kalisang sadto nga tion, nakigbahin si Patrick sa mga kinagamo kag sa mga martsa sang pagprotesta sa panikasog nga matigayon ang iya ginakabig nga sosyal nga hustisya kag pag-alalangay. Nangin suod nga mga abyan niya ang pila sang sobra ka nasyonalista (mahigugmaon sa pungsod), madamo sa ila ang ginbilanggo sang mga awtoridad sa Britanya.

“Nian,” siling ni Patrick, “bangod sang pangabuhi, nakalab-ot ako sa Inglaterra kag nagtener didto sing pila ka tion. Samtang didto ako, gindakop sang mga pulis sang Britanya ang akon isa ka abyan nga may misyon sa pagpamomba.” Bisan pa nagasimpatiya gid gihapon si Patrick sa nasyonalistiko nga kausa, ang iya panimuot nagsugod sa pagbag-o. Nakita niya nga ang iya panghunahuna batok sa Ingles nga mga tawo wala gali sing sadsaran. “Narealisar ko man,” siling niya, “nga ang paramilitar nga aktibidad indi gid makalubad sang mga problema kag makadula sang mga inhustisya nga nagatublag sa akon. May daku gid nga kagarukan kag iban pa nga mga di-kahimpitan nga nagakontrol sa paramilitar nga mga organisasyon.”—Manugwali 4:1; Jeremias 10:23.

Sang ulihi nagbalik si Patrick sa Naaminhan nga Irlandiya. “Sang nagpauli ako, ginpakilala ako sang akon amigo sa mga Saksi ni Jehova.” Sa iya pagtuon sang Biblia sa mga Saksi, nakita ni Patrick ang matuod nga solusyon sa tawhanon nga binangig kag inaway. Nag-uswag sia sing madasig sa espirituwal samtang nag-apektar ang mga prinsipio sang Biblia sa iya hunahuna kag tagipusuon. (Efeso 4:20-24) “Karon,” siling niya, “sa baylo nga magbuko nga baliskaron ang nagaluntad na nga kahimtangan, nasapwan ko ang akon kaugalingon nga nagabantala sing mensahe sang paghidait gikan sa Biblia, bisan gani sa mga duog sang mga loyalista nga wala ko gid makadtuan anay. Sa katunayan, sa isa ka tion nga may madamo nga sektaryan nga pinatyanay sa Belfast, ang lamang nga makalakat sing hilway sa tunga sang mga lugar sang mga loyalista kag mga nasyonalista nga wala sing armored nga mga salakyan amo ang mga Saksi ni Jehova.” Kaangay sang iban nga mga Saksi sa Naaminhan nga Irlandiya sadto nga tion, nasapwan niya nga ang mangin neutral, subong sang unang mga Cristiano, isa gid ka pangamlig. (Juan 17:16; 18:36) Sia naghinakop: “Makalilipay makita nga si Jehova paagi kay Jesucristo magaaman sing matuod nga katarungan kag kahilwayan gikan sa pagpamigos sa tanan nga katawhan.”—Isaias 32:1,16-18.

“Mga Pusil Ko Lamang ang Akon Pangamlig”

“Nagdaku ako sa pihak nga bahin sang natunga nga politika kag relihion,” siling ni William. “Napuno ako sang mga pagpasulabi sang Protestante kag may daku gid nga kaugot sa bisan ano nga Katoliko. Indi gani ako magkadto sa balaligyaan nga ginapanag-iyahan sang Katoliko kon mahimo pa lang, kag isa lang ka bes ako nakakadto sa Republika sang Irlandiya. Nadalahig ako sa lainlain nga mga grupo kag mga institusyon sang mga Protestante, subong sang Orange Order—isa ka organisasyon nga gindedikar sa pag-amlig sa Protestante nga relihion kag dalanon sang kabuhi.” Sang 22 anyos sia, nag-entra si William sa Ulster Defense Regiment, isa ka bahin sang soldado sang Britanya nga ginarekrut sing lokal. Ang kalabanan sang mga miembro sini mga Protestante. Handa gid sia sa pagpatay agod pangapinan ang iya palanublion. “Nagapanag-iya ako sing pila ka pusil kag wala gid ako nagapangalag-ag nga gamiton ini kon kinahanglan. Ginaunlan ko ang isa sini kon gab-i.”

