Ang Paghimakas Para sa Isa ka Tanel

SANG KORESPONSAL SANG MAGMATA! SA BRITANYA

“ANG proyekto sang Siglo” amo ang pagtawag sang iban sa pagpatukod sang tanel nga nagaangot karon sa Inglaterra sa Kontinente sang Europa.

Sa sini nga buhat sang civil engineering, mga 15,000 ka Britaniko kag Pranses nga mga trabahador ang nagbuyluganay sing kusog upod ang dalagku nga mga makina sa pagkutkot sang tanel nga ginhayuan sing Brigitte, Cathérine, Pascaline, Virginie, kag Europa. Magkaupod nga gintukod nila ang pinakamalaba nga tanel sa idalom sang tubig sa kalibutan nga gintawag nga Channel sang mga Britaniko kag la Manche,a sang mga Pranses. Apang ang ila kadalag-an nakasumalang sing madamong kabudlayan kag mga kasablagan. Siam ka tawo ang napatay sang tion sang pagtukod.

Indi Husto sa Tion nga mga Panugod

“Pila lamang ka proyekto ang nakaeksperiensia sing mas madalom kag mas madugay nga pag-ihig-ihig sangsa pagtukod sing isa ka tanel sang tren sa ulot sang Dover kag Calais,” siling sang Britaniko nga manghimanwa nga si Winston Churchill sang 1936. Sang 1858, sang mabatian sang Parlamento sang Britanya ang tuhoy sa plano nga pagtukod sing isa ka tanel sa idalom sang Channel, si Lord Palmerston ginreport nga nagsiling: “Ano! May kaisog kamo sa pagpamangkot sa amon nga makigbahin sa isa ka trabaho sa tuyo nga palip-uton ang isa ka distansia nga ginakabig na namon nga malip-ot?”

Sing mas temprano, sang 1802, ginpanugda sang isa ka Pranses nga mining engineer, si Albert Mathieu-Favier, ang isa ka plano sa pagtukod sing isa ka nasug-an nga tanel nga may mga simburyo sa ibabaw agod makahatag sing bentilasyon sa mga karwahe. Apang napamatud-an yadto nga plano subong indi gid praktikal.

Sang 1856 isa pa ka Pranses, si enhinyero Thomé de Gamond, ang nagrekomendar nga magtukod sing isa ka tanel sang tren nga magaangot sang Pransia kag Inglaterra. Nagpasugot ang Pransia, apang nangalag-ag ang Britanya. Wala madulaan sing paglaum, ginkonsulta ni de Gamond si William Low, isa ka Britaniko nga mining engineer. Nian, sang 1872, si Low kag ang iya kaupod nga enhinyero nga si Sir John Hawkshaw nagtukod sing isa ka kompanya sa pagtipon sing kuwarta para sa pagtukod sing Channel. Sang 1880, ang mga makina sa pagpangutkot nga gindisenyo ni Koronel Beaumont nagsugod sa pagtanel halin sa Shakespeare Cliff, malapit sa Dover, kag halin sa Sangatte, sa baybayon sang Pransia. Pagkatapos sang 1,000 ka milya nga pagtanel, nag-untat ang pagtrabaho sang ang kahadlok sa militar nga pagpanakop nagpahulag sa Gobierno sang Britanya nga biyaan ang proyekto.

Ang masunod nga pagtilaw nga padayunon ang trabaho ginhimo sadtong katuigan 1920, sang ginkutkot ang tilaw nga tanel nga 130 milyas malapit sa Folkestone, Inglaterra. Sa liwat ang kahadlok sang Britanya sa pagpanakop nagpauntat sa trabaho. Sang katuigan 1970, liwat nga ginpadayon ang pagtanel, kag nagdulog lamang ini sang gin-untat sang gobierno sang Britanya ang iya pagsakdag.

Nian, sang 1986, ginhimo ang paglagda sa kasugtanan para sa Channel Tunnel. Ginpalig-on sang masunod nga tuig sang Pransia kag Britanya, gintugutan sini nga padayunon ang pagtrabaho sing masidla.

Ang Paghimakas sa Pinansial

Gintangdo sang isa ka grupo sang pribado nga mga kompanya sa Pransia kag Britanya (nakilala sa kabilugan subong Eurotunnel) ang Transmanche-Link (TML) isa ka grupo sang napulo ka kompanya sa konstruksion, agod magdesinyo kag magtukod sing tanel. Sa sugo sang gobierno, ang bug-os nga proyekto pagagastuhan sang pribado nga pundo.

Duha ka tuig lamang pagkatapos nga nagsugod ang trabaho, dapat bag-uhon sang Eurotunnel ang pinansial nga galastuhon pasaka halin sa £5.23 bilyones tubtob sa £7 bilyones. Sang 1994 ang pinansial nga pagbulubanta para sa proyekto nagsaka sa mga £10 bilyones.

Ang Paghimakas sa Idalom sang Duta

Sa pagkamatuod ang Channel Tunnel indi lamang isa ka tanel kundi tatlo ka tanel. Sang Disiembre 15, 1987, ang una nga TBM (makina sa pagkutkot) nagsugod sa pagtrabaho sa Inglaterra, kag ang iya Pranses nga kaupod, nga si Brigitte, nagsugod sang Pebrero 28 sang masunod nga tuig. Ang trabaho sini nga mga makina amo ang pagbuho sing 4.8 metros sa diametro nga service tunnel, nga gindesinyo para sa pagmentinar kag para sa pang-emerhensia nga katuyuan. Ginbuhuan sang dalagku nga mga TBM ang igang agod mabuksan ang duha ka panguna nga mga tanel, ang tagsa nagalapad sing 7.6 metros sa diametro kon tuparon.

