Mga Balagbag sa Paghidait sa Ulot sang Tawo kag sang Sapat

Ang mga laragway kaangay sang isa sa hapin sini nga magasin nagapahamuot sa kabataan. Ang mga adulto man masami nga nagakaganyat sa sina nga danyag.

Ngaa amo sini ang reaksion sang mga tawo? Isa lamang bala ka binatabata nga damgo ang matuod nga paghidait sa ulot sang tawo kag sang labing mapintas nga sapat? Ukon magamatuod ayhan ini?

Ang Tawo Isa ka Balagbag

Ang daku nga balagbag sa sina nga paghidait amo ang tawo mismo. Ang isa ka dumaan nga hulubaton nagasiling: “Ang tawo naggahom sa tawo sa iya kasamaran.” (Manugwali 8:9) Kag ang maragtas sang tawo sa paghimo sing kasamaran sa iya kaugalingon nga sahi ginapakita sa iya pagtratar sa mga sapat.

Halimbawa, madamo nga talunon nga mga sapat ang gindakop kag ginpaaway sa mga arena sang dumaan nga Roma. Sang 106 C.E., suno sa report ang Romanong emperador nga si Trajan nagpaguwa sing mga hampang nga sa diin 10,000 ka gladiador kag 11,000 ka sapat ang ginpatay agod busgon ang kauhaw sa dugo sang sadistiko nga mga tumalan-aw.

Matuod, indi na uso karon yadto nga sahi sang kalingawan. Apang ang nagauswag nga listahan sang mga espesyi nga naubos na nagkalamatay kag yara sa katalagman nagapamatuod nga sayop ang pagtratar sang tawo sa talunon nga mga sapat. Samtang nagalupok ang populasyon sang tawo, ang puluy-an sang talunon nga mga sapat nagadiutay. Kag bangod sang kasakon sang tawo, ginapangayo nila ang matahom nga mga sapat, mga sungay, kag mga bangkil sang sapat. Ang iban nga mga eksperto nagakahangawa nga ang lamang nga mga espisimen sang kalabanan sang dalagku nga mga espesyi bukuton sa ulihi sa mga zoo.

Mangangaon sing Tawo

Ang isa pa ka balagbag sa paghidait mahimo nga amo ang pila sang talunon nga mga sapat. Sa Aprika kag Asia, indi tumalagsahon nga makabasa kamo sing mga balita tuhoy sa talunon nga mga sapat nga nag-atake kag nagpatay sa mga tawo. Ang The Guinness Book of Animal Facts and Feats nagasiling nga ang mga katapo sang pamilya sang kuring “mahimo nga amo ang kabangdanan sang halos 1000 ka pagkamatay kada tuig.” Sa India lamang, kapin sa 50 ka tawo ang ginapatay kada tuig sang mga tigre. Ang iban sang mga leopardo sa sadto nga pungsod nagapangaon na man sing mga tawo.

Sa iya libro nga Dangerous to Man, ginpaathag ni Roger Caras nga ang mga leopardo kon kaisa nagaliso sa pagkaon sing tawo sa tapos makakaon sing patay nga lawas sang mga tawo sa tapos sang epidemya nga mga balatian. Ina nga mga epidemya, paathag niya, masami nga “ginsundan sang binulan nga kakugmat kay ang mga leopardo nagapatuyang sa ila bag-o matilawan nga unod sang tawo kag nagasugod sa pagpamatay.”

Apang nagsiling si Caras nga indi ang epidemya nga mga balatian ang kabangdanan sang tanan nga pag-atake sang mga leopardo. Ang isa pa ka kabangdanan amo nga madali mapukaw ang leopardo labi na kon malapit ini sa kabataan.

Sa sulod sang mga tuig 1918-26, ang isa ka leopardo sa India nakapatay sing 125 ka tawo, suno sa ginreport ni Colonel J. Corbett sa iya libro nga The Man-Eating Leopard of Rudraprayag. Mga dekada sang ulihi, ang nagapangaon sing tawo nga mga leopardo nakapatay sing dimagkubos 82 ka tawo sa distrito sang Bhagalpur.

Ang isa ka manugbantay sang mga sapat sa Tanganyika (karon bahin sang Tanzania) nagsaysay kon paano naghinguyang sia sing lima ka bulan sang 1950 sa pagtinguha nga wala sing kadalag-an sa pagtiro sang nagapangaon sing tawo nga leopardo nga nagpakugmat sa mga tawo sa palibot sang minuro sang Ruponda. Sang ulihi, sa tapos makapatay sing 18 ka kabataan, nasiod ini sang isa ka tagaminuro sa Aprika. Ang isa pa ka leopardo nakapatay sing 26 ka babae kag kabataan sa minuro sang Masaguru.

Nian yara man ang leon sang Aprika. Kon magliso ini sa pagkaon sing tawo, ang mga biktima sini masami nga adulto nga mga lalaki. “Sa akon duha ka pulog-tatlo ka tuig sa Departamento sang mga Sapat,” sulat ni C. Ionides sa iya libro nga Mambas and Man-Eaters, “kapin sa kap-atan ka leon ang natiro ko, ang kalabanan sini nagapangaon sing tawo, samtang ang nabilin malapit na mangaon sing tawo ukon nagaatake sang mga bodega.” Suno kay Ionides, ang mga leon mangin katalagman sa mga tawo kon hinali nga ginabuhinan sang tawo ang ila kinaandan nga ginakaon.

Gintagna ang Paghidait sa Bug-os nga Duta

Walay sapayan sina nga mga balagbag sa paghidait sa ulot sang tawo kag sang sapat, ang Biblia nagasiling: “Ang tagsa ka sari sang sapat . . . ginaanta kag naanta sang katawhan.”​—Santiago 3:7.

Ang Biblia nagatagna sa Ezequiel 34:​25: “Magahimo ako [Dios] sing katipan sang paghidait sa ila, kag papason ko sa duta ang sapat nga nagapanghalit, kag magapuyo sila sing malig-on sa kamingawan kag magatulog sa kakahuyan.”

Indi bala realistiko nga mga damgo ini nga mga tagna sang Biblia? Antes mo sikwayon ang posibilidad sang bug-os kalibutan nga paghidait sa ulot sang tawo kag sang sapat, binagbinaga ang pila ka mga palatandaan nga nagatudlo sa pagkamatuod sang ginasiling sang Biblia. Gindokumentohan ang pila sang makatilingala nga halimbawa sang paghidait sa ulot sang nagaatipan nga mga tawo kag sang mahimo mangin makatalagam nga mga sapat.