Pamangkot sang mga Pamatan-on . . .

Dapat Ko Bala Isugid ang Akon Abyan

“INDI ako makapati nga ginahimo niya ina,” sugid ni Lee. Si Lee nagabisikleta upod sang iya pakaisa sang, sa kakibot niya, nakita niya ang iya suod nga abyan, si Chris, upod sang isa ka grupo sang mga pamatan-on.

Si Chris nagapanigarilyo.

Nakibot si Lee, sanglit supak ini sa ginaangkon ni Chris nga Cristianong pagtuluohan—indi na pagsambiton pa ang luyag sang iya mga ginikanan. (2 Corinto 7:1) Patago nga ginhulog ni Chris ang iya sigarilyo kag gintapak ini, apang wala madaya si Lee. Nahibal-an niya sang ulihi nga ang pagpanigarilyo amo lamang ang umpisa sang mga problema ni Chris, bangod sang iya malain nga pagpakig-upod. Narealisar ni Lee nga ang iya abyan nagakinahanglan sing bulig kag nahibaluan niya nga wala sia sa posisyon nga mahatag ini. Sa amo man nga tion, nagapangalag-ag sia sa pagsugid sa iban nahanungod sa problema. Paathag ni Lee: “Abyan ko sia, kag indi ko luyag magluib.”

Ayhan nasapwan mo ang imo kaugalingon sa kaanggid nga kahimtangan—nahibaluan sing hinali nga ang isa ka abyan nagatilawtilaw sang droga, nagaeksperimento sa sekso, nagadaya, ukon nagapangawat. Siling sang bantog nga magasin sang pamatan-on: “Pagluib. Pagsugid. Pagkutsokutso. Ang iban nga tin-edyer nagapalibog nga amo sina ang ginahimo nila kon maghambal sila tungod sa isa ka abyan.”

Ang Prinsipio sa Paghipos

Ang sayop nga katutom amo ang nagapangunang rason nga wala ginasugid sang mga pamatan-on ang sala sang ila abyan. Nagatamod sa disiplina subong butang nga malain, negatibo, kag makahalalit, nagahunahuna sila nga nagahimo sila sing maayo sa ila abyan paagi sa pagtabon sa iya mga problema. Ginagatongan sang mga industriya sang TV kag sine ini nga ideya paagi sa pagpadaku sa ideya nga mga ilaga kag mga maya lamang ang nagaluib sa ila mga abyan. Busa, ang dinasulat nga prinsipio sa paghipos masunson nga nagapangibabaw sa tunga sang mga pamatan-on. Subong sang ginsiling sang pamatan-on nga nagahingalan kay Carl: “Ang butang amo ang pagtabon sa imo mga abyan. Kon tuhoy sa pagsugid sa iban, indi mo ini mahimo!”

Ang pagbugto sa sinang prinsipio sa paghipos nagapadayag sa isa sa pag-uligyat sang mga katubotubo kag sa posible nga pagkawasi sing abyan. Ang isa ka artikulo sa ’Teen nga magasin, halimbawa, nagasugid tuhoy sa isa ka babayi nga nagahingalan kay Debbie nga nakatukib nga ang iya abyan nga si Karen nagapangawti sa balaligyaan. Sa panikasog nga makabulig, namat-od si Debbie nga manugid sa mga ginikanan ni Karen. Si Karen wala na magbugno kay Debbie. Dugang pa sa sina, ang mga abyan ni Debbie naglikaw man sa iya kag nag-uligyat sa iya subong palasugid. “Makahuluya ini nga eksperiensia, kag huo, masakit ini,” siling ni Debbie.

Bugtuon Mo Bala ang Kalinong?

Sing kaanggid, ginbutang sa katalagman ni Lee ina nga kasakit kag kahuya kag namat-od sa paghulag. Siling ni Lee: “Ginatublag ako sang akon konsiensia bangod nahibaluan ko nga dapat ko ini isugid.” Nagapahanumdom ini sa aton tuhoy sa isa ka hitabo nga narekord sa Genesis 37:2: “Si Jose, nga nagapanuigon sing napulog pito ka tuig, nagapahalab sang panong upod sa iya mga utod . . . Kag si Jose nagdala sa ila amay sing malain nga balita nahanungod sa ila.” Ini nga balita indi mahimo nga isa ka butang nga mamag-an, kay ang orihinal nga Hebreong tinaga nga ginbadbad sing “malain” nagakahulugan man sing “malaut.” Ayhan sa pila ka paagi ginbutang sa katalagman sang mga utod ni Jose ang palangabuhian sang pamilya. Bisan ano man ang natabo, nahibal-an ni Jose nga kon magpabilin sia nga mahipos, ang espirituwal nga kaayuhan sang iya mga utod nabutang sa katalagman.

