Indi Pagtuguti ang Kamingaw nga Gub-on ang Imo Kabuhi
ANG kamingaw mahimo nga makaguba sang kabuhi sang mga tigulang kag mga pamatan-on. Ang manunulat nga si Judith Viorst nagsiling sa Redbook nga magasin: “Ang kamingaw nagapabug-at sa tagipusuon. . . . Ang kamingaw nagabilin sa aton nga walay pulos kag walay paglaum. Ang kamingaw nagapabatyag sa aton kaangay sang isa ka ilo sa iloy nga bata, kaangay sang kordero nga nagdalangdalang, tuman ka diutay kag nagtalang sa isa ka kalibutan nga tuman kalapad kag dimainulikdon.”—Septiembre 1991.
Mapahilayo sa mga abyan, wala maanaran nga mga palibot, diborsio, pagkanamatyan, ukon pagkautod sang komunikasyon—ang tanan nga sahi sang mga butang mahimo makapamingaw sa imo. Bisan pa ginapalibutan sang iban nga mga tawo, ang iban ginamingaw sing tuman.
Ano ang Sarang Mo Mahimo?
Kon ginamingaw, ikaw bala mangin isa lamang ka wala sing mahimo nga biktima? May mahimo ka bala agod ang kamingaw indi magguba sa imo sing amat-amat ukon mag-ubos sang imo gana nga mabuhi? Sa pagkamatuod may mahimo ka. Madamong mabuligon nga laygay ang matigayon. Kag madamong maayo nga laygay ang ginahatag sang inspirado nga Pulong sang Dios, ang Biblia. Ina nga pagpalig-on mahimo nga amo gid ang imo ginakinahanglan agod mabatuan ang kamingaw.—Mateo 11:28, 29.
Ayhan masapwan mo nga makapalig-on, halimbawa, nga basahon ang nahanungod kay Rut, isa ka lamharon nga babayi nga nagpuyo sa Natung-an nga Sidlangan sang mga 3,000 ka tuig ang nagligad. Mahimo gid sia nga mingawon. Sang napatay ang iya bana, nag-upod sia sa iya ugangan nga babayi agod magpuyo sa wala maanaran nga mga palibot sang Israel. (Rut 2:11) Bisan pa nga napahilayo sia sa iya pamilya kag sa anay mga abyan kag isa ka dumuluong sa lain nga pungsod, indi makita sa Biblia nga gintugutan niya ang kamingaw nga magdaug sa iya. Sarang mo mabasa ang iya sugilanon sa tulun-an sang Rut sa Biblia.
Kaangay ni Rut, kinahanglan nga huptan mo ang positibo nga panimuot. Ang imo panghunahuna nahanungod sa kahimtangan kag sa mga hitabo mahimo nga makapamingaw. Ginpamatud-an ini ni Ann, nga nag-atipan sa iya amay sa apat ka tuig bangod sang iya makapaluya nga balatian. Sang napatay sia si Ann ginmingaw sing daku. “Pamatyag ko daw wala ako sing pulos—daw wala na gid sing nagakinahanglan sa akon,” siling niya. “Apang gin-atubang ko ang katunayan nga nagbalhin na karon ang akon kabuhi, kag narealisar ko nga agod maaway ko ang akon kamingaw dapat ko himuslan sing daku ang akon karon mga kahimtangan.” Kon kaisa indi mo mabag-o ang imo mga kahimtangan, apang posible nimo mabag-o ang imo panimuot sa sini.
Ang pagpabilin nga masako sa makaalayaw nga hilikuton indi ang bug-os nga sabat sa pag-away sa kamingaw, bisan pa nga makabulig ini. Nasapwan ini ni Irene, nga nabalo pagligad lamang sang anom ka bulan nga pag-asawahay, nga matuod sa iya kaso. “Nakita ko nga ang kamingaw labi na nga nagasalakay kon indi ako masako,” siling niya, “gani nagkonsentrar ako sa pagpakig-upod sa iban kag sa pagbulig sa ila nga malubad ang ila mga problema.” Ang pagbulig sa iban nagadala sing kalipay, kag ang ginamingaw nga mga Cristiano sarang makasapo sing madamo nga hilimuon sa hilikuton sang Ginuo.—Binuhatan 20:35; 1 Corinto 15:58.