“Sa Shakespeare Cliff, nagkutkot kami sang isa ka daku nga buho,” panugiron ni Paul, nga nagtrabaho sa tanel. “Kon manaug ka sa sini, mabatyagan mo ang katugnaw kag kabasa tubtob nga makalab-ot ka sa idalom, diin mapilit ang hangin bangod sang mga aso sang krudo gikan sa tanan nga makinarya. Sa imo pagsulod sa tanel, labi nga nagahun-og kag nagainit ang hangin.”

May 11 tanan ka TBM nga nagapangutkot sa idalom sang tanel. Ang tatlo nagakutkot pasaka halin sa Shakespeare Cliff padulong sa estasyon sang Britanya sa guwa lang nayon sang Folkestone. May tatlo pa nga nagapangutkot pakadto sa dagat sa idalom sang Channel agod sugataon ang tatlo ka Pranses nga TBM nga nagsugod pangutkot halin sa isa ka buho sa Sangatte. Ang duha ka nabilin nga mga TBM nagakutkot sing tatlo ka tanel pasaka halin didto padulong sa estasyon sa Coquelles, malapit sa Calais.

Si Brigitte nagapanghikot sa isa sang duha ka paagi. Kon nagakutkot sa buhaghag, nagalitiklitik nga yeso, nagakutkot ini nga sarado ang iya ulo kag lawas agod makabato sa 11 kilogramos por kuwadrados sentimetros nga puwersa sang tubig, kapin sa napulo ka pilo sang normal nga puwersa sang hangin. Apang sa tion nga makalampuwas na ini sa malunang nga yeso, nagasakot nga yeso kag lunang, nagalakat ini sa doble nga kadasigon. Nian, pagkatapos sini nga anib sa ulot sang 25 tubtob 40 metros sa idalom sang letso sang dagat, nagapadayon si Brigitte pasugata sa iya kaupod nga TBM halin sa Inglaterra.

Kaangay ni Brigitte, ang tanan nga TBM sarang masulusaylo. Halin sa human sa tungsten-carbide nga sulab sini tubtob sa service train sini sa buli, ang pinakadaku nagalaba sing mga 260 metros! Kon nagakutkot sa igang, ang mga sulab sini nagatiyog sing duha tubtob tatlo ka beses kada minuto, nga ginapadalagan sang mga hydraulic piston ram nga ginauyatan sang nagaipit nga makina, ang isa ka TBM nagakutkot sing narekord nga kadasigon nga 426 metros sa isa ka semana, nagakuha sang mga dagutdot (debris), subong man nagatadlong sang buho.

Pagtadlong sang Duha ka Tanel

Agod magiyahan ang pag-abante sang makina, ang manugdala sang TBM nagalantaw sa kompyuter kag sa telebisyon nga mga monitor. Ang pagtan-aw paagi sa satelayt nagabulig sa pagplano sang husto nga detalye sang ruta antes magsugod ang pagtanel. Paagi sa magagmay nga mga barina ginatilawan kon diin nga bahin ang may igang sa 150 metros nga kalayuon, ang mga muestra (sampol) sang lunang sang yeso amo ang ginabasihan kon diin magaagi ang pagkutkot. Ang isa ka sinag sang laser nga ginatuon sa light-sensitive nga puntariya sa makina nagabulig sa nagamaneho nga maglakat sa husto nga direksion.

Sa halos 6 tubtob 8 ka kilometro sa idalom sang Channel, ang mga manugtanel nagahimo sing lilikuan nga mga lungib diin makaliko ang mga tren sa isa ka tanel pakadto sa isa pa kon ginakinahanglan. Sa kada 375 metros, ang mga trabahador nga nagagamit sing magagmay nga makinarya nagakutkot sing mga alagyan agod iangot ang ginadalaganan kag lilikuan nga mga tanel.

Nagakutkot man sila sing mga kanal subong sulungawan sang puwersa sang hangin nga tuga sang high-speed nga mga tren nga nagaangot sing duha ka panguna nga tanel, sa isa ka arko sa ibabaw sang lilikuan nga tanel. “Kaangay ini sang dinumaan nga bomba sa hangin sang bisikleta. Kon tabunan mo sang imo kamalagku ang ibabaw sang balbula, mabatyagan mo ang kainit,” paathag ni Paul. “Nagapatubas man sing tuman nga init ang mga tren. Ang balbula sang piston nagaabre agod paguwaon ang puwersa sang hangin kag kainit sang nagalabay nga mga tren.”

Si Brigitte kag ang iya Ingles nga mga kaupdanan nagadulog sa halos 100 metros ang distansia sa isa kag isa. Nian, sing mahalungon, nagabarina sing 4 sentimetros sa diametro nga buho sa malunang nga yeso. Sang Disiembre 1, 1990, isa ka daku nga hitabo ang natabo mga 22.3 kilometros halin sa Inglaterra kag 15.6 kilometros halin sa Pransia. Handurawa ang kasulhay sa hunahuna sang ginpakita suno sa katapusan nga pag-usisa nga may yara lamang pila ka sentimetros nga kiwi sa pagtabuay sang duha ka tanel! Nian ginpaliko ang mga TBM halin sa Britanya sa isa ka kurbada sa wala nayon sa tupad sang Brigitte. Natapos sang mga manugtanel nga nagagamit sing magagmay nga makina ang ila trabaho. Nian ginsugpon ang panguna nga mga tanel, kag ang mga TBM halin sa Britanya ginsaylo sa mga tanel sa idalom sang duta. Ang mga TBM halin sa Pransia ginpamungkag kag ginkuha sa tanel.

Makatalaka Apang Madasig

“Tuman kasim-ong ang kahimