Pag-eksperimento sa mga Sapat—Isa ka Balanse nga Pagtamod
BISAN pa ang bili nga ginabayad mahimo ginabaisan, ang kalabanan nga tawo nagapati nga ang pag-eksperimento sa mga sapat nagresulta sa daku nga kaayuhan para sa katawhan. Bisan sila nga nagasakdag sang kasingki batok sa paggamit sang mga sapat para sa pagtesting amo ang nakabenepisyo sa bag-o nga ihibalo sa pagbulong kag sa mga tikang sa pag-opera subong man sa nagaaway sang balatian nga mga droga.
Si Martin Stephens sang Humane Society sang Estados Unidos nagsiling: “Dapat kita mangin bunayag kag batunon naton nga ang pag-eksperimento sa mga sapat may pila ka benepisyo. Apang ang amon tulumuron amo nga islan sing bug-os ang mga sapat.” (Parade Magazine, Oktubre 9, 1988) “Ginabaton ko,” siling ni Vicki Miller, presidente sang Toronto Humane Society, “ang benepisyo nga nakuha sa mga sapat sa pagbulos sang siglo. Ang diabetes nakontrol bangod sang pag-eksperimento sa mga sapat. Apang indi na ini kinahanglanon karon kay may yara na kita sang tanan nga sahi sang tal-us nga teknolohiya.”—The Sunday Star, Toronto, Canada.
Ini gihapon nga kritiko ginpamangkot kon paano niya sabton ang mga nagapangatarungan sini: Kon kinahanglan nga mapatay ang ilaga agod luwason ang kabuhi sang bata, mapuslanon ini. Kon indi pag-eksperimentohan ang mga sapat, ang mga bata mapatay agod luwason ang mga ilaga. Ang iya sabat sa Globe and Mail sang Toronto amo: “Isa ina ka emosyonal nga hulusayon, kag pasad sa sina nga pagtamod halos imposible nga malubad ina . . . Mamili ka sa ilaga ukon sa bata kag pierdi ka pirme.”
Ang pamangkot ginpamangkot sa nagligad nga artikulo: “Kon ang pag-eksperimento sa sapat makaluwas sa imo ukon sa isa nga hinigugma gikan sa masakit nga balatian ukon kamatayon, pangindian mo bala ini?” Si John Kaplan, propesor sa abogasiya sa Stanford University, California, nagpadala sing sabat sa Nobiembre 1988 nga guwa sang Science nga magasin: “Ang mga nagapamatok sa pag-eksperimento sa mga sapat talagsa lang nagatindog sa prinsipio kag ginasugo nila ang ila mga manugbulong nga indi paggamiton ang mga resulta sang biomedikal nga pag-eksperimento sa mga sapat samtang makahatag ini sing benepisyo sa ila mga hinigugma ukon sa ila kaugalingon. Indi man nila luyag nga idingot sa ila kaugalingon ang mga bentaha sang bisan anong pag-uswag sa palaabuton gikan sa pag-eksperimento sa sapat. Madayaw naton ang mga prinsipio nga nagapahulag sa mga Saksi ni Jehova nga dumilian ang pagpatughong sing dugo . . . kag ang mga nagapamatok sa pagpangayam sing bulbulon nga mga sapat nga indi magsuksok sing bulbulon nga mga butang. Apang dapat naton awayon sing mabaskog ang ideolohiya nga nagadul-ong sa mga nagapamatok sa pag-eksperimento sa sapat nga padayunon ang ila prinsipio indi paagi sa huwaran kundi sa baylo paagi sa pagpakig-away nga ginagamit ang dibunayag nga mga argumento sa pagdingot kay bisan sin-o sang mga benepisyo.”
“Dapat pahibaluon ang publiko,” sulat sang editor sang Science nga magasin sang Marso 10, 1989, “nga ang pag-eksperimento sa mga sapat nagahatag man sing benepisyo sa iban nga mga sapat. Sa kamatuoran, ang bakuna para sa rinderpest, isa ka virus nga nagpatay sa minilyon ka baka sing inanay kag sing masakit, natukiban paagi sa pag-eksperimento sa sapat; ang bakuna ginagamit karon sang World Health Organization sa minilyon ka baka sa Aprika.”