Magpabulig sa mga Abyan
Ginalaragway sang The New York Times Magazine ang ginamingaw nga kabataan subong nasaklaw sang “mga pilas sang pagkawalay abyan.” (Abril 28, 1991) Madamong ginamingaw nga mga tawo, bata kag tigulang, ang nagabatyag nga wala sing mga abyan. Busa, maayo gid nga matigayon ang tunay nga pag-abyanay nga ginaaman sang mainulikdon nga Cristianong kongregasyon. Mangabudlay sing lakas agod mapasangkad ang imo grupo sang mga abyan sa sulod sang kongregasyon, kag magpabulig ka sa ila sa bisan ano man nga mga paagi nga masarangan nila. Amo ina ang isa ka katuyuan sang mga abyan—ang maghatag sing supurta sa panahon sang mga kabudlayan.—Hulubaton 17:17; 18:24.
Apang, magbantay nga bangod sang imo emosyonal nga kasakit, sa aktuwal ayhan ginahimo mo nga mabudlay para sa mga abyan ang pagbulig sa imo. Ang manunulat nga si Jeffrey Young nagapaathag: “Ang iban nga ginamingaw nga mga tawo . . . nagasikway sa potensial nga mga abyan, paagi sa pagkontrol sang paghambalanay ukon paagi sa pagsiling sang mga butang nga makaulugot ukon dinagakaigo. Sa lainlain nga paagi, ang ginamingaw sing daku nga mga tawo nagaguba sang suod nga mga kaangtanan.”—U.S.News & World Report, Septiembre 17, 1984.
Kon kaisa, mahimo nga ginapalala mo ang kahimtangan paagi sa pagpain sang imo kaugalingon gikan sa iban nga mga tawo. Ginhimo ina ni Peter, isa ka tawo nga mga 50 anyos ang edad. Sang napatay ang iya asawa, nasapwan niya ang iya kaugalingon nga nagpahilayo sa iban, bisan pa nga sa sulod niya, luyag niya ang ila bulig. “Sa mga pila ka adlaw,” siling niya, “indi ko gid maagwanta ang makig-upod sa iban, kag sang ulihi nasapwan ko ang akon kaugalingon nga nagapahilayo sa mga tawo.” Mahimo ini mangin makatalagam. Samtang ang mga panag-on sang pag-isahanon mapuslanon, ang pagpain sang kaugalingon makahalalit. (Hulubaton 18:1) Narealisar ini ni Peter. Sia nagsiling: “Nalandas ko ini sang ulihi, gin-atubang ko ang akon kahimtangan, kag, sa bulig sang akon mga abyan, napasag-uli ko liwat ang akon kabuhi.”
Apang, indi paghaumhauma nga ang iban obligado sa pagbulig. Tinguhai nga indi dapat mangin palapangita. Malipayon nga batuna ang bisan anong kalulo nga ginpakita, kag magpabutyag sing pasalamat sa sini. Apang dumduma man ining maayo nga laygay nga masapwan sa Hulubaton 25:17: “Magpanalagsa ang imo tiil sa balay sang imo isigkatawo, basi kon tak-an sia sa imo kag dumtan ka.” Nagapati si Frances, nga ginmingaw sing daku sang napatay ang iya bana pagligad sang 35 ka tuig nga pag-asawahay, nga ina nga paandam importante. “Mangin rasonable sa kon ano ang imo ginapaabot,” siling niya, “kag indi magpaabot sing daku sa iban. Indi mangin tuman kasunson nga nagaduaw sa puluy-an sang iban sa pagpangayo sing bulig.”
Si Jehova Nagaulikid
Bisan pa kon ang imo tawhanon nga mga abyan magapaslaw sa imo kon kaisa, yara gihapon si Jehova nga Dios subong Abyan mo. Magsalig nga nagaulikid sia sa imo. Hupti ina nga pagsalig sa iya nga mabakod, kag padayon nga magdangop sa iya maamligon nga pag-atipan. (Salmo 27:10; 91:1, 2; Hulubaton 3:5, 6) Ginhimo ini sang Moabita nga si Rut kag ginpakamaayo sia sing bugana. Ti, nangin katigulangan pa gani sia ni Jesucristo!—Rut 2:12; 4:17; Mateo 1:5, 16.
