Pagbantay sa Kalibutan

Gutok nga mga Siudad

Ang pagdamo sang populasyon sa madamo nga siudad mahimo nga magtuga sing ekonomiko kag sosyal nga kabudlayan kag magadul-ong sa kagamo sa politika kag sa palibot, paandam sang mga eksperto nga nagtipon sa komperensya sang Nasyones Unidas sang nagligad nga Pebrero. Ginabanta sang NU nga sa tuig 2000, ang urban Cairo magadugang halin sa 9 milyones ka katawhan karon tubtob sa 13 milyones, ang urban Manila halin sa 8.6 milyones tubtob sa 11.1 milyones, kag ang Siudad sang Mexico halin sa 19 milyones tubtob sa 26 milyones. “Ining dalagku nga mga siudad nangin sosyal nga mga tin­der­boxes—ang saburan para sa sosyal nga rebolusyon, pagpinuyas kag kagamo sang mga tawo,” siling ni Werner Fornos, presidente sang Pop­u­la­tion In­sti­tute, sa The New York Times. “Dungan sa pagdamo amo ang mga problema, gani magalala pa ang mga problema.” Apang, indi tanan nga eksperto, nagapakot nga ang urbanisasyon magaresulta sa kapahamakan. “Isa ini ka masibod nga hulusayon—indi mabilog ang sosyal nga kalig-onan,” siling ni El­len Bren­nan, opisyal sang pop­u­la­tion af­fairs sang NU.

Ginapakamalaut sang mga Italyano ang Pagpangayam

Ang ginabanta nga 1.5 milyones ka mangangayam sang Italya nagakadulaan sing pabor sa publiko, amo ang nasapwan sang surbe nga ginbalhag sa pamantalaan sang Roma nga La Repubblica. Suno sa surbe, 62.5 porsiento sang 1,200 ka tawo sa tanan nga nibel sang katilingban nga gin-interbyu ang wala nagakabig sa pagpangayam nga sport kag luyag nila nga dulaon ini. Ang matuod nga sport, sa panulok nila, amo kon ang kontrahanay mag-engkwentrohanay nga pareho ang kahimtangan. “Wala ginatugutan sang mga Italyano ang pagpangayam, ang mga mangangayam, ang ila mga organisasyon, ang ila mga pribilehiyo,” siling sang report.

Ang Bili sang Lawas

Ginsiling anay nga ang lawas sang tawo, pasad sa bili sang kemikal nga mga bahin sini, nagabili lamang sing $1.98 (U.S.). Nagbag-o na ina. Ang bili sang lawas sang tawo ginasiling karon nga nagalabaw sa $200,000 (U.S.) kag nagasaka pa. Ano ang kabangdanan sang pagkatuhay? “Ang tisyu ginaani para sa transplantasyon, pagpanalawsaw kag diagnostiko kag terapeutiko nga mga produkto,” siling sang The New York Times. “Sang 1985, halos 8,000 ka batobato kag 20,000 ka cor­nea ang ginsaylo; ang pagsaylo sing tagipusuon ginahimo sa kadamuon nga 1,200 kada tuig.”

Makamamatay nga Kaakig sa Trapiko

Naggawa sa bintana sang iya salakyan, ang isa ka tsuper sa Cal­i­for­nia nagpalupok sing 9mm nga semiawtomatiko sa lima ka pamatan-on, naigo ang isa ka pamatan-on sa batiis kag napatay ang isa. Ang rason? Amo ang indi makontrol nga kaakig, siling sang polisiya, nga ginapadabdab sang magutok nga trapiko. Ang awtoridad sa Bagatnan nga Cal­i­for­nia nagakabalaka sing dugang sa pagkalusod sang panimuot sang mga tsuper, siling sang The Herald, isa ka pamantalaan sa Cal­i­for­nia. Sa isa ka baisay bangod sa diutay nga aksidente sa dalan sang Holly­wood, ang isa ka tawo nagkuha sing pusil gikan sa likod sang iya awto kag ginluthang ang mga pasahero sang isa ka salakyan. Napatay ang isa ka tawo kag nasamaran ang isa pa gid. Ginasambit sang polisiya ang diutay lamang sa baylo sang dalagku nga mga aksidente subong amo ang kabangdanan sang madamo nga inaway nga may kaangtanan sa trapiko. Ang mga opisyal nagapaandam sa mga motorista nga “likawan ang mga engkwentrohanay, labi na sa magutok nga mga dalan nga sa diin ang kaakig nagasilabo gid.”