Ang Katawhan Nagahandum sang Isa ka Bag-ong Kalibutan

ANG paghandum sa isa ka bag-ong kalibutan mas daku pa gid sa karon. Ang nagligad nga walo ka dekada sang mga inaway, mga kagubot, mga tiggulutom, mga kamatay, krimen, kag polusyon nangin makahaladlok nga mga eksperiensia. Luyag sang katawhan nga makabugtaw padulong sa isa ka bag-ong kalibutan sang paghidait. Nagahulag sa sining handum, ang mga lider sang kalibutan nagsugod sa pagpamulong nahanungod sa pagtuga sing subong sina nga kalibutan.

Walay duhaduha nga nakabati ka na ukon nakabasa sang mga pamulongpulong sang kilala nga mga tawo nga nagapahayag nga ang bag-ong kalibutan malapit na. Si Presidente George Bush sang E.U. nagsiling sa isa ka pamulongpulong sang Septiembre 1991: “Karon nga gab-i, samtang nakita ko ang drama sang demokrasya nga nabuksan sa palibot sang globo, ayhan​—ayhan mas malapit na kita sa sinang bag-ong kalibutan sang sa nagligad.”

Subong pamatuod nga ang isa ka bag-ong kalibutan malapit na, ginatudlo sang mga lider sang kalibutan ang katapusan sang Cold War sa ulot sang Nasidlangan nga bloke kag Nakatundan nga bloke sang mga pungsod. Sa pagkamatuod, ang kalibutan daw nakaginhawa sing halog samtang ang mga programa sa pagkuha sang armas ginapatuman. Ang pagbuhin sang nuklear nga mga hinganiban nagapabakod sang paglaum sang madamong tawo para sa isa ka bag-ong kalibutan sang paghidait kag kalig-onan.

Sang Abril sini nga tuig, si George McGhee, kabulig nga sekretaryo sang estado sa administrasyon ni anhing Presidente John F. Kennedy sang E.U., nagsiling: “Kita karon may kahigayunan​—sa pagkamatuod, may kinahanglanon—​sa paghanda sang blueprint para sa isa ka bag-ong kalibutan nga sistema pasad sa bag-ong mga ideya sa kalig-onan.” Sia nagdugang: “Ang mapaabot nga paglaum para sa madinalag-on nga bag-ong kalibutan nga sistema nasandig, sa banta ko, sa pagpabakod sa mga higot sang internasyonal nga komunidad.”

Si McGhee nagsiling nga ang pagsuspende sang Pransya sa nuklear nga mga pagtilaw tubtob sa katapusan sang 1992 “isa ka pangagda sa iban nga nuklear nga mga kagamhanan nga himuon ang amo man.” Gintudlo man niya ang “mga inisyatibo [sang Rusya] sa pagbuhin sang nuklear nga mga talaguan kag sa pag-isol gikan sa kritikal nga posisyon sang operasyonal nga kahanda para sa estratehiko nga nuklear nga mga puwersa.”

Dugang pa, sa sinapol sang mga lider sang kalibutan sa London sang Hulyo 1991, pito sa ila ang nagdeklarar nga ang paghiusa sa inaway sa Persian Gulf “nagpamatuod sa ikasarang sang internasyonal nga komunidad sa pagpanghikot sing tingob ‘sa pagpasag-uli sang internasyonal nga paghidait kag kalig-onan kag sa paglubad sa binangig.’ ”

Anong Sahi sang Bag-ong Kalibutan?

Ini tanan makapalig-on pamatian. Apang pamangkuta ang imo kaugalingon, Anong sahi sang bag-ong kalibutan ang ginalauman sang mga pungsod nga himuon? Isa bala ini ka wala sing hinganiban, wala sing inaway nga kalibutan?

Si McGhee nagasabat: “Dapat huptan sang Amerika ang bastante nga gahom sa armas sa pag-amot sang bahin sini sa bisan anong palaabuton nga nahiusa nga militar nga panikasog, ukon sa pagdaug kon ang inaway dimalikawan.” Gani ang mga lider sang kalibutan wala nagasakdag sang bug-os nga pagkuha sang armas, ukon nagapauntat sang militar nga panikasog kon, subong sang ginsiling ni McGhee, “ang inaway dimalikawan.” Ang mga gobierno indi gid makasaad sang wala sing inaway nga bag-ong kalibutan. Sing realistiko, nakahibalo sila nga indi sila makatuga sing subong sina nga kalibutan.

Halimbawa, tan-awa ang natabo na. Sa ubos sang titulo nga “Ang Bag-ong Kalibutan nga Kahimusan” sang Mayo 17, 1992, New York Times, ang kolumnista nga si Anthony Lewis nagsulat: “Nagatan-aw sa telebisyon sang mga bala nga nagatupa sa [Sarajevo, Bosnia kag Herzegovina,] kag sa mga sibilyan nga nagatipon sa kahadlok, ginhunahuna ko nga ang sibilisasyon wala mag-uswag kutob sang ang mga bomba sang Nazi ginhulog sa Rotterdam. Bag-ong kalibutan nga kahimusan kuno.”

Apang, luwas sa pagdula sa inaway, madamong iban pa nga mga problema ang dapat lubaron agod matuga ang makaalayaw nga bag-ong kalibutan. Binagbinaga ang nagahalit sing tago nga polusyon nga hinay-hinay nga nagalaglag sang aton hangin, duta, kag kadagatan; ang gamhanan nga mga sindikato sa krimen kag ilegal nga negosyo sa droga nga nagakawat sa minilyon ka tawo sang ila mga pagkabutang kag kapagros; ang walay tagipusuon nga paglaglag sa mga kagulangan nga nagaamot sa pag-ab-ab sang duta kag sa ulihi nagadul-ong sa mga baha nga nagalaglag sa mga tanum.

Dugang pa, ang grabe nga mga balatian sa pisikal, lakip ang balatian sa tagipusuon, kanser, AIDS, leukemia, kag diabetes nagahulat gihapon sang bulong. Kag kamusta ang mga problema sa kaimulon, pagkawalay puluy-an, kakulang sing pagkaon kag tubig, malnutrisyon, pagkawalay kinaalam, kag pagnipis sang ozone layer? Sa pagkamatuod, malaba pa ang listahan. Ining ital-ital nga mga problema kaangay sang isa ka tumpok sang nagatik-tak nga time bombs. Dapat ini karon i-defuse sang tawo antes ini maglupok sa sinagunson nga mga kapahamakan nga mahimo magdul-ong sa kahapayan. Mahimo bala sia makatukod sang isa ka bag-ong kalibutan sing husto sa tion agod mahimo ini?

Mga tinuig na nga ang mga organisasyon kag mga komperensia nagpangabudlay sing lakas sa paglubad sang mga problema sa duta. Apang, indi lamang nga nagdugang ang mga problema kundi nagluntad ang mas bag-o kag mas masibud pa. Ang pagkawalay ikasarang bala sang tawo sa paglubad sini nagakahulugan nga ang paghandum sang tawo para sa isa ka mahidaiton, malig-on nga bag-ong kalibutan wala sing pulos? Masinaligon kita nga makasabat sing indi! Palihug binagbinaga kon ngaa ginasiling namon ini.