Ang Kamot—‘Ang Labing Lantip nga Organo’

Isa yadto ka emerhensya. Ang isa ka lin-ay nagahigda sa alagyan sang ospital, ang pinakadaku nga ugat sang iya tuo nga batiis nautod bangod sang isa ka aksidente sa motorsiklo. Wala sing mga instrumento sa pagbusbos agod magtugon ang pagguwa sang dugo. Ano ang mahimo sang doktor?

“Gingamit ko ang akon kamot subong kimpit,“ siling ni Propesor Napier sa iya libro nga Hands, “ginakimpit ang arterya paagi sa akon kamalagku kag isa pa ka tudlo sa masarangan ko. Sang ulihi nakakita ako sing higot, nga amo na lang ang nabilin, ginbalighot ini sa arterya kag ginhigot. Ang dugo nag-untat sa pagguwa. . . . Wala sing iban kundi mga kamot lamang ang nakaremedyo sa sadto nga emerhensya sing tuman kaabtik kag epektibo. Pila lamang ka pasyente . . . ang nakarealisar nga ang gingamit sing nagakaigo nga tudlo amo ang nagluwas sang ila kabuhi sa tion sang operasyon.”

Ang mga buhat kaangay sini nangin imposible kuntani kon indi bangod sa lubobluhob sang kamalagku. (Tan-awa ang ilustrasyon.) Ang mahimo sini nga desinyo halos kaangay sa mahimo sang abaga, apang indi kaangay sang abaga, ang luhobluhob sang kamalagku wala nagakinahanglan sing supurta gikan sa kaunuran sa palibot sini. Busa, ang kamalagku makahimo sing mauti na mga hulag upod sa mga tudlo.

Ang kamot sang tawo upod ang kamalagku sini isa ka sangkol gid nga kasangkapan. Kon wala ang kamot, paano ka makasulat sing sulat, makakuha sing retrato, makamartilyo sing lansang, makagamit sing telepono, ukon makatanog sing dagom? Sa bulig sang kamot, ang pianista nagatokar sing matahom nga mga piyesa, ang mga manugdrowing nagapinta sing matahom nga mga laragway, kag ang mga manugbusbos nagahimo sing delikado nga mga operasyon. “Ang mga amo, bangod malip-ot sing kamalagku kag malaba sing mga tudlo, indi makahimo sing delikado nga buhat nga may kalantip,” siling sang The New Encyclopædia Britannica.

May isa pa ka daku nga kinatuhayan sa ulot sang kamot sang tawo kag sang amo. Mga ikap-at nga bahin sang motor cortex sa utok sang tawo ang para sa kaunuran sang imo mga kamot. Ang motor cortex sang tawo, paathag sang Textbook of Medical Physiology ni Propesor Guyton, “tuhay gid sa iya sang manubo nga mga sapat” kag nagapaposible sang “tumalagsahon nga ikasarang sa paggamit sa kamot, sa mga tudlo, kag sa kamalagko sa paghimo sing mauti gid nga mga buhat.”

Dugang pa, ang mga neurosurgeon nakatukib sing isa pa ka bahin sang utok sang tawo nga ila ginatawag “isa ka bahin para sa mga kalantip sang kamot.” Ang lantip nga mga kamot nagakinahanglan sing mga sense receptor. Ining diutay nga mga nerve ending madamo sa kamot sang tawo, labi na sa kamalagko. Ang doktor nga gin-interbyu sang Magmata! nagsiling: “Kon madulaan ang mga tawo sing diutay nga igbalatyag sa punta sang ila kamalagko, nabudlayan sila sa pagplastar sang diutay nga mga butang subong sang mga tornilyo.” Ang imo mga butkon may iban nga sahi sang mga sense receptor nga amo ang nagapahulag sa imo mga kamot sa husto nga lugar bisan sa madulom. Sa amo, samtang nagahigda sa katre kon gab-i, sarang mo makalot ang imo ilong nga indi maigo ang imo nawong.

Bisan ang simple nga buhat subong sang pagkab-ot sing isa ka baso sang tubig isa ka butang nga kalatingalahan. Kon maluya ang imo pag-uyat, mahimo nga mabuy-an mo ang baso. Kon hugot gid ang imo pag-uyat, mahimo nga mabuka ini, kag mapilas ang imo mga tudlo. Paano mo ginauyatan ini nga husto lamang ang presyon? Ang mga pressure receptor sa imo kamot nagapadala sing mga mensahe sa imo utok, nga nagabalos sing nagakaigo nga mga instruksion sa kaunuran sa imo butkon kag kamot.

Sa indi madugay, bisan indi mo na pagtulukon, ang baso hinayhinay nga nagadapat sa imo mga bibig. Samtang ginahimo ini mahimo ka makatan-aw sing programa sa telebisyon ukon makapakighambal sa mga abyan. “Ang kamatuoran nga ang baso ginahakwat padulong sa mga bibig nga wala nagabunggo sa nawong,” siling ni Dr. Miller sa iya libro nga The Body in Question, “isa ka kadungganan sa mga ikasarang sang butkon sa pagtakus sang bug-at. Kag ang kamatuoran nga ang baso nagapabilin sa baba nga ginabuhinan ang bug-at samtang ginainom ini nagapakita kon daw ano ka sibu sa tion ginabag-o ang impormasyon.”

Indi katingalahan nga ang kamot sang tawo nagpatingala sa nagapamensar nga mga tawo! “Bisan wala na sing iban pa nga pamatuod,” sulat sang kilala nga sientipiko nga si Sir Isaac Newton, “ang kamalagku lamang nagakombinse na sa akon nga nagaluntad ang Dios.” “Makapahugpa kita sing mga tawo sa bulan,” siling ni Propesor Napier, “apang, walay sapayan sang aton mekanikal kag eletroniko nga mga kaalam, indi kita makahimo sing artipisyal nga tudlo nga makabatyag kag makakumpas.” Ang kamot sang tawo, siling sang The New Encyclopædia Britannica, mahimo nga amo “ang labing lantip nga biolohiko nga organo” kag isa nga “nagapatuhay sa iya gikan sa tanan nga iban pa buhi nga mga primata.”

[Mga piktyur sa pahina 5]

Ang luhobluhob sang kamalagko tumalagsahon kon ipaanggid sa mga luhobluhob sang mga tudlo.

[Mga piktyur sa pahina 6]

Ang kamo sang tawo upod ang kamalagku sini sangkol gid nga kasangkapan

[Piktyur sa pahina 6]

Ang mga sense receptor sa imo kamot kag butkon nagabulig sa imo utok sa pagkontrol sa masibod nga mga buhat