Pamangkot sang mga Pamatan-on . . .

Paano Ko Malandas ang Akon Kasubo?

MASUBO ka bala kon may kataro ka? Ayhan indi. Nahibaluan mo nga magaayo ini. Apang ano kon ang mga sintoma sang imo kataro wala nagaayo? Nian mahimo nga indi lamang ina isa ka agi nga kataro, kag dapat ikaw mabalaka.

Amo man kon ikaw ginasubuan. Ang kalabanan nga kasubo temporaryo lamang.a Apang kon kaisa ang kahapdi sang kasubo nagapadayon. Daw wala sing dalan paguwa sa sini.

Si Ronny, isa ka estudyante sa hayskol, nagaasoy: “Walo ka tuig na ako nga nagaekswela sa sini nga distrito, apang sa sining tanan nga tion wala gid ako makakita sing bisan isa ka abyan! . . . Wala sing bisan sin-o nga nakahibalo sang akon ginabatyag kag wala sing bisan sin-o nga nagaulikid. Kon kaisa daw ginapamatyagan ko nga indi ko na ini maagwanta!”—Preparing for Adolescence.

Kaangay ni Ronny, madamo nga tin-edyer ang nagaeksperiensia sang masami ginatawag nga wala nagaugdaw nga kasubo. Siguro ginabatyag mo man ining masakit nga pagkawalay unod. Kon amo, indi madulaan sing paglaum. Matuod, ang wala nagaugdaw nga kasubo indi isa ka diutay nga problema. Mas grabe ini sa temporaryo nga kasubo. Sa kamatuoran, siling sang mga mananalawsaw, ang duha “subong ka magkatuhay sa kinaandan nga kataro kag pneu­mo­nia.” Apang subong nga mabulong ang pneu­mo­nia, ang wala nagaugdaw nga kasubo malandas man. Apang paano?

Kon bala ang kasubo isa ka tumalagsahon nga butang ukon isa ka masubo nga dalanon sang pagkabuhi para sa imo, ang una nga tikang sa pagpangita sing bulig amo ang paghangop sang kabangdanan sini. Si Hari Solomon sang una nagsiling: “Ang tawo nga may paghangop amo ang isa nga nagabaton sing maayo nga laygay.”—Hulubaton 1:5.

Ginatudlo sang disiseis-anyos nga si ­Rhonda ang kinaandan gid nga kabangdanan sang wala nagaugdaw nga kasubo: “Sa banta ko ang rason kon ngaa masubo gid ako amo bangod—ti indi ka makakita sing mga abyan kon malain ang buot mo sa imo kaugalingon. Kag sa banta ko wala ko gid naluyagan ang akon kaugalingon.”—Lonely in America.

Ang kasubo ni Rhonda nagagikan sa sulod. Ang iya pagpakanubo sa kaugalingon nagaporma sing sablag nga nagapugong sa iya sa pagguwa kag mangita sing mga abyan. Amo man bala ikaw sina? Ang isa ka mananalawsaw nagsiling: “Ang mga panghunahuna subong sang ‘Indi ako makagalanyat,’ ‘Indi ako makawiwili,’ ‘Wala ako sing pulos,’ amo ang kinaandan nga mga tema sa tunga sang mga ginasubuan.”

Nian, ang pagpakanubo sa kaugalingon, mahimo nga magaresulta sa kahadlok nga pangindian. Si Steven nagsiling: “Luyag ko hambalan ang akon masubo nga mga balatyagon, apang indi ko gid mahibaluan ang mga pulong sa pagpabutyag sini. Nahadlok ako nga basi kadlawan ako sang mga tawo ukon indi nila ako pagpatihan. Nabudlayan gid ako sa pagtu-ad.” Sa amo, ang iban nga mga tin-edyer, nagasira, kag nagaantos sa paghipos. Paano ini mabaliskad?

