Daw Ano Kaalam ang Elepante

“INDI ako makapati nga ‘ang elepante wala gid nagakalipat,” sulat sang isa ka awtoridad, si Jim Williams, sa iya libro nag Elephant Bill. Apang, ginatahod gid sing daku ni Jim ang kaalam sining mga sapat nga ginagamit sang kompanya sang teak (klase sang kahoy) sa Burma nga ginaobrahan niya. Natukiban niya nga ang elepante sarang matudluan sa pagtuman sa 24 ka lainlain ginahambal nga mga sugo subong man sa madamong hipos nga mga mando nga ginahatag paagi sa hulag sang lawas sang nagasakay. Ang masunod nga hitabo nagahilabot sa elepante nga nagahingalan kay Bandoola kag sa taga-Burma nga manugsakay nga nagahingalan kay Po Toke:

“Nalipay katama si Po Toke nga ipakita ang mga ikasarang ni Bandoola . . . Ginbutang niya ang napulo ka butang sa atubangan niya—wasay, lagari, tatlo ka lainlain ang kadakuon nga kadena, martilyo, kbp.

“‘Iduhol sa akon ang lagari,’ siling niya sa hambal nga Burmese.

“Gintan-aw ni Bandoola ang raya sang mga kasangkapan kag gilayon nga ginduhol ang lagari, paagi sa iya sungad, kay Po Toke.

“‘O sige,ibutang mo ini,’ siling niya. ‘Karon iduhol sa akon ang martilyo.’ Ginkuha man niya ini nga walay pangalag-ag; kag nian ang nabilin pa nga mga butang ginduhol man nga wala sing sayop.

“‘Maayo ka gid,’ siling ni Po Toke, kag daw ginbaton ni Bandoola ang pagdayaw sa kon ano gid ini.

“Nian nanaug si Po Toke halin sa ulo sang elepante, ginkuha ang punta sang isa ka kadena sa iya mga kamot kag ginsugo si Bandoola nga ibalighot ini. Ginhimo niya ini sing mapagsik, nagabalighot sini paagi sa iya sungad sa bagay nga wala sing tawhanon nga kamot ang makasarang sa paghubad. Apang, sang ginsugo si Bandoola nga hubaron ini, ginhimo niya ini nga daw subong sang alambre lamang. Si Treve [anak nga lalaki ni Williams] nalipay.

“‘Aba, labi pa sa sina ang mahimo niya,’ siling ni Po Toke nga nagapabugal. ‘Kari kamo kag tan-awa kon ano ang sarang niya mahimo sa kahoy.’

“Ginsakyan niya sia sa pila ka tikang pakadto sa kon diin nagatubo ang pila ka linghod nga mga kahoy. Sini nga tion ang tanan nga sugo gintuman nga wala sing ginahambal nga sugo—wala sing bilugon, wala sing inughampas—ang pagduot lamang sang hita sa liog sang sapat kag pagtandog sang [mahinay] kamalagku sa likod sang iya dulunggan.

“Kada tion, ginasugid sa amon ni Po Toke kon ano ang ipahimo niya kay Bandoola, nian mahipos nga nagapaalinton sang iya luyag sa sapat, nga ang mga ikasarang sa paghibalo sang pagkananuhaytuhay talalupangdon gid. Nakita namon sia nga nagtuman sa mga serye sang walay hambal nga mga instruksion. Liko sa wala—liko sa tuo—paglingi sang iya ulo—pagduko sang iya ulo—pag-utod sa isa ka sanga—pagtumba sa isa ka kahoy—paggabot sa diutay nga kahoy, ukon pagbantay sa diutay nga kahoy.”—Gikan sa The Footprints of Elephant Bill, ni Susan Williams.

Anong mga kinaiya ang kinahanglan sa paghanas sa elepante sa pagtuman kaangay sina? Kapintas ukon kalulo? “Subong nga ang pagtuman sang elepante resulta gid sang pagpalangga,” paathag sang manunulat sa ibabaw, “ang paghanas sa iya dapat himuon sing malulo kaayo kag malum-ok.”

Ang paghanas dapat man magsugod samtang ang sapat bata pa. Ang paghanas kay Bandoola nagsugod sang anum ka tuig ang iya edad. Sang primero ginagamit sia subong bahin sang isa ka grupo sang sapat, kag sa edad lamang nga 20 nga ginkabig sia nga hamtong na para sa mas mabug-at nga obra sang pagsaylo sa mga troso. Takus bala inang mapailubon nga paghanas? Huo. Ang hamtong nga elepante sarang makaguyod sang mabug-at nga mga troso sa sulod sang 35 ka tuig. Pila kadamo nga moderong mga behikulo ang nagalawig sing subong sina?