Pagbantay sa Kalibutan

BAG-O NGA SUGO SA DUGO

Sang Enero 1, 1990, ang California amo ang una nga estado sa Estados Unidos nga naghimo sing sugo nga nagaobligar sa mga manugbulong kag mga manugbusbos nga pahibaluon ang ila mga pasyente sang mga katalagman sang pagpatughong sing dugo “kon may posibilidad nga kinahanglan ang pagpatughong sing dugo subong resulta sang pag-opera.” Suno sa bag-o nga sugo, dapat man sugiran ang pasyente paagi sa sinulat nga impormasyon kon ano ang mga katalagman kag mga bentaha sang nanuhaytuhay nga mga tal-us sa pagpatughong sang dugo sang iban nga tawo. Ang mga manugbusbos kag mga manugbulong dapat magsulat sing nota sa medikal nga rekord sang pasyente nga ang pasyente ginpahibalo gid. Apang, ini nga tikang wala naaplikar sa “emerhensya nga sa diin yara sa peligro ang kabuhi.” Gintawag nga The Paul Gann Blood Safety Act, ang tikang ginhingalanan sunod sa kilala nga krusado para sa reporma sa buhis nga napatay bangod sa AIDS nga nakuha niya gikan sa pagpatughong sing dugo. Suno sa iya obituaryo sa Time nga magasin, “nagapati si Gann nga ang mga tawo nga hungod nga nagapaliton [sang AIDS] ‘dapat kasohan sing pagpatay.’”

MAY KINAMATARONG BALA ANG MGA NARS SA PAGPILI?

Samtang ang mga tawo nga dampig sa aborsion nagasiling nga ang tagsa ka babayi dapat hatagan sing kinamatarong sa pagpili sang aborsion, madamo nga nars sa Canada ang nagabatyag nga ginadingutan sila sang ila kaugalingon nga kinamatarong sa pagpili—ang kahilwayan sa pagdumili sa pagbulig sa mga doktor sa aborsion. Suno sa The Globe and Mail sang Toronto, Canada, madamo nga nars sa sina nga pungsod ang ginapangabay sa pagpirma sang mga pinamulong nga nagadeklarar nga ang ila relihioso kag personal nga pagtuo indi magaupang sa ila sa paghimo sang bisan anong katungdanan nga ipahimo sa ila. Kon magdumili sila sa pagbulig sa mga aborsion, “dapat sila mangita sing iban nga obra,” suno sa humalambal para sa Ontario Hospital Association. Ang iban nga mga pungsod nagapasaylo sa konsiensia sang isa ka nars. Ang Royal College of Nursing sang Britanya nagapanugda pa gani sing dalayon nga paghambalanay para sa mga nars nga nagabulig sa mga aborsion, kay basi ang mga nars mamat-od sa pag-untat sa pag-obra kon sa tapos masaksihan ang aborsion.

ISA KA MASIBOD NGA UNIBERSO

Ang natukiban nga dalagku nga mga butang sa espasyo mahimo magapilit sa mga sientipiko nga binagbinagon liwat ang ila mga teoriya. Ang isa sina ka butang, nga ginatawag “ang daku nga pader,” ginalaragway subong isa ka daku, matapan nga kahawaan sang mga galaksiya nga nahumlad sa kapin sa isa ka libo ka milyon ka lightyears. Ang isa pa ka butang gintawag “ang daku nga manugganyat” kay ginabutong sini ang madamo nga galaksiya, lakip ang aton, padulong sa iya kaugalingon. Ang The New York Times nagasiling nga ini nga mga butang, nga “indi lamang mga galaksiya ukon mga pungpong sini, kundi dalagku nga ‘mga kontinente sang mga galaksiya,’” nagapalig-on sa mga teoriya nga “ang sadsaran nga mga butang sa uniberso mas daku kag mas masibod sang sa ginhanduraw sang mga astronomo.” Ginsugiran sang isa ka astropisiko ang Times nga madamo nga teorista ang nagalaum nga ang daku nga manugganyat magapalayo. Ngaa? “Indi namon mahangpan kon paano nahuman ining daku nga butang,” siling niya.

“PAGKAUPOD SANG RELIHIOSO NGA PAGKABUHI”

Importante bala ang relihion sa mga Italyano? Indi suno sa surbe kasan-o lang sa 2,008 ka Italyano kutob sa edad nga 14 tubtob 70 anyos. Sa mga gin-interbyu, 61.5 porsiento ang wala gid ukon talagsa lang nagapangamuyo. Punto singko porsiento lamang ang nagapangayo sing laygay sa pari. Diutay nga 8 porsiento ang nagabatyag nga kinahanglan ang pagtuo sa pagpauswag sang mga relasyon sa mga tawo. Suno sa Italyano nga pamantalaan nga Il Corriere della Sera, “45 porsiento [sang mga Italyano] ang nagapangangkon nga sila mga tumuluo, apang indi sila pat-od kon sa ano.” Kag ang Il Giornale nagasiling nga ang mga pagtuluuhan sang mga Italyano kapin nga “isa ka tinamad nga pagbaton sang nagligad sa baylo nga isa ka hungod nga pagpili.” Ginlaragway sang La Stampa ang kahimtangan subong isa ka “pagkaupod sang relihioso nga pagkabuhi” sa Italya. Ano ang nagbulos sa pagkalusod sang mga relihion? Ang Il Corriere della Sera nagasabat: “Sa sini nga tion, wala ini sing unod.”

SUBWAY NGA MAY PINASAHI NGA BAGON

Ang bag-o nga sistema sang subway sa Cairo, Egipto, gindayaw sang madamo bangod sa katinlo sini, pagkaepisyente, kag pagkasigurado. Apang nangabay ang kababayin-an sang Cairo para sa isa ka pag-uswag. Ang isa ka bagon sang tagsa ka tren ginapain para sa babayi nga mga pasahero lamang. Ang bag-o nga pagsulundan ginsakdag ni Thuraya Labna, isa ka katapo sang parlamento sang Egipto nga dampig sa kababayin-an, nga nagasiling nga ang Egiptohanon nga kababayin-an nagakinahanglan sing may kalig-unan nga publiko nga transportasyon nga indi makaeksperiensia sing seksuwal nga mga tublag nga kinaandan gid sa Cairo. Bisan pa ginmulay ini nga plano (halimbawa, ang bagon sang subway para sa mga babayi ginyaguta subong ‘may ruyda nga harem’), suno sa report nakatigayon ini sing mga kadalag-an padulong sa tulumuron sini nga amligan ang kababayin-an.