Pabaskuga ang Imo Pagsalig sa Kaugalingon

Ang yabi sa paglandas sa kasubo yara sa pagpabakod sang pagsalig sa kaugalingon. Si apostol Pablo nagsulat: “Kay paagi sa dibagay nga kaluoy nga ginhatag sa akon nagasiling ako sa tagsa ka tawo nga yara sa inyo nga dili maghunahuna sang iya kaugalingon sing mataas pa sa dapat niya paghunahunaon.” (Roma 12:3; ipaanggid ang Mateo 19:19.) Nagapakita ini nga ang isa ka kadakuon sang pagsalig sa kaugalingon kinahanglanon. Busa, ang Biblia nagapaandam indi lamang batok sa sobra nga paghunahuna sa kaugalingon kundi sa kubos man nga paghunahuna sa imo kaugalingon.

Ginhatagan ni Jehova ang tawo sing tulad-dios nga mga kinaiya. (Genesis 1:26) Gani sa pila ka kasangkaron may yara ka sinang makagalanyat nga mga kinaiya sa sulod nimo. Mapainubuson ka bala, maugdang, madali tudluan? Ukon maalwan, mainawaon, maluluy-on? Indi pagbulaga ang imo kaugalingon sa sining maayong mga kinaiya. Ayhan sarang mo man mapauswag ang iban pa sang mapuslanon nga mga kalantip kag mga kinaiya. Matuod, mahimo may yara mga butang sa imo kaugalingon nga indi mo naluyagan, ang imo hitsura halimbawa. Apang ngaa pakanubuon mo ang imo kaugalingon bangod sang isa ka butang nga indi mo mabag-o? Pauswaga, sa baylo, ang indi maayo nga mga kinaiya nga sarang mo mabag-o, subong sang pagkadimapailubon, madali maakig, ukon pagkakagod. Maghinguyang sing tion sa pagpauswag sang ginatawag sang Biblia nga “bag-ong personalidad,” nga ginatandaan sang pagkamaluluy-on, pagkamapainubuson, kag pagkahagop. (Colosas 3:9-12) Ang imo pagsalig sa kaugalingon magatubo!

Dugang pa, samtang ginaton-an mo nga maluyagan ang imo kaugalingon, ang iban maganyat sa imo makagalanyat nga mga kinaiya. Apang subong nga makita mo lamang ang bug-os nga mga duag sang isa ka bulak sa tapos ini magbuskad, maapresyar lamang sing bug-os sang tanan ang imo mga kinaiya kon ipakita mo ini sa ila. ‘Apang paano ko ina mahimo?’ ayhan ipamangkot mo.

‘Magdaku’ sa Iban

‘Ang labing maayo nga laygay para sa ginasubuan nga tawo,’ siling sang bag-o nga publikasyon gikan sa Na­tion­al In­sti­tute of Men­tal ­Health sang E.U., amo ang ‘magbuylog sa iban nga mga tawo.’ Ini nga laygay nagahisanto sa laygay sang Biblia nga ‘magdaku’ kag magpakita sing “kahanuklog,” ukon empatiya. (2 Corinto 6:11-13; 1 Pedro 3:8) Epektibo ini. Ang isa ka pagtuon, nga ginbalhag sa magasin nga Adolescence, nagapahayag nga ang ‘mga tin-edyer nga nagapakita sing interes sa kaayuhan sang iban indi subong kasubo sa mga tin-edyer nga wala nagahimo sini.’ Ngaa? Ang pag-atipan sa iban wala lamang nagakuha sang imo hunahuna gikan sa imo kasubo kundi nagapahulag ini sa iban nga magpakita sing interes sa imo. Ang mga tawo masami nga magabalos paagi sa pagpakita sa imo sing kaluoy. (Hulubaton 11:25) Paano, nian, ikaw makaumpisa?

Paglandas sa Kabudlayan sa Pag-umpisa sang Paghambalanay

Ang disinuebe-anyos nga si Natalie namat-od nga kapin pa ang himuon niya sang sa magpungko kag maghulat sa mga tawo sa pagbugno sa iya. ‘Dapat ako mangin mainabyanon man,’ siling niya. ‘Kay kon indi, magahunahuna ang mga tawo nga suplada ako.’ Gani mag-umpisa paagi sa pagyuhum. Kag yuhuman ka man sang imo ginayuhuman.