Padayon nga magpangamuyo kay Jehova. (Salmo 34:4; 62:7, 8) Nasapwan ni Margaret ang pangamuyo nga isa ka ginhalinan sang daku nga kusog sa paglandas sa kamingaw. Nakigbahin sia sa bug-os tion nga ministeryo upod sa iya bana tubtob sang napatay sia nga tuman pa ka bata. “Nasapwan ko pirme nga maayo ang mangamuyo sing mabaskog kag isugid kay Jehova ang tanan, ang tanan nga mga kahangawa kag mga kabalaka ko,” siling niya. “Nagbulig yadto sa akon nga tamdon ang mga butang sing husto kon mag-abot ang kamingaw. Kag ang pagkahibalo nga ginasabat ni Jehova yadto nga mga pangamuyo naghatag sa akon sing pagsalig.” Nakabenepisyo sia sing daku gikan sa pagsunod sa laygay ni apostol Pedro: “Busa, magpaubos kamo sang inyo kaugalingon sa idalom sang gamhanan nga kamot sang Dios, agod nga bayawon niya kamo sa nagakaigo nga tion; samtang ginatugyan ninyo ang inyo tanan nga kabalaka sa iya, kay sia nagaulikid sa inyo.”—1 Pedro 5:6, 7; Salmo 55:22.
Ang maayo nga kaangtanan kay Jehova magabulig sa imo sa paghupot sang butang nga masunson nawasi sang ginamingaw nga mga tawo—pagtahod sa kaugalingon. Sang ang iya bana napatay sa kanser, ang dyurnalista nga si Jeannette Kupfermann nagsulat tuhoy sa “mga balatyagon sang manubo nga pagtahod sa kaugalingon kag pagkawalay kapuslanan.” Sia nagsiling: “Ining balatyagon sang pagkawalay kapuslanan ang nagdul-ong sa madamong balo sa halos mahikugon nga kapung-aw.”
Dumduma nga ginapakabahandi ka sing daku ni Jehova. Wala sia nagahunahuna nga ikaw walay kapuslanan. (Juan 3:16) Sakdagon ka niya subong sang pagsakdag niya sa iya katawhan nga mga Israelinhon sang nagligad nga mga tion. Sia nagsiling sa ila: “Wala ko ikaw ginsikway. Dili ka mahadlok, kay ako nagaupod sa imo. Dili ka magkahangawa, kay ako ang imo Dios. Palig-unon ko ikaw. Buligan ko ikaw. Alay-ayon ko ikaw sang tuo nga kamot sang akon pagkamatarong.”—Isaias 41:9, 10.
Indi Pagbasula ang Dios
Labaw sa tanan, indi pagbasula ang Dios tungod sang imo kamingaw. Wala sing salabton si Jehova. Ang iya katuyuan amo pirme nga ikaw, kag ang bug-os nga katawhan, magaagom sing maayo kag makaalayaw nga pag-inupdanay. Sang gintuga sang Dios si Adan, sia nagsiling: “Indi maayo nga ang tawo mag-isa lamang. Himuan ko sia sing kabulig, subong isa ka timbang sa iya.” (Genesis 2:18) Kag amo sina ang ginhimo sang Dios sang gintuga niya si Eva, ang nahauna nga babayi. Kon indi bangod sang sataniko nga pagrebelde, ang lalaki kag babayi kag ang mga pamilya nga ginpatubas nila wala gid kuntani nakaeksperiensia sing kamingaw.
Ang umalagi nga pagpahanugot ni Jehova sa kalautan, sa pagkamatuod, nagtugot sa pagtubo sang kamingaw kag sa pagluntad sang iban pa nga pag-antos. Walay sapayan, hupti sing maathag sa hunahuna nga umalagi lamang ini. Ang mga pagtilaw sang kamingaw daw kubos kabudlay batason kon tamdon sa kapawa sang kon ano ang pagahimuon sang Dios para sa imo sa iya bag-ong kalibutan. Sa karon sakdagon kag lugpayan ka niya.—Salmo 18:2; Filipos 4:6, 7.
Ini nga ihibalo nagahatag sa imo sing kusog. Sang nabalo si Frances (nga ginsambit kaina), nakasapo sia sing daku nga kalugpayan sa mga pinamulong sang Salmo 4:8, ilabi na sa kagab-ihon: “Sa kalinong magahigda ako kag magatulog, kay ikaw lamang, O Jehova, ang nagapapuyo sa akon sa kalig-unan.” Pamalandungi ang mga balatyagon subong sang masapwan sa tulun-an sang Salmo. Hunahunaa kon paano ang Dios nagaulikid para sa imo, subong sang ginapabutyag sang mga bersikulo subong sang Salmo 23:1-3.
Paano Mabuligan ang Ginamingaw?