Makasulatanhon nga Pagtamod
Sa tapos sang tugob-globo nga Anaw sang adlaw ni Noe, ginhatag ni Jehova nga Dios ining sugo kay Noe kag sa iya mga anak, nga nagalakip sang aton kaliwatan: “Ang tagsa ka butang nga nagagiho nga nagakabuhi mangin kalan-on ninyo. Tuhoy sa gamhon nga hilaw, ginahatag ko ini tanan sa inyo. Ang unod lamang upod ang kalag sini—ang dugo sini—indi ninyo dapat pagkaunon.” (Genesis 9:1, 3, 4) Ang panit sang sapat sarang man magamit subong panapton. Indi ini magalalis sa hinatag sang Dios nga duog sang tawo sa ginharian sang mga sapat.—Genesis 3:21.
“Kon ang mga sapat mahimo gamiton subong pagkaon sa pagsakdag sang kabuhi sang katawhan,” sulat sang Magmata! nga magasin sang Hunyo 22, 1980, “daw makatarunganon nga gamiton sila sa medikal nga mga eksperimento agod magluwas sing kabuhi. Apang, indi ini lisensya para sa wala sing latid kag sa masami wala sing pulos, sulit-sulit nga mga eksperimento nga nagadalahig sing daku nga pag-antos.” Sa pagkamatuod, gikan sa Biblikanhon nga pagtamod, ang wala sing kaluoy nga pagpintas sa mga sapat indi makatarunganon.—Exodo 23:4, 5, 12; Deuteronomio 25:4; Hulubaton 12:10.
Madamo nga doktor kag mga sientipiko ang nagabaton nga may kaayuhan ang radikal nga hublag sang mga nagapamatok sa pag-eksperimento sa mga sapat. “Ang madamo nga punto nga ginsambit sang kahublagan para sa kaayuhan sang sapat sobra gid apang husto,” baton sang isa ka sientipiko. “Ang kabuhi kag ang pag-antos sang mga sapat dapat gid mangin takus sa isa ka butang,” deklarar sang Amerikano nga sientipiko nga si Jeremy J. Stone. “Ang iban nga ihibalo sarang matigayon sa mataas gid nga bili,” ugyon sang Britaniko nga pisiologo nga si Dr. D. H. Smith. “Ugyon kami sa handum nga himuon ang pag-eksperimento nga indi tanto kasakit, nga atipanon sing maayo kag buhinan ang kadamuon sang mga sapat nga gina-eksperimentohan,” siling ni Dr. J. B. Wyngaarden sang National Institutes of Health sang E.U. Kag ang isa ka aktibista sa sapat nagbaton: “Maisog ako anay sa paggamit sang mga sapat kag wala ko ini ginapamensar. Karon, ang paghunahuna nahanungod sa mga tal-us ginakabig nga amo ang butang nga himuon.”
“Ang mga tal-us,” amo ang yabi nga tinaga. Ginabaton sang mga sientipiko nga indi sila makadangat sa punto nga dulaon sing bug-os ang mga sapat sa eksperimento, apang kon posible pirme sila nagapangita sing mga tal-us. Halimbawa, wala na karon ginagamit ang mga koneho sa pagpalig-on sang pagbusong sang tawo, kay magamit na karon ang kemikal nga paagi. Wala na ginagamit ang mga guinea pig sa pagpain sang tubercle bacillus. Ang mga metodo sa pagkultura nagaluwas karon sa kabuhi sang mga sapat nga mahimo mapatay kon indi bangod sini. Ang iban pa nga paagi sa pagkultura sang tisyu nagbulos sa pagtesting sa pila ka ilaga. Kag madamo nga koneho nga telestingan sang masakit nga Draize ang mahimo indi magamit bangod ang gamiton subong tal-us amo ang membrane sang itlog sang manok. Sa pagkamatuod, ang mga tawo nga sensitibo sa pag-antos sang mga sapat nagalaum nga matukiban ang madamo pa nga mga tal-us, kag sa indi madugay.
Apang, ang labing daku nga tal-us sa pagtesting sa mga sapat amo ang madugay na ginahulat nga dutan-on nga Paraiso nga ginapangamuyo sang matuod nga mga Cristiano. Si Jehova nga Dios ang mahigugmaon nga Manunuga, nagsaad nga ang tanan nga balatian kag bisan ang kamatayon dulaon sing dayon. Sa ginsaad nga bag-ong kalibutan sang Dios, ang tawo kag ang mga sapat mangin mahidaiton sa isa kag isa sing dayon, kag wala sing magapahadlok sa ila. Kag wala na sing mga balatian kag sa amo indi na kinahanglan nga eksperimentohan ang mga sapat. Ang kapintas mangin butang sang nagligad.—Isaias 25:8; 33:24; 65:25; Mateo 6:9, 10.
Sa idalom sang paggahom sang Ginharian sang Dios, wala na sing balatian ukon kamatayon ukon kapintas sa mga sapat