Apang may mga pagbag-o. “Narealisar ko nga may pinasahi gali nga butang sa mga Saksi ni Jehova sang nakaupod ko ang isa sa ila sa pagkay-o sang isa ka daan nga balay. May daku gid nga epekto sa akon ining kaupod ko sa trabaho. Samtang magkaupod kami nga nagatukod sing balay, ginpamangkot ko sia sang madamong pamangkot nga nagatublag sa akon tuhoy sa Kinagamo, relihion, kag sa Dios. Ang iya simple, maathag nga mga sabat nagbulig sa akon nga makilala kon ano gid ang mga Saksi ni Jehova—isa ka nahiusa, indi masingki kag neutral sa politika nga hubon sang mga tawo, nga nakilal-an tungod sang ila gugma sa Dios kag isigkatawo.”—Juan 13:34,35.

Sa sulod sang apat ka bulan nga pagtuon sa Biblia, naghalin si William sa tanan nga relihioso kag politikal nga institusyon nga iya anay ginpakig-updan. “Daku ini nga tikang para sa akon,” hinumdom niya, “bangod dapat ko isikway ang madamong ginapakamahal, madugay na nga mga tradisyon.” Apang, ang iya pinakadaku nga pagtilaw maabot pa lang. “Bangod sang kahimtangan sa Naaminhan nga Irlandiya, nagabatyag ako nga mga pusil ko lamang ang akon pangamlig. Ginakabig ako nga ‘isa ka palatyon’ sang IRA nga mga paramilitar. Busa tuman gid kabudlay nga untatan ang paggamit sing mga armas.” Apang, sing amat-amat, ang laygay sa Biblia, subong sang makita sa Isaias 2:2-4, nagpabag-o sang iya pagtamod. Nakita niya sang ulihi nga si Jehova amo ang iya matuod nga pangamlig, subong nangin amo Sia sa unang siglo nga mga Cristiano. Nian nag-untat na si William sa paggamit sang iya mga pusil.

“Ang isa ka butang nga ginakalipay ko gid,” siling ni William, “amo nga may suod na ako karon kag mapinadayunon nga pagpakig-abyan sa mga tawo nga sang una gintamod ko subong daku gid nga mga kaaway. Subong man, isa gid ka tuburan sang kalipay nga dalhon ang mensahe sang paglaum sang Biblia sa ‘ginadilian nga mga duog’ anay para sa akon. Ang pagbinagbinag sa kon ano ang nahimo sang kamatuoran sa akon kag sa akon pamilya nagapahulag sa akon nga magpasalamat sing padayon kay Jehova kag sa iya organisasyon.”

“Ang mga Butang Daw Wala Gid sing Pulos”

Sanday Robert kag Teresa naghalin sa magkatuhay gid nga mga ginhalinan. “Halin ako sa debotado nga Protestante nga pamilya,” siling ni Robert. “Ang pila sang akon mga paryente nadalahig sa mga hilikuton sang paramilitar. Nag-entra ako mismo sa Ulster Defense Regiment sang soldado sang Britanya sa edad nga 19 anyos. Ang kalabanan sina nga tion ginhinguyang sa pagpatrolya sa mga duog nga ginapuy-an ni Teresa. Isa ka gab-i ginsaylo ako gikan sa regular nga pagpatrol pakadto sa iban pa nga mga hilikuton. Sadto nga gab-i ang Land Rover nga kuntani ginasakyan ko ginpalukpan. Duha ka soldado ang napatay kag duha pa ang nasamaran.”

Nagsugod sa pagpalibog si Robert tuhoy sa kahulugan sang kabuhi. “Nagapati gid ako sa Dios, apang kon manghulonghulong ako sa Naaminhan nga Irlandiya, ang mga butang daw wala gid sing pulos para sa akon. Nagsugod ako sa pagpangamuyo sa Dios. Ginpangabay ko ang Dios nga kon nagaluntad gid sia, kag kon matuod gid man, ipakita niya sa akon ang husto nga dalanon nga magkabuhi ako. Nadumduman ko nga nagsiling ako sa Dios nga dapat may isa ka matuod nga relihion sa palibot!” Pila ka adlaw lamang sang ulihi, isa sang mga Saksi ni Jehova ang nagduaw kay Robert kag nagbilin sing pila ka literatura. Sang nagpauli sia sing nagob na sa kagab-ihon gikan sa pagpatrolya sadto nga gab-i, ginsugdan nga basahon ini ni Robert kag natapos niya sang alas singko sa aga. “Nahibaluan ko dayon nga amo ini ang kamatuoran,” siling niya, “kag nakita ko nga ang tanan naghalin sing direkta sa Biblia.” (2 Timoteo 3:16) Nagsugod sia sa pagtuon sa Biblia, kag sa malip-ot lamang nga tion, nagdedikar sang iya kabuhi sa Dios.

