Pamangkot sang mga Pamatan-on . . .

Makahalawathawat nga mga Isport—Dapat Bala Ako Magpasimpalad?

“AMO ini ang mangin labing makahaladlok nga tinion sang imo kabuhi,” amo ang ginasiling sa imo samtang nagatindog ikaw nga nagakurugkurog sa plataporma. Ang pag-isip paubos nagasugod: “Lima, apat, tatlo, duha, isa​—LUMPAT!” Sa imo pagkahulog umalagi nga nagauntat ikaw sa pagginhawa. Madasig ikaw nga nagakahulog padulong sa daw isa ka pat-od nga kamatayon, apang sa hinali nabatyagan mo ang hinali nga pagbutong sang isa ka mayayat nga pisi. Makalilipay nga nakabatyag ikaw sing paumpaw. Nakalampuwas ikaw!

Bungee jumping.a Ini nga isport nakaganyat sing ginabanta nga isa pa duha ka milyon ka manugpakigbahin sa Estados Unidos lamang. Isa lamang ini sang madamo nga isport nga nangin popular sining karon lang​—pagtaklad sa mga pil-as, paragliding, pagpadaligdig sa madasig nga sulog sang tubig ukon sa mga busay nga sakay sa sarang mapahabok sang hangin nga mga sulusakayan, kag sky surfing, sa pagsambit sing pila lamang. “Ang dekada 90 amo ang dekada sang makahalawathawat nga isport,” siling sang isa ka sumalakdag sang bungee jumping.

Indi solo lamang sang mga manggaranon ang peligruso nga mga buhat. Ang mga tawo sa mga siudad nga maluyagon sa makahalawathawat nga mga butang nagahimo sing makatalagam (kag batok sa kasuguan) nga mga kakahas subong sang pagsakay sa ibabaw sang nagaandar nga mga elebeytor, paglusutlusot sa mga tubo sang dalagku nga mga tinukod, pagsakay sa mga atop sang nagaandar nga mga tren sa idalom sang duta, kag pagdalus-os sa madanlog nga mga hagdanan.

Ano ang Nagaganyat?

“Tilawan ko ang tanan nga nagapahadlok sa akon,” siling sang pamatan-on nga si Norbert. “Naluyagan ko ang tanan nga isport​—baseball, basketball​—apang nagpahawathawat sa akon ang paglumpat gikan sa mataas nga taytay samtang nahigot ako sa pisi! Lain gid ini.” Ang pamatan-on nga si Douglas nagaugyon. “Makalilipay ang kinaandan nga mga isport, apang kalkulado na ini,” siling niya. “Indi ka makahulag sing hilway. Naluyagan ko ang pamatyagan nga nagakahulog. Kag ang kadasigon sang pagkahulog . . . Indi mo gid ina mabatyagan sa iban nga mga isport.”

Ang makahalawathawat nga mga isport wala lamang nagahangkat sang imo ikasarang sa paghampang; ginapaatubang ka sini sa kamatayon! Daw naluyagan sang mga manugpakigbahin ang pagtaas sang adrenaline. Ang iban nga mga eksperto nagasiling nga ang kinaugali sang pila ka tawo naprograma na nga mangin Tipo-T, ukon maluyagon sa makahalawathawat nga mga butang, nga mga personalidad. Apang, nagapakigbahin ang kalabanan nga mga pamatan-on sa pila ka sahi sang pag-atubang sa katalagman; amo ini ang ila paagi sa pagtilaw sang ila mga limite kag pagpalambo sing pagsalig sa kaugalingon.

Sing dimakalilipay, ang mga pamatan-on wala pirme nagagamit sing maayong desisyon sa paghimo sini. “Ang katahom sang mga pamatan-on amo ang ila kusog,” siling sang Hulubaton 20:29. Apang daw nagahunahuna ang iban nga ang ila kusog wala sing latid. Si Dr. David Elkind nagsiling nga ang mga tin-edyer masami nagapati nga “sila pinasahi kag tumalagsahon​—indi sakop sang kasuguan nga ang isa ka butang nga naaplikar sa iban mahimo matabo. Ini nga pagpati nga sila pinasahi, nga sila indi mahimo mahalitan, amo gid ang nagatiklod sa mga tin-edyer sa pagdesisyon nga atubangon ang mga katalagman.” Si Dr. Robert Butterworth nagsiling sing kaanggid man: “Kon nagahimo ka sing isa ka butang subong sang paglumpat sa hangin, nagahatag ini sa imo sing balatyagon nga ginapamatukan mo ang mahimo matabo, kag ginakontrol mo ang imo kapalaran.”