Amo sini bangod ang pagpasapayan sa sayop nga mga buhat ukon dimakasulatanhon nga panghunahuna ginpaanggid sa pagpanikasog nga indi pagsapakon ang pagsakit sang ngipon. Magyuhum kag antusa ang kasakit kon luyag mo, ang buho sa ngipon indi madula. Matuod, ginapadaku mo lang ang pierde. Sing kaanggid, ang sala isa ka nagapierde kag nagapalain nga puwersa. Kon dimapunggan, ang kalainan magabunga sing dugang pa nga kalainan. (Galacia 6:8) Sa iban nga hambal, kon ang nakasala nga abyan indi makabaton sing bulig—ayhan sa dagway sang makusog nga Makasulatanhon nga disiplina—mahimo sia nga matugdang sing madalom pa sa kalautan.—Manugwali 8:11.

Ang pagtabon sa sala sang isa ka abyan diutay sing kaayuhan kag mahimo nga nagatuga sing dimakay-o nga halit. Indi katingalahan, nian, nga si Jose nagbatyag nga dapat niya isugid ang sala sang iya mga utod! Kamusta ang mga Cristiano karon? Ang Biblia nagalaygay: “Mga kauturan, kon ang isa ka tawo maghimo sing sayop nga tikang antes sia makamarasmas sini, kamo nga may espirituwal nga kalipikasyon magatinguha sa pagpasag-uli sa iya sa espiritu nga malulo.” (Galacia 6:1) Sing halangpunon, mahimo nga wala ka nagabatyag nga may espirituwal nga kalipikasyon sa pagpasag-uli sa abyan nga nakasala. Apang indi bala nagakaigo nga isugid mo ini nga butang sa isa nga kalipikado sa pagbulig? Ti, ang indi paghimo sini magahimo sa imo nga ‘umalambit sang iya mga sala’! (1 Timoteo 5:22; ipaanggid ang Levitico 5:1.) Nagapangduhaduha ini sa imo kaugalingon nga katutom sa Dios kag sa iya matarong nga mga talaksan.—Salmo 18:25.

Pagpalapit sa Imo Abyan

Busa kinahanglan gid nga palapitan mo ang imo abyan kag isugid ang iya sala. (Ipaanggid ang Mateo 18:15.) Magakinahanglan ini sing kaisog kag kasidla sa bahin mo. Apang, indi makibot kon makasugata ka sing pagpamatok, kay tawhanon ini nga huyog sa paghimo sing mga balibad. Mangin malig-on, nagahatag sing makahalaylo nga pamatuod nahanungod sa iya sala, ispisipiko nga nagasugid kon ano ang nahibaluan mo kag kon paano mo ini nahibaluan. (Ipaanggid ang Juan 16:8.) Indi manaad nga indi ‘ka manugid sa iban,’ kay ina nga panaad mangin walay pulos sa mata sang Dios, nga nagatagudili sa pagtabon sa sala.—Hulubaton 28:13.

Apang, ang Hulubaton 18:13 nagapaandam: “Ang nagasabat sa wala pa sia makabati, kabuangan ini kag kahuluy-an sa iya.” Ayhan may dipaghangpanay nga natabo. Sa pihak nga bahin, ang imo abyan mapaumpawan nga natukiban ang iya problema kag may isa nga masugilanon kag matuaran. Gani mangin maayo nga manugpamati. (Santiago 1:19) Indi pagpunggi ang hilway nga pagpautwas sang iya mga balatyagon paagi sa paggamit sing nagabasol nga ekspresyon kaangay sang: “Indi mo dapat . . . ” ukon, “Kon sa akon ina natabo, kuntani . . . ” Nagadugang lamang ini sa pagbatyag sang pagkanakasala kag pagkawala sing mahimo sang imo abyan. Subong man, ang mga ekspresyon sang kakibot subong sang “Paano mo ina nahimo!” nagapalain pa gid sang kahimtangan.

