Pamangkot sang mga Pamatan-on . . .

Paano Ko Pakigbagayan ang Alabuton nga mga Ginikanan?

“ANG akon problema,” siling ni Claudia, “amo nga ang akon iloy nerbiyosa kag mainiton.a Isa ka adlaw ginkamusta niya ang akon pagtuon sang piano. Nagsabat ako nga maayo man kag nagpadayon sa pag-ensayo sa piano. Nagsulod si Nanay, kag akig nga nagsiling nga wala ako sing katahuran, dayon nagamurugot nga nagguwa. Nasaklaw gid ako kag ginpusdak ang akon kamot sa piano kag dumalagan sa akon kuwarto. Nagsulod si Nanay kag inakigan ako sa pagpusdak sa piano.”

Ang mga ginikanan mahimo nga mabinatyagon gid kon ginaabot. May tinion nga daw kinahanglan gid nga maghalong ka, kon yara sila, makahalangawa nga nagapaabot nga pakalainon, singgitan, ukon basulon. Apang, ang artikulo nga “Why Are My Parents So Moody?” sa Nobiembre 8, nga guwa sang Awake! nagapakita nga normal sa mga ginikanan kon kaisa nga mangin-alabuton. Ang kahuol, kakapoy, mapigaw nga panglawas, kag mga pag-ipit sa kabuhi amo ang masami nga kabangdanan.b Ang paghibalo sini magabulig sa imo nga magkahanuklog sa imo mga ginikanan. (Ipaanggid ang Hulubaton 19:11.) Apang wala ini nagabag-o sang kamatuoran nga kon kaisa mabudlay sila pakigbagayan. Ano ang himuon mo agod mapauswag ang kahimtangan?

Mga Patimaan nga Paandam

Ang Hulubaton 24:3 nagasiling: “Paagi sa kaalam ginapatindog ang balay, kag paagi sa paghangop ginapalig-on ini.” Nahisuno sa sining prinsipio, ang isa ka butang nga himuon mo amo nga tinguhaan nga hantupon ang imo mga ginikanan kon ginaabot sila. Ang salmista nagsiling tuhoy sa iya mapung-aw nga kahimtangan: “Nagakalisod ako sa bug-os nga adlaw.” (Salmo 38:6) Ang mapanilagon nga tawo makamutik kon malain ang iya pamatyag! Sa amo man nga paagi, ang ginikanan nagapakita man sang maathag nga mga tanda kon indi maayo ang iya pamatyag.

Busa ang bataon nga mga manunulat sang libro nga The Kids’ Book About Parents nagtipon sing listahan sang mga patimaan nga paandam nga dapat bantayan sang mga pamatan-on. Ang pila sang mga butang nga ila gintalupangod amo ang ‘pagkaon sing madamo [sang mga ginikanan], dipagpakigsugilanon, pagtulog sing temprano, indi pagpamugno kon mag-abot sila gikan sa trabaho, pagsing-al sa tanan, dipagsapak sa imo mga pamangkot,’ kag ‘pagtamod sing blangko sa TV.’ Sa iban nga mga pamilya, buringot ang mga ginikanan sa pila ka mga tinion​—subong sa tion sang tigbalayad sang mga utang. Ano man ang kahimtangan, paagi sa pagkamapinanilagon mamutikan mo ang mga patimaan nga paandam sang imo mga ginikanan.

‘May Problema Bala?’

Nian, ano ang himuon mo kon imo mabatyagan nga ang imo ginikanan masinulub-on? Likawan mo bala sila? Mahimo nga indi. Ang Hulubaton 15:20 nagasiling: “Ang anak nga maalam nagahimo sang amay nga malipayon.” Indi buot silingon nga pas-anon mo ang mga problema sang hamtong mo nga mga ginikanan. Bangod, ang tagsa ka ginikanan dapat “magdala sang iya kaugalingon nga lulan.” (Galacia 6:5) Apang mahimo ka makapakita sang kabalaka sa ila. Halimbawa, mahimo ka makapamangkot sing mataktikahon: ‘May problema bala?’ (Ipaanggid ang Nehemias 2:​1, 2.) Mahimo nga diutay ukon wala ka sing mahimo sa pagbag-o sang kahimtangan, apang mahimo nila apresyahon ang imo mahigugmaon nga pag-ulikid sa ila.