Apang, mahimo man nga ang pag-atubang sa katalagman ginapahulag sang indi maayo nga mga motibo. Sa iya libro nga Childstress!, ginapakita sang awtor nga si Mary Susan Miller nga madamo sang makahason nga mga pamatan-on ang nagaatubang sa binuang nga mga katalagman bangod indi na nila malandas ang mga kahuol sang ila kabuhi. Sa amo, mahimo nga ang makahalawathawat nga mga isport nagapahayag sing mahaliton sa kaugalingon ukon mahikugon pa gani nga mga huyog. “Hungod nga ginabutang nila ang ila kaugalingon sa makatalagam nga mga kahimtangan,” siling ni Miller, “nga subong bala indi nila paghatagan ang kapalaran sing kahigayunan nga patyon sila.”

Makatalagam Gid Bala?

Kon ano man ang ganyat sini, ang makahalawathawat nga mga isport mahimo nga makatalagam. ‘Amo man ang pagtabok sa dalan,’ bais sang iban. Apang ang pagtabok sang isa sa dalan indi hungod nga pagpangita sing katalagman ukon pagkahalawathawat. Kag samtang madamo nga isport, subong sang bungee jumping, ang may maayo nga mga rekord para sa kaluwasan, mahimo nga may matabo nga mga diperensia. Si Mark Bracker, M.D., nagsiling sing subong sini: “Tuhoy sa madamo sining daku sing katalagman nga mga isport, kon may diperensia nga matabo mahimo ini mangin malaglagon. Mientras nagadaku ang kahawat, masami nga nagadaku man ang katalagman, kon bala paglumpat ini gikan sa mga eroplano ukon hang gliding ukon pagsakay sa motorsiklo.” Ang isa ka 20-anyos nga pamatan-on nga bungee naglumpat gikan sa isa ka hot-air balloon nga 58 metros ang kataason gikan sa duta. Ang problema? Ang iya pisi 79 metros ang kalabaon! Naglumpat sia padulong sa isa ka makakulugmat nga kamatayon.

Matuod, ang pila ka hilikuton, subong sang pagmotorsiklo, mahimo nga kalipayan sa isa ka medyo luwas kag haganhagan nga paagi. Apang ang isa ka eksperto sa pagbulong sa mga humalampang nagsiling tuhoy sa mga tawo nga maluyagon sa makahalawathawat nga mga isport: “Samtang nagasampaton sila, ginapili nila ang mas mabudlay, kag nagaresulta ini sa ila pagkasamad.” Ang isa ka pamatan-on nagtu-ad: “Isa ako ka giyan. Mas mabudlay karon nga mabatyagan yadto nga kabaskugon sang kahadlok kag kakunyag.”

Para Bala sa mga Cristiano?

Ginadumilian bala sang Biblia sing bug-os ang tanan nga isport? Indi. Ang ginapakamalaut sini amo ang sobra ka binuang nga mga isport. Subong narekord sa Manugwali 7:​17, si Solomon namangkot: “Ngaa bala nga mapatay ka sa wala pa ang imo tion?”

‘Ang kabuhi malip-ot. Tuduhi ang paghampang,’ palig-on sang isa ka pasayod para sa sapatos sa hampang. Apang may salabton kita sa aton kaugalingon, sa mga nagahigugma sa aton, kag sa aton Manunuga nga pakabahandion ang aton kabuhi. Ang kabuhi isa ka dulot gikan sa Dios. (Salmo 36:9) Sang panahon sang Biblia mabug-at nga mga silot ang sarang mapadapat kon ang kabuhi aksidente nga ginkutol. (Exodo 21:29; Numeros 35:​22-25) Sa amo, napalig-on ang katawhan sang Dios nga likawan ang dikinahanglanon nga mga katalagman.​—Ipaanggid ang Deuteronomio 22:8.

Ang mga Cristiano karon may obligasyon man nga magpakita sing pagtahod sa kabuhi. Mangin nagakaigo bala nga tinguhaon ang isa ka isport nga mahimo magpadayag sa imo sa dikinahanglanon nga mga katalagman? Sang gintinguhaan ni Satanas nga Yawa nga sulayon si Jesus, nangatarungan sia nga saluon si Jesus sang mga anghel kon maglumpat sia gikan sa alibungan sang templo. Si Jesus nagsabat: “Indi mo dapat pag-ibutang si Jehova nga imo Dios sa pagtilaw.”​—Mateo 4:​5-7.