“Pirme Kami Ginatudlo sang mga Saksi sa Biblia”

Si Teresa, sa pihak nga bahin, may Katoliko nga ginhalinan, kag may tudok gid nga mga pagsimpatiya sa nasyonalista. “Sang bata pa, nagbuylog ako sa Sinn Féin.”b Si Teresa nagbaton: “Bangod sini, nadalahig ako sa hilikuton nga nagasuporta sa hilikuton sang paramilitar. Nagbulig ako sa pagtipon sing mga pundo para sa militar nga pagsumpunganay. Pirme ko ginareport sa IRA ang nagakalatabo sa akon duog. Nakigbahin man ako sa mga kinagubot kag mga pag-atake paagi sa paghaboy sing bato sa pulisiya kag mga patrolya sang soldado.”

Sang nagsugod sa pagtuon sa Biblia ang pila sa pamilya ni Teresa upod sa mga Saksi ni Jehova, napukaw man ang iya interes. Ang gahom sang Pulong sang Dios may daku gid nga epekto sa iya. “Pirme kami ginatudlo sang mga Saksi sa Biblia agod masabat ang mga pamangkot,” siling niya. “Ang saad sa Daniel 2:44 naghatag gid sing kasanag. Nakita ko nga ang Ginharian sang Dios amo lamang gali ang paagi agod madula ang tanan nga inhustisya nga akon ginapakig-away.” Nagbatyag sia sing nagadugang nga kaugot sa pila ka kasingki nga ginhimo sang mga paramilitar. Halimbawa, indi mahangpan ni Teresa kon ngaa nga ang bisan sin-o nga may mga balatyagon sang kaluoy kag kahim-ong magakalipay sa mga balita tuhoy sa terorista nga buhat diin ang mga soldado ukon ang iban pa napatay ukon nakumpol kag ang mga pamilya nawasak sang kasubo kag kahuol. Ginbaton man niya ang kamatuoran sa Biblia kag gintugutan niya nga tadlungon sang mga prinsipio sang Dios ang iya panghunahuna. Gindedikar niya ang iya kabuhi sa Dios kag wala magdugay nagpabawtismo.—Hulubaton 2:1-5, 10-14.

Nagkitaay sanday Teresa kag Robert sang nagtambong sila sa mga miting sa isa sang mga kongregasyon sang mga Saksi ni Jehova sa Naaminhan nga Irlandiya. Sia nagkomento: “Sang una ko nga nakilala si Robert, daw indi ako makapati nga nagapakighambal ako sing tuman katawhay kag mahidaiton sa isa nga ginakabig kuntani, tubtob sining karon lang, nga bahin sang kahimusan sa pagpakig-away sang Britanya. Nabuligan gid ako sang Pulong sang Dios nga madula ang nanggamot-sing-madalom nga dumot kag mga sala nga panghunahuna.” Nasapwan nila ni Robert nga sa baylo nga bahinbahinon sang kaugot kag sala nga panghunahuna nga naghalin sa ila mga tradisyon kag kultura, madamo sila karon sing butang nga maugyunan. Ang labing gamhanan sa sini amo ang gugma kay Jehova nga Dios. Nagpakasal sila. Sa karon nagapanghikot sila nga magkaupod sa pagdala sang mensahe sang Dios nga matuod nga paghidait sa katawhan sang tanan nga ginhalinan kag pagpati sa sining magamo nga pungsod.

Ang iban sa Irlandiya may kaanggid man nga mga eksperiensia. Paagi sa pagpamati kag pagbaton sa mga panudlo sang inspirado nga Pulong sang Dios, nakapalagyo sila gikan sa ‘mga pilosopiya kag mga limbong’ sang mga tawo. (Colosas 2:8) Sa karon bug-os sila nga nagasalig sa mga saad sang Dios nga narekord sa Biblia. Nalipay sila sa pagpakig-ambit kay bisan sin-o nga luyag mamati sang ila paglaum sa isa ka mahidaiton nga palaabuton—isa nga hilway gid gikan sa sektaryan kag iban pa nga mga sahi sang kasingki.—Isaias 11:6-9.

[Mga footnote]

[Mga laragway sa pahina 10]

Ang paramilitar nga pagsumpunganay ginhimaya sa mga larawan nga gindrowing sa pader sa bug-os nga Naaminhan nga Irlandiya