Mga Tin-edyer—Paano Kamo Makabulig Para sa Paghidait sang Pamilya?

“NAGSULAT ako agod mangayo sa imo sing bulig,” umpisa sang sulat gikan sa isa ka pamatan-on nga lin-ay. “Daw pirme lang ako nagapakig-away sa akon mga ginikanan. Sa pamatyag ko isahanon lamang ako kag pirme ako ginapung-aw. Kon indi ako mabuligan sa gilayon, magahikog ako. . . . P.S. Indi pag-ipanugda nga makighambal ako sa akon mga ginikanan. Wala sing nagapamati sa akon.”

Samtang mahimo nga indi ikaw nadulaan sing paglaum subong sining lin-ay, madamo nga tin-edyer ang nakaagi sing kaanggid nga problema sa ila puluy-an. Ang mga buluhaton sa adlaw-adlaw, ang oras nga limite, ang pagpanapot kag pagpahinar, ang pagtuon sa eskwelahan, pag-date, kag ang panimuot sang isa ayon sa iban nga mga katapo sang pamilya—ini tanan kinaandan nga mga kabangdanan sang pagkinamog.

Walay sapayan, madamo nga pamatan-on ang nakasapo nga ang laygay sang Biblia, kon iaplikar, nagaresulta gid sa paghidait. Kag sing maathag, madamo sing bentaha ang pagpakighidait sa imo mga ginikanan. (Tan-awa ang kahon sa pihak nga pahina.) Apang, ano nga laygay sang Biblia ang makabulig sa imo sa pagtigayon sina?

‘Tahora kag Tumana’

“Tumana ang inyo mga ginikanan. . . . Tahora (padunggi kag pakahamilia) ang imo amay kag ang imo iloy . . . agod nga magmaayo sa imo kag magkabuhi ka sing malawig sa duta,” sugo sang Biblia sa Efeso 6:1-3. (The Amplified Bible) Indi mo bala dapat tahuron ang imo mga ginikanan, nga naghatag sa imo sing kabuhi, nagbatiti sa imo sang lapsag pa ikaw, kag nagsakripisyo sa paghatag sa imo sing puluy-an, panapton, kalan-on, kag pag-atipan sa lawas? Ang pagkamatinumanon nagakahulugan nga himuon mo ang ginasugo sang mahinadlukon sa Dios nga mga ginikanan—bisan pa kon mabudlay ini. Mahapos ini hambalon sang sa himuon! Apang, ang pagpamati sa laygay sang imo mga ginikanan, nga labaw ang eksperiensia sa pagkabuhi, makapaalam sa imo kag makataming sa imo gikan sa madamo nga kasakit.

Matuod, mahimo magakahulugan ini sa pagtuon sa paghimo ukon sa pagbaton sing pila ka butang nga sa banta mo indi makalilipay. Apang kinahanglanon ini nga paghanas agod malandas mo ang mga pag-ipit sang adulto nga kalibutan. Si Dr. Paul Gabriel, saykayatris sa kabataan, nakasapo nga ang “makalandas nga kabataan” amo sila ang “makabatas sang kapaslawan.” Nagatuon sila sa pagbaton sang mga kapaslawan nga indi madulaan sing balanse kag nagatuon sila sa pagbaton sang indi malikawan. Ginapakita man sang Biblia nga ang paglandas sang kabudlayan makapalig-on sang personalidad. Ang Panalabiton 3:27 nagasiling: “Maayo sa tawo nga magdala sang gota sa iya pagkapamatan-on.”

Apang ano kon sa banta mo wala matalupangdi sang imo mga ginikanan ang imo pagtamod? Ang Biblia nagapanugda: (1) Kalma nga makighambal sa baylo nga makiglalis. (Hulubaton 29:11) (2) Maggamit sing mga pulong nga “matam-is.” Mangayo sing konsiderasyon kag bulig, sa baylo nga obligahon sila. (Hulubaton 16:21) (3) Mangin makatarunganon. Maghatag sing malig-on nga mga rason sa imo pagtamod sa baylo sang wala sing kaangtanan nga mga hambal, subong sang, “Ginahimo ini sang tanan.”—Tan-awa ang Filipos 4:5.