Luwas pa, bisan pa mabakod ikaw kag mapagros sa pamatyag mo, indi ikaw luwas sa halit. Indi realistiko ang mangatarungan: ‘Indi ini mahimo matabo sa akon.’ Ang Biblia nagapaandam sa aton nga ang ‘tion kag dikitaon nga kahigayunan nagakahanabo sa aton tanan.’​—Manugwali 9:11.

Hunahunaa Anay ang mga Resulta Antes Maghikot

Makatarunganon gid nga hunahunaon sing serioso ang posible nga mga resulta sang paglumpat gikan sa crane, paglumpat gikan sa eroplano, ukon paghimo sing bisan ano nga daw makatalagam gid. Indi magsandig lamang sa mga kunukuno ukon sa makunyagon nga mga report sang iban nga mga pamatan-on. (Hulubaton 14:15) Hibalua ang mga katunayan.

Halimbawa, daw ano kadamo ang aksidente sa isa ka partikular nga isport? Ano nga mga paghalong para sa kaluwasan ang ginahimo? Ang isa ka eksperto nagsiling tuhoy sa scuba diving: “[Nagahunahuna ang mga tawo] nga ang pagsalom sa tubig gikan sa palibot nga may hangin makatalagam. . . . Apang makatalagam lamang ini kon wala ikaw sing nagakaigo nga instruksion.” Gani dapat man ikaw mamangkot, Ano nga paghanas kag kasangkapan ang kinahanglanon para sa sini nga isport? May yara bala makatarunganon nga mga benepisyo, subong sang ehersisyo? Natabuan lamang bala ang mga katalagman, ukon ang panguna bala nga tulumuron sang isport amo ang paghangkat sa kamatayon?

Kon ang naulihi ang rason, mahimo mo pamangkuton ang imo kaugalingon kon ngaa ang pag-atubang sa katalagman tuman ka makagalanyat sa imo. Isa lamang bala ini ka reaksion sa pagkataka ukon kahuol? Nian ngaa indi mangita sing indi peligruso kag mas mapuslanon nga paagi sa pag-atubang sa sina nga mga balatyagon?b Ang libro nga Teenage Stress nagapahanumdom sa aton nga ang pag-atubang sa katalagman isa ka “makatalagam kag sa ulihi indi epektibo nga metodo sang paglandas sa negatibo nga bahin sang kahuol.”​—Ipaanggid ang Hulubaton 21:17.

Sa tapos mapanalawsawan sing maayo ang mga butang​—kag mahambalan ini upod sa imo mga ginikanan​—mas maayo para sa imo nga likawan ang sobra ka makahalawathawat nga mga isport. Ayhan pasulabihon sang imo mga ginikanan nga pilion mo ang mga hampang nga kubos ka makatalagam sa kabuhi, subong sang pagbisikleta, skating, skiing, kag snorkeling, sa pagsambit sing pila lamang. Sa pagkamatuod, bisan ang medyo luwas nga mga hampang mahimo mangin makatalagam kon indi paghimuon ang nagakaigo nga mga paghalong.

Natabo ini sa isa ka diutay nga grupo sang Cristianong mga pamatan-on nga namat-od nga mag-hike. Nagpalayo sila sa dalan kag nagsugod sa pagtaklad sa isa ka makitid nga bibi sa isa ka mataas nga pil-as. Wala madugay nasapwan nila ang ila kaugalingon nga wala sing kaladtuan, indi sila makaabante ukon makaatras nga wala sing katalagman. Nian nakabati ang pamatan-on nga nagapanguna sa grupo sing hinali nga gahod. Duha sang ila mga kaupod ang nahulog kag napatay. Daw ano ka makahalanusbo!

Gani maghalong palihug! ‘Magkalipay sa imo pagkapamatan-on,’ nga ginakalipayan ang kusog kag kapagsik nga ginpakamaayo sa imo. (Manugwali 11:9) Apang antes batunon ang isa ka imbitasyon nga himuon ang isa ka butang nga makatalagam, himua ang ginahimo sang pamatan-on nga si Brian. Sia nagsiling: “Ginapamangkot ko ang akon kaugalingon, ‘Ano ang batyagon sa sini ni Jehova? Ano ang ginapabanaag sini sa akon panimuot sa dulot nga kabuhi nga ginhatag niya sa akon? ’ ” Huo, timbangtimbanga ang mga katalagman, usisaa ang imo mga motibo. Ang kabuhi tuman ka hamili nga himuon mo ang kabaliskaran.

[Mga footnote]

[Retrato sa Pahina 10]

Dapat bala mag-entra ang Cristianong mga pamatan-on sa makahalawathawat nga mga isport subong sang bungee jumping?