“Magtukod Kita sing Isa ka Siudad”

Sang koresponsal sang Magmata! sa Alemanya

SIGURADO kami sing mga 50 porsiento nga nagapuyo ka sa isa ka siudad. Suno sa pila ka pagbulubanta, halos katunga sang populasyon sang kalibutan ang nagapuyo sa siudad. Ang isa ka balasahon nagasiling nga “sa karon nga kadasigon, sa tuig 2000, ang mga siudad pagapuy-an sang kapin sa 75 por siento sang populasyon sang South America.” Nagasiling man ini nga sa sina man nga panag-on sang tion, ang kadamuon sang mga tawo nga nagapuyo sa mga siudad sa Aprika magasobra sa pilo.

Bisan pa nga wala ka nagapuyo sa siudad, ayhan nagatrabaho ka sa isa sini, nagabiyahe agod mamalaklon didto, kag sa dimagkubos sa pulupanag-on nagahimulos sa mga kasulhay nga mahatag sang siudad. Ang tanan naapektuhan sang mga siudad. Lain gid ang aton pangabuhi kon wala ini!

Ang Siudad nga Ginatawag Enoc

Ang pagtukod sing mga siudad madugay na nga ginahimo. Tuhoy kay Cain, ang panganay nga anak nga natawo, aton mabasa nga “nagpatindog sia sing siudad kag gintawag niya ang siudad suno sa ngalan sang iya anak nga si Enoc.” (Genesis 4:17) Paagi sa pagtukod sing siudad, ayhan diutay lamang kon takson sa modernong talaksan, si Cain nangin sulundan sang ulihi nga mga kaliwatan.

Ang mahuyugon makig-upod nga tawhanon nga kinaugali ang nagtiklod sa mga tawo nga mag-ululupod. Indi lamang ini para mag-inupdanay kundi para man sa kalig-unan kag pangamlig, ilabi na sadtong nagligad nga mga siglo nga ang mga komunidad masunson nga ginasalakay. Apang, indi lamang amo ini ang mga rason nga nagtiklod sa mga tawo sa pagtukod sing mga siudad.

Ang The World Book Encyclopedia nagasiling nga may yara apat ka pangunang kinaiya nga nag-amot sa pagtukod sang mga siudad. Ini amo ang “(1) mga pag-uswag sa teknolohiya [mga makina nga ginapaandar sang alisngaw, koryente, komunikasyon], (2) maayong pisikal nga palibot [ang iban nga rason amo ang lokasyon, klima, mga suba kag sa amo ang suplay sang tubig], (3) sosyal nga organisasyon [awtoridad, gobierno], kag (4) pagdamo sang populasyon.”

Ginapahapos sang mga siudad ang palangitan-an kag ang konsentrasyon sang mga trabahador sa isa ka lugar. Busa, sa madamo nga mga siudad makita naton ang dalagkung manubo-sing-bili nga pabalay para sa mga trabahador kag sa ila mga pamilya. Sa karon, bangod sang mahapos nga publiko kag pribado nga transportasyon, ang kalayuon wala nagaupang sang madinalag-on nga komersiyo kag politika. Bangod sini nga rason, ang impluwensia sang mga siudad mahimo maglab-ot sa mga distrito sa guwa sini.

Ang pila ka dumaan nga mga siudad naangot man sa relihioso nga mga buhat. Ang Genesis 11:4 nagasiling: “Nian nagsiling sila [ang mga tawo nga nagkabuhi pagkatapos lamang sang Anaw sang panahon ni Noe]: ‘Kari! Magtukod kita sing isa ka siudad kag isa ka torre nga ang iya ukbong maglambot sa mga langit [nga magamit para sa relihioso nga pagsimba], kag maghimo kita sa aton sing ngalan, basi mag-alaplaag kita sa bug-os nga kadaygan sang duta.’ ”

Nadalahig man sa pagtukod sang mga siudad ang sosyal, relihioso, komersiyal, kag geograpiko subong man ang politikal nga mga butang. Sa amo man nga tion, ang mga siudad mga siglo na nga may daku nga bahin sa pagdihon sa modernong katilingban subong sang nahibaluan naton kag nag-apektar sa aton tanan.

Magkatuhay Apang Magkapareho

Ang The New Encyclopædia Britannica nagasiling nga “ang pinakauna sa permanente nga mga puluy-an sang tawo masapwan sa manggaranon nga subtropiko nga mga nalupyakan sang mga suba sang Nilo, Tigris, Eufrates, Indus, kag Yellow.” Siempre pa, ang nagapanguna nga mga siudad sang ika-20 nga siglo tuhay diutay sa ila modernong higad-suba nga mga katumbas.

Sang nagligad nga mga siglo ang kalabanan nga mga tawo nagapuyo sa mga uma. Ang lamang daku nga siudad sa Inglaterra sang tuig 1300, halimbawa, amo ang London, kag ang populasyon sini nga kubos sa 40 ka libo manubo pa sa 1 ka porsiento sang kabug-usan nga populasyon sang pungsod. Sang 1650 halos 7 porsiento sang tanan nga mga Ingles ang nagpuyo sa London. Sang pamuno sang ika-19 nga siglo, ang siudad may halos isa ka milyon nga populasyon. Sa karon, kubos sa 9 porsiento sang mga pumuluyo sang Britanya ang nagapuyo sa mga uma. Ang tanan pa nga iban nagaginutok sa sentro sang mga siudad, mga pito ka milyon sa pangunang siudad lamang sang Greater London.

Subong tanda kon tubtob diin ang mga siudad nagdalagku kag nagmuad, sang 1900, ang London amo lamang ang siudad sa bug-os nga kalibutan nga may populasyon nga isa ka milyon. Karon kapin na sa 200 ka siudad ang may sobra sa isa ka milyon ka pumuluyo. Ang mga geograpo nagahambal tuhoy sa isa ka megalopolis, isa ka kadena sang konektado nga mga siudad subong sang makita sa rehiyon sang Ruhr sa Alemanya, diin ang lugar sa Ruhr River ayon, halin sa Duisburg pakadto sa Dortmund, nagahuman sang halos isa ka nagasinugponsugpon nga komunidad.

Walay sapayan sang mga kinatuhayan, ang dumaan kag modernong mga siudad may butang nga magkapareho​—mga problema. Kag ang mga problema mas madamo ukon mas dalagku karon. Ang mga siudad yara sa katalagman. Kon ang ‘pagtukod naton sing siudad’ may natudlo gid man sa katawhan, sa dimagkubos nagtudlo ini sa aton nga, sa idalom sang dihimpit nga mga kahimtangan kag subong nga ginhimo sang masinalaypon nga mga tawo, ang pagtukod sing mga siudad indi gid man ang huwaran nga paagi sa pagpaayaw sa aton mga kinahanglanon.