Isa ka Makamamatay nga Kombinasyon

“ISA ka grabe nga krisis,” siling ni Presidente Bush sang E.U. “Isa ka makakulugmat nga kahimtangan,” siling sang The Star sang Bagatnan nga Aprika. “Isa ka epidemya,” report sang U.S.News & World Report. “Isa ka kalalat-an sa katilingban,” siling sang isa ka nabalaka nga banwahanon.

Ginahambalan bala nila ang makamamatay nga virus sang AIDS? Indi, kundi ang isa ka sahi sang kalalat-an nga sa kalabanan nga pungsod karon nagakuha sing kapin nga mga biktima sang sa AIDS. Ano ini? Amo ang resulta sang makamamatay nga kombinasyon: ang pag-inom kag pagmaneho.

Sa bug-os nga kalibutan, mga 300,000 ka tawo ang nagakapatay sa mga aksidente sa salakyan kada tuig. Sa minilyon nga nahalitan, tignapulo ka libo ang nabaldado tubtob kabuhi. Ang pinansial nga bili binilyon ka dolyar kada tuig. Daku ang bahin sa sini sang mga aksidente nga may kaangtanan sa alkohol.

Sa sulod sang dekada nga natapos sang 1990, mga 100,000 ka tawo ang napatay sa AIDS sa Estados Unidos. Apang sa sulod sang amo man nga napulo ka tuig, mga 250,000 ang napatay sa mga aksidente sa salakyan nga may kaangtanan sa alkohol. Ang AIDS masami nga nagaapektar sing direkta sa mga salamwanan sa sekso kag sa mga nagadroga nga nagagamit sing indyeksion. Apang ang nakainom nga tsuper mahimo nga makapatay indi lamang sa nagaabuso sa sini kundi sa wala man sing sala.

Ang pagtingob sang pag-inom kag pagmaneho masami nga nagatuga sing labing mapintas nga sahi sang kamatayon sa wala nagasuspetsa nga mga biktima, kag ginabulag sini ang mga pamilya. Ginaagaw sini sa mga ginikanan ang ila mga anak, sa kabataan ang ila mga ginikanan, sa mga minyo ang ila mga tiayon.

Mga Pagtinguha sa Pagpugong sang Sulog

Madamo nga panikasog ang ginahimo sa pagpugong sining sulog sang kahapayan. Sa Estados Unidos, ang mga kampanya sa pagpahibalo sa publiko ginlansar sang mga organisasyon subong sang RID (Remove Intoxicated Drivers) kag MADD (Mothers Against Drunk Drivers). May mga programa nga Stop-DWI (Driving While Intoxicated) Kaanggid man nga mga organisasyon ang nagaluntad sa iban nga mga pungsod. Nagabulig ini sila sa mga biktima sa ila mga kinamatarong kag nagasakdag sang legal nga mga reporma.

Ang mga ahensya sa pagpatuman sang kasuguan nagapabaskog sang panikasog sa pag-aresto sa nakainom nga mga tsuper, paagi sa paggamit sing mga checkpoint para sa sini. Nanuhaytuhay nga layi ang ginhimo agod maakusar ang mga nagabaligya sing alkoholiko nga mga ilimnon. Bisan ang mga karatula ginagamit sa pagpahanumdom sa mga tsuper sang nagaluntad nga kasuguan.

Padayon nga Nagadugang ang Kamatay

Walay sapayan sini tanan nga panikasog, ang kamatay nga may kaangtanan sa pagmaneho nga nakainom padayon nga nagadugang sa bug-os nga kalibutan. Sa Brazil isa ka tawo ang nagakapatay kada 21 minutos​—mga 25,000 kada tuig​—sa mga aksidente may kaangtanan sa alkohol. Mga 50 porsiento ina sang tanan nga kamatay sa trapiko didto. Sa Inglaterra kag Alemanya, mga ikalima nga bahin sang tanan nga kamatay sa trapiko ang may kaangtanan kuno sa alkohol. Sa Mexico, suno sa pila ka awtoridad, 80 porsiento sang 50,000 ka kamatay sa trapiko ang bangod sa ‘sayop sang tawo, nga ginatuga sang pagmaneho nga hubog,’ report sang El Universal sang Siudad sang Mexico.

Ginabanta nga kapin sa 25 porsiento sang mga biktima sa trapiko sa Bagatnan nga Aprika ang nagadalahig sang alkohol. Sa Estados Unidos sa isa ka kinaandan nga tuig, ang mga aksidente nga may kaangtanan sa alkohol nagaresulta sa mga 650,000 ka halit, nga sa sini 40,000 ang grabe; kapin sa 23,000 ka tawo ang nagakapatay​—mga katunga sang kabilugan nga napatay sa trapiko.

Sa pagtinguha nga punggan ang nakainom nga tsuper, gin-organisar ang DWI Victims Panel sa Washington State E.U.A. Nangin bahin ini sang hudisyal nga proseso sa pagpamatbat sa mga nagmaneho samtang yara sa idalom sang impluwensia sang makahulubog nga ilimnon. Ang programa ginagamit karon sa madamo nga bahin sina nga pungsod. Ang katuyuan sini amo nga ipatalupangod sa mga nakasala ang makapasubo nga mga resulta sang ila iresponsable nga pag-inom. Ang mga nakasala ginapamatbatan sang mga korte sa pagpamati sa mga biktima kag sa mga katapo sang ila pamilya kag ginapahibalo sang daku nga prisyo nga ginbayad. Gin-agda ang Magmata! nga makita sing suod ang isa sina nga presentasyon.

[Picture Credit Line sa pahina 4]

Dominic D. Massita, Sr./Accident Legal Photo Service of New York