Ang masunod nga tikang, ang pag-umpisa sang paghambalanay, mas mabudlay. Si Lil­lian, edad 15, nagbaton: “Ang pagpalapit sa mga dumuluong sa nahauna nga tion makakululba gid. Nahadlok ako nga basi indi nila ako pagbatunon.” Paano ginaumpisahan ni Lil­lian ang paghambalanay? “Nagapamangkot ako sing simple nga mga pamangkot,” siling niya, “kaangay sang, ‘Tagadiin ka?’ ‘Kilala mo bala si kwan?’ Mahimo nga kilala namon pareho ang isa ka tawo, kag indi madugay nagahambalanay na kami.” Ang pareho nga mga eksperiensia mahimo man gamiton sa paglandas sa kabudlayan sa pag-umpisa sang paghambalanay. Ang disiotso-anyos nga si Anne nagdugang: “Wala ako nagasugod sa pagpakighambal nahanungod sa pribado nga butang bangod mahuya ang akon kahambal ukon mahadlukan kag magalikaw na sa akon.” Huo, indi maalamon nga magtugdang sa paghambalanay dayon sa pribado nga mga butang.

Apang, ano kon kaisa indi mo mahibal-an kon ano ang isiling? Ti, may yara pirme mga butang nga imo mahimo. Ang Biblia nagasugid tuhoy sa isa ka babayi nga nagahingalan kay Dorcas nga “puno sing maayong mga buhat kag mga pagpanglimos” sa imol nga balo nga mga babayi. Sang mapatay sia, naghibi ang balo nga mga babayi. (Binuhatan 9:36-39) Bangod sang maluluy-on nga mga buhat ni Dorcas, ginpalangga nila sia. Ang maluluy-on nga mga buhat kag ang maalwan nga espiritu makabulig man sa imo sa pagtukod sing hamili nga mga pag-abyanay.

Apang mangin realistiko. Ton-i sa pagbaton nga ang iban nga tawo indi magabalos sa imo yuhum kag mainabyanon nga tamyaw. Sa sina nga kaso, may problema sila—indi ikaw.

Paglandas sa Mabudlay nga mga Kahimtangan

Sa gihapon, ang kalabanan nga tin-edyer ginasubuan kon kaisa. Dumduma nga mahimo temporaryo lamang ina kag ginatuga sang mga kahimtangan nga indi mo makontrol. Ang pagligad sang tion masami nga makabulig sa imo sa paglandas sa mabudlay nga mga kahimtangan. Ang kasubo magaligad.

Apang, ang wala nagaugdaw nga kasubo nagagikan sa sulod kag mahimo nga ginatuga sang pagpakanubo sa kaugalingon. Sa sina nga kaso, maghulag ka! ‘Bag-uha ang imo painoino’ kag ‘isuklob ang bag-ong personalidad,’ siling sang Pulong sang Dios. (Roma 12:2; Efeso 4:23, 24) Huo, palig-ona ang imo pagsalig sa kaugalingon paagi sa pagpadaku sang imo makagalanyat nga mga kinaiya. Maghimo sing mga butang para sa iban nga mga tawo, kag sa masami magabalos sila sa imo.

Apang, ano man ang reaksion sang mga tawo, makakita ka sing abyan nga indi gid magapaslaw sa imo. Sin-o ina? Ginsilingan ni Jesucristo ang iya mga disipulo: “Bayaan ninyo ako nga isa lamang; apang indi ako isa lamang, kay ang Amay kaupod nakon.” (Juan 16:32) Ining suod nga kaangtanan kay Jehova nagpalig-on kay Jesus sang tinion nga nagaisahanon sia. Si Jehova mahimo man mangin pinakasuod nga abyan mo. Hibalua ang iya personalidad paagi sa pagbasa sa Biblia kag pagpanilag sa iya tinuga. Palig-ona ang imo pagpakig-abyan sa iya paagi sa pangamuyo. Sa dili madugay matukiban mo nga ang pagpakig-abyan kay Jehova nga Dios amo ang labing maayo nga sabat sa imo kasubo.

[Footnotes]

[Mga Laragway sa pahina 17]

Ang imo panagway makaapektar sa kon ano ang ginabatyag sang iban sa imo