Yari ang ginapanugyan sang isa ka pamatan-on nga si Kama kon mag-abot sa balay ang isa ka alabuton nga ginikanan: “Sa tapos mo sila mabugno, sulod ka anay sa imo kwarto, tubtob nga makahimos sila. Nian guwa ka kag pamangkuton sila kon ano ang problema kag kamustaha ang ila adlaw . . . Tan-awa kon may ipahikot sila sa imo.” Kon kaisa, ang simple nga pagpakita sing igtalupangod ukon pagpalangga sa imo ginikanan mahimo magapabugnaw sang ila ulo.

Sa iya libro nga My Parents Are Driving Me Crazy, si Dr. Joyce Vedral nagsugid kon ano ang ginahimo sang dalagita nga si Deena kon akig ang iya iloy. Si Deena nagsiling: “Sa akon pagguwa [sa akon kuwarto] kag makita ang iya nagakusamod nga guya, ginadakop ko sia kag ginahakos sing hugot antes niya ako mapunggan. Dayon ko sia halukan kag magsiling, ‘Palangga ko gid ikaw, Nay.’ Makita mo gid ang pagbag-o sang iya pamatyag​—sa gilayon.” Hinakop ni Dr. Vedral: “Ang maayo nga tambal sa nagakusamod nga ginikanan amo ang pagpalangga. . . . Ang pagpalangga nagapahalipay gid.” Amo ini ang ginasiling sang Biblia: “Ang gugma nagapalig-on.”​—1 Corinto 8:1.

Apang, kon kaisa ikaw ang personal nga daw naugtan sa imo mga ginikanan. Kon wala ka makahibalo sang pat-od nga rason, tinguhai nga pahambala ang imo mga ginikanan agod mapabutyag nila ang ila kalain sing buot. (Ipaanggid ang Hulubaton 20:5.) Halimbawa, ang dalagita nga si Ruth nakatalupangod nga sia kag ang iya amay “nagalayo sing dugang” kag nangin tuman sia ka matamayon sa iya mga grado. Sa tapos sang paghinun-anon subong pamilya sa “Pamangkot sang mga Pamatan-on . . . ” nga artikulo, namangkot si Ruth kon ano ang nagatublag sa iya amay. “Nasapwan namon nga luyag ni Dad magmadinalag-on paagi sa iya mga kabataan, bangod napilitan sia anay nga mag-untat sa pag-eskwela. Luyag niya nga makakuha kami sing pinakamataas nga mga grado.” Kon ang mga grado ni Ruth manubo sangsa ginapaabot, maakig sia. Ti, ano ang resulta sang ila pagsugilanon? “Nakabulig ini sa akon nga tamdon ang mga butang suno sa iya pagtamod,” siling niya. Siempre pa, ang iya amay dapat man magpasibu sang iya hunahuna. Si Ruth nagreport: “Ang kahimtangan nagsugod na sa pagbag-o.”

Paagi sa katulad nga pagsugilanon, mahimo masapwan mo nga may husto gali nga mga rason ang imo mga ginikanan nga maakig sa imo. Mahimo nga simple lamang ini nga butang subong sang imo pagkalimot sa paghimo sang imo bahin sa mga hilikuton sa balay. Ang Hulubaton 10:5 nagapahanumdom: “Ang nagatipon sa tingadlaw amo ang anak nga maalam, apang ang anak nga nagatulog sa tig-alani amo ang anak nga nagapakahuya.” Ayhan daku ang mahimo sang labi mo nga pagtinguha nga mapahalipay ang imo mga ginikanan

Maggawi sing Maalamon!

Apang, kon kaisa ang ginikanan wala sing huyog nga makigkomunikar sing hilway, kag ang tanan nga paninguha nga pahambalon sia mahimo ginasugata sang kaakig ukon pagpamatok. Ano nian ang himuon? Ang Biblia nagasugid sa aton kon paano gin-atubang ni David subong pamatan-on, ang amo man kabudlay nga kahimtangan. Bilang isa ka pamatan-on si David nagtrabaho sa palasyo ni Saul subong manuglanton. Apang, si Saul may indi mapaktan nagabulubag-o nga modo kag madali maakig. Ti, sang isa ka okasyon gintuyo ni Saul nga sibton si David sa dingding sang isa ka baslay! Apang, talupangda ang ginsiling sang Biblia sa 1 Samuel 18:14 tuhoy sa paggawi ni David: “Kag si David naggawi sing maalamon sa tanan niyang dalanon, kay si Jehova nag-upod sa iya.”

