Inaway Ukon Paghidait—Kag Ikaw
Ano ang Inaway?
“Ang inaway isa ka elemento sang kahim-ong sang kalibutan nga gintukod sang Dios. Kon wala sing inaway ang kalibutan magadulog kag malunod sa materyalismo.”—Aleman nga mariskal de kampo Helmuth von Moltke.
“Punggi ang inaway, kag daw subong ini sa pagpugong sa mga proseso sang kinaugali.”—Joseph P. Goebbels, Nazi nga ministro para sa propaganda kag kasanagan sang pungsod.
‘Bahin sang politika.’—Ruso nga lider nga si Lenin.
“Amo lamang ang ginaton-an sang isa ka prinsipe. Dapat niya kabigon ang paghidait subong isa lamang ka pahuway, nga nagahatag sa iya sing kalingawan sa pagplano, kag sing ikasarang sa paghimo sang militar nga mga plano.”—Italyano nga pilosopo sa politika nga si Niccolò Machiavelli.
Ano ang Paghidait?
“Isa ka panahon sang pagdayaay sa ulot sang duha ka panahon sang pag-inaway.”—Ambrose Bierce, Amerikano nga dyurnalista.
“Isa ka patay nga kahimtangan, nga ginatuga sang pagsobra sang mga sibilyan, nga ginaremedyohan sang inaway.”—Cyril Connolly, Ingles nga kritiko kag manunulat.
“Isa ka damgo, kag indi matahom nga damgo.”—Helmuth von Moltke.
ANO ang reaksion sa mga ekspresyon nga nabalikwat sa ibabaw? Mamutikan mo bala ang indi malaumon nga tikang padulong sa inaway kag paghidait? Nagahatag bala ini sa imo sing impresyon nga para sa madamo nga tawo, labi na sa mga manuggahom kag mga politiko, ang kabuhi barato lamang—basta indi ila kabuhi ang yara sa katalagman? Apang sigurado kami nga walay sapayan sang imo nasyonalidad luyag mo magkabuhi sa isa ka kalibutan nga may paghidait kag harmoniya.
Sa sulod sang 6,000 ka tuig nga maragtas sang tawo, ginatos ka milyon ang napatay sa inaway. Bisan sa tapos maeksperiensiahan ang duha ka inaway sa kalibutan, ang paghidait kag harmoniya daw damgo lamang. Si Gwynne Dyer nagsulat sa iya kasan-o lang nga libro nga War: “Sa sulod sang nagligad nga duha ka tuig sang Inaway Kalibutanon II, kapin sa isa ka milyon ka tawo ang ginpatay kada bulan. Kon ang dalagku nga mga kagamhanan mag-inaway sing makaisa pa, nga ginagamit ang tanan nga hinganiban nga yara sa ila karon, isa ka milyon ka tawo ang mapatay kada minuto.” Kag kon ang nuklear nga mga kagamhanan ang mag-inaway, pamangkuton ayhan nila anay ang mga tawo sang ila opinyon? Kabaliskaran ang sabat sang maragtas.
Ang mga inaway sang nagligad kag ang karon nga posibilidad sa pagpatyanay nagadul-ong sa aton sa pagpamangkot, Ano ang mga kabangdanan sang inaway? Ano ang paglaum para sa isa ka matuod kag dayon nga paghidait sa aton tion—indi isa ka malip-ot lamang nga pahuway sa ulot sang mga inaway? Kag sa sining dag-on sang nuklear, isa bala ka maila nga damgo ang dayon nga paghidait?