Ang panguna nga paagi sa pagbulig sa ginamingaw amo ang pakitaan sila sing gugma. Sa liwat kag liwat ang Biblia nagapalig-on sa katawhan sang Dios nga magpakita sing gugma sa isa kag isa, ilabi na sa mga tion sang pagtilaw. “Sa utudnon nga gugma magpinalanggaanay kamo sing malum-ok sa isa kag isa,” sulat ni apostol Pablo. (Roma 12:10) Sa katunayan, ang inspirado nga Pulong sang Dios nagasiling: “Ang gugma wala nagakapaslawan.” (1 Corinto 13:8) Paano nimo mapakitaan sing gugma yadtong ginamingaw?
Sa baylo nga sikwayon ukon dipagsapakon ang ginamingaw nga mga tawo, ang mabinalak-on nga mga indibiduwal sarang makapakita sang ila malum-ok nga pagpalangga paagi sa mapailubon nga pagbulig sa ila kon posible. Mahimo sila mangin kaangay ni Job, nga nagsiling: “Ginluwas ko ang nasit-an nga nagsinggit sing bulig, kag ang walay amay nga bata nga lalaki kag ang bisan sin-o nga wala sing nagbulig. . . . Kag ang tagipusuon sang balo pahalipayon ko.” (Job 29:12, 13) Ang gintangdo nga mga gulang sa Cristianong kongregasyon kag ang mainawaon nga mga abyan mahimo makapanghikot sa kaanggid mapatugsilingon nga paagi, paagi sa pag-aman sing sadsaran tawhanon nga pagkinahanglan sing paghangop, pagpakig-abyan, kag paglugpay. Sarang sila makapakita sing empatiya, kag kon kaisa sarang nila mapun-an ang pagkinahanglan sing isa ka kompidensial nga paghambalanay.—1 Pedro 3:8.
Sa masami, ang magagmay nga mga butang nga ginahimo sang mga abyan para sa mga ginamingaw importante gid. Halimbawa, kon ang masigkatumuluo namatyan sing isa ka hinigugma, daku gid ang mahimo sang malulo nga mga buhat sang matuod nga pag-abyanay. Indi pagpakadiutaya ang magagmay nga mga kalulo, kaangay sang isa ka imbitasyon sa pagkaon, mahinuklugon nga pagpamati, ukon makapalig-on nga paghambalanay. Ini nga mga butang tuman ka epektibo sa pagbulig sa isa sa pag-away sa kamingaw.—Hebreo 13:16.
Mahimo nga kita tanan makaeksperiensia sing kamingaw sa tion kag tion. Apang, ang kamingaw indi kinahanglan nga mangin kasisit-an. Pun-i ang imo kabuhi sing makahulugan, mapuslanon nga mga hilikuton. Magpabulig sa mga abyan kon masarangan nila. Magsalig kay Jehova nga Dios. Hupti sa hunahuna ang makapalig-on nga saad nga narekord sa Salmo 34:19: “Madamo ang kapipit-an sang matarong, apang si Jehova nagaluwas sa iya sa sini tanan sa ila.” Mangayo sing bulig kay Jehova, kag indi pagtuguti ang kamingaw nga magguba sang imo kabuhi.
[Kahon sa pahina 24]
PILA KA PAAGI SA PAG-AWAY SA KAMINGAW
◼ Magpabilin nga suod kay Jehova
◼ Mangita sing kalugpayan paagi sa pagbasa sang Biblia
◼ Hupti ang positibo nga Cristianong pagtamod
◼ Magpabilin nga masako sa makahulugan nga hilikuton
◼ Pasangkara ang imo grupo sang mga abyan
◼ Himua nga mahapos ang pagbulig sang mga abyan
◼ Indi pagpaina ang imo kaugalingon, kundi palambua ang masinadyahon nga gugma
◼ Magsalig nga si Jehova nagaulikid sa imo
[Kahon sa pahina 24]
KON PAANO MO MABULIGAN ANG GINAMINGAW
◼ Maghatag sing paghangop, pagpakig-abyan, kag paglugpay
◼ Pun-i ang pagkinahanglan sing kompidensial nga pagpakighambal
◼ Magpadayon sa paghimo sing magagmay nga mga butang nga nagabulig
[Piktyur sa pahina 23]
Walay sapayan sang iya mabudlay nga mga kahimtangan, indi makita nga gintugutan ni Rut ang kamingaw nga magguba sang iya kabuhi