Diutay lamang nga mga ginikanan ang subong ka alabuton kay Hari Saul. Sa gihapon, dapat kamo magmaalam sa pagpakig-angot sa ila. Halimbawa, ang pamatan-on nga si Sam nagsiling: “Ang akon amay indi Cristiano, kag maakigon sia! Kon maakig sia sa imo, nagasinggitan gid sia. Andaman mo gid ang imo ginasiling kag ginahimo. Dili mo gid sia pagpaakigon.” Amo ini ang ginsiling sang Biblia: “Ang mahalungon nga tawo nakakita sang malaut kag nagapanago sia.”​—Hulubaton 22:3.

Indi buot silingon nga magpalayo kamo sa inyo ginikanan. Tinguhai nga mangin malapit kag mainabyanon sa ila. Kon paugtason mo ang isa ka mainiton nga ginikanan paagi sa walay pulos nga mga pamangkot ukon sang mga witiwiti nga mga problema nga mahambalan sa iban nga tion, mahimo mapaakig mo ang imo ginikanan. (Ipaanggid ang Hulubaton 15:23; 25:11.) Huo, kon indi sila mahim-os kag ginakapoy, mahimo magabatyag sila katulad sang matarong nga si Job sang sia namangkot: “Tubtob bala san-o ang pagsakit ninyo sang akon kalag?” (Job 19:2) Gani maalamon nga likawan mo ang makapaugot nga mga paggawi nga nahibaluan mo nga makapaakig sa imo mga ginikanan​—subong sang pagpalupok sang chewing gum ukon sa pagpalagatok sang imo mga tudlo. Sa kaanggid, mangin wala ka sing patugsiling kon patukaron mo sing matunog ang imo stereo ukon telebisyon.

Ang isa pa ka paagi nga maghulag sing maalamon amo ang paghimo sang inisyatibo. Pirme bala wala sa kondisyon si Nanay kon magpauli sia gikan sa trabaho? Kon una ka nga mag-abot, ngaa indi mo na ihanda ang lamesa, ihaboy ang basura, ukon hugasan ang mga pinggan. Tamyawa sing mapinalanggaon ang imo iloy. Ina nga mga buhat mahimo magahimo sa iya nga handumon ang pagpauli. Ang isa ka dalagita nga si Julie naghimo sing amo nga inisyatibo. Sia nagsiling: “Si Nanay nagamaneho sang school bus, kag pirme sia buringot kon mag-abot sa balay. Gani wala ako nagapakita sa iya. Nagapalapit lamang ako kon matawhay na sia. Dayon ginabantayan ko ang akon mga manghod kag nagapaninlo ukon ginaalagaran sia.”

Bisan pa likawan ini, ang pagbangigay magaluntad gid kon ang imo mga ginikanan buringot ukon mainiton. Kon ini matabo, ang pag-aplikar sang mga prinsipio sa Biblia magabulig sa imo nga malikawan ang paglala sang kahimtangan. Halimbawa, ang Hulubaton 15:1 nagasiling: “Ang mahumok nga panalabton nagapalugpay sang kasingkal, apang ang matigdas nga pulong nagapaibwal sang kaakig.” Ang Hulubaton 17:​27 nagahatag sing dugang nga panuytoy, nga mabasa: “ Ang nagapugong sang iya pulong may ihibalo, kag ang mabugnaw sang espiritu tawo nga mahangpunon.” Dumduma man, nga samtang ang mga ginikanan may indi maayo nga mga modo, may mga tion man nga sila manayanaya, palalahog, kag nalipay nga makita ka nila. Pakabahandia ini nga tinion, kag gamita ini subong kahigayunan nga mapauswag ang maayo nga kaangtanan sa inyo mga ginikanan. Magahimo ini sang mabudlay nga tinion nga mahapos.

[Mga footnote]

[Retrato sa Pahina 17]

Ang nagatrabaho nga mga ginikanan magaapresyar kon ang ila kabataan magabulig sa mga hilikuton sa balay