Maghambal ‘Gikan sa Imo Tagipusuon’

Sang tin-edyer si Greg­ory, ginbatyag niya nga diutay lamang ang emosyonal nga pagsuporta sa iya sang iya iloy. Ang iya mga pagdumili daw indi makatarunganon. Sa wala sing matuod nga sadsaran masami nga ginasumbong niya sia sing paghimo sing sala. Ang ginatago ni Greg­ory nga kalain sang buot nagdul-ong sa adlaw-adlaw nga pagpakigbangig. Ang isa ka ministro nga iya ginpalapitan sa King­dom Hall of Je­ho­vah’s Wit­nes­ses agod mangayo sing bulig nagpalig-on sa iya nga makighambal sa iya iloy ‘gikan sa iya tagipusuon.’—Job 33:3, The Holy Bible in the Language of Today, ni Wil­liam Beck.

“Nagpangabudlay ako sing lakas agod ipahibalo sa iya ang akon ginabatyag. Kinahanglan ko ang iya paghangop kag emosyonal nga suporta,” siling ni Greg­ory. “Ginbuligan ko sia sa paghangop nga wala ako sing ginahimo nga malain kag nasaklaw gid ako nga wala sia sing pagsalig sa akon. Bueno, nagsugod sia sa paghangop sang akon mga balatyagon, kag ang amon relasyon nag-uswag. Subong man, gintuman ko sia kag ginlikawan ang paghatag sa iya sing bisan anong rason nga madula ang iya pagsalig sa akon.” Kon ang emosyonal nga mga kinahanglanon sang pamatan-on indi mahatag, masami nga nagabaskog ang kalain sang buot. Apang ang tinagipusuon nga pagpakighambal sa mga ginikanan makapauswag sang kahimtangan sa puluy-an.

Ang nag-uswag nga kahimtangan sa puluy-an ni Greg­ory mas madali mahangpan kon binagbinagon mo nga bahin sia sang madasig nagauswag nga sahi sang panimalay nga may tumalagsahon nga mga palaligban, ang isa sing ginikanan nga pamilya.

Ang Isa sing Ginikanan nga Pamilya

Sa karon, isa sa kada lima ka kabataan sa Estados Unidos ang nagakabuhi nga isa lamang sing ginikanan, kag amo man sini ang kahimtangan sa iban nga kadutaan. Ang isahanon nga iloy sa Peru nagsugid sang daku nga lulan nga iya ginapas-an, subong sang malawig nga inoras sang pagtrabaho kag dayon pag-atipan sang mga buluhaton sa balay. Apang sia nagsiling: “Ang nagahimo sang kabuhi nga mas mabudlay amo kon ang kabataan wala nagatahod sang akon mga sugo.”

Kon ikaw isa ka bata sa sina nga pamilya, magpakita sing kaluoy paagi sa pagpalambo sang ginatawag sang Biblia nga “kahanuklog.” (1 Pedro 3:8) Mangin matinumanon. Pamatod-i nga ikaw isa ka matuod nga anak nga lalaki ukon anak nga babayi paagi sa indi lamang pagbulig sa mga buluhaton sa sulod sang balay kundi sa pagsakdag man sa imo ginikanan sa emosyon. Magkalipay nga yara pa sia nga nagaulikid sa imo kag determinado sa pagpadaku sa imo sing nagakaigo. Ang madinalag-on nga paglandas sang dugang pa nga mga hangkat sa isa sing ginikanan nga pamilya magahimo sa imo nga isa ka maayo pa nga tawo.a

Matuod, wala sing balay nga himpit. Apang, hunahunaa ang positibo nga mga punto sang imo puluy-an upod ang mainapresyahon nga mata kag dayon magbulig para sa paghidait.

[Footnotes]

[Kahon sa pahina 7]

Bili sang Maayong Relasyon sang Ginikanan kag Tin-edyer

“Nag-ugyon ang [mga 200] ka pagtuon nga ginrepaso nga ang akademiko nga katigayonan, pagpangulo, kag matugahon nga panghunahuna sang kabataan may positibo nga kaangtanan sa mainit, kalahamut-an, mahinangpanon . . . nga relasyon sang ginikanan kag anak.”—James Walters kag Nick Stinnett sa Journal of Marriage and the Family.

“Kon ang isa ka nagahinupang magiyan sa droga ukon alkohol, ang iya relasyon sa sulod sang pamilya may kaangtanan sa iya pagkagiyan kag pag-ayo.”—“Drug Abuse: A Family Affair,” ni M. Hager sa The Journal.

“Suno sa isa ka pagtuon, kon ang mga nagahinupang kapin nga naayawan sa komunikasyon kag bulig nga nabaton gikan sa ila mga ginikanan, mas kapin ang ila pagbatyag sing katakus sa kaugalingon.”—E. Atwater sa Adolescence.