Dumduma ang kasaysayan sang Biblia tuhoy sa tatlo ka “manuglipay” ni Job, nga wala sing ginhimo kundi ang tagudilian si Job. Sa tapos mapaidalom sa ila makahuluya nga sumbong, si Job nagsiling: “Ang paumpaw nga ginhatag ninyo kasakit lamang. Magahambal bala kamo sing dayon? . . . Kon kamo ang sa lugar ko kag ako ang sa ninyo, . . . mahimo ko kamo mapabakud sang laygay kag padayon nga magahambal sa pagpahalipay sa inyo.” (Job 16:1-5, Today’s English Version) Gani tinguhai nga magpakita sing empatiya kag magbatyag sang ginabatyag sang imo abyan. (1 Pedro 3:8) Magapakanay ini sa kon ano ang isiling mo kag kon paano mo isiling ini.

Apang samtang ginahimo mo ang masarangan mo sa pagpalig-on sa imo abyan, sing masami ang kahimtangan nagakinahanglan sing labi pa nga bulig sa masarangan mo mahatag. Nian, mag-insister nga isugid sang imo abyan ang sala sa iya mga ginikanan ukon sa iban nga responsable nga mga adulto. Kag ano abi kon ang imo abyan magadumili sa paghimo sini? Sugiri sia nga kon indi niya pag-athagon ang bagay sa sulod sang makatarunganon nga panag-on sang tion, nian, subong matuod niya nga abyan, obligado ka sa pagsugid sini sa iban tungod sa iya.

Subong “Matuod nga Abyan”

Ang Hulubaton 17:17 nagapahanumdom sa aton nga “ang matuod nga abyan nagahigugma sa tanan nga tion, kag ang isa ka utod natawo tungod sa kapiotan.” Matuod, sa primero mahimo nga indi mahangpan sang imo abyan kon ngaa ginhimo mo ina kag mahimo nga wala niya ini ginaapresyar. Mahimo pa sia nga maakig kag padasudaso nga magatapos sang inyo pag-abyanay. Apang indi magsalasala. Hatagi sing tion ang imo abyan sa pagbinagbinag sa iya mga balatyagon kag sa pagrealisar nga interesado gid ikaw sa iya mapinadayunon nga kaayuhan kag kaayo.

Karon mabalik kita sa natabo kanday Lee kag Debbie. Siling ni Lee: “Nahibaluan ko nga husto ang ginhimo ko paagi sa pagsugid sa iban. Maayo gid ang pamatyag ko bangod si Chris nakatigayon sing bulig nga kinahanglan niya. Sang ulihi nagkadto sia kag nagsugid sa akon nga wala sia maakig sa akon bangod sang ginhimo ko kag nagpatawhay ina sa akon.” Matuod, indi tanan nga mga abyan ang may maayo sing reaksion. Sugid ni Debbie: “Natukiban ko na lang nga indi ko masarangan nga magpadayon si Karen kag ayhan magadangat sa bilangguan nga may rekord sa krimen.” Sang ulihi ang mga abyan ni Karen nag-untat sa pag-uligyat. Siling ni Debbie, “Nakatigayon ako sing bag-ong mga abyan. Nakalampuwas ako kag nakatuon sing madamo sa sadto nga tion.”

Kon ang imo abyan padayon nga nagapamatok sa imo maisog nga mga buhat, maathag nga indi sia isa ka matuod nga abyan una sa tanan. Apang, sa tunga sang matuod nga mga Cristiano, may yara mga tawo nga magadayaw sang imo mataas nga mga prinsipio, ang iban sa ila mahimo nga magatinguha sa pagpakig-abyan sa imo subong resulta. Sa dili magkubos may kaayawan ka sa paghibalo nga napamatud-an mo ang imo katutom sa Dios kag ginpakita ang imo kaugalingon nga isa ka matuod nga abyan.

[Blurb sa pahina 18]

Kon ang imo abyan indi handa sa pagtigayon sing bulig, mahimo nga kinahanglan ka maghulag tungod sa iya

[Piktyur sa pahina 20]

Ano ang dapat mo himuon kon nahibaluan mo nga ang isa ka abyan nagapadulong sa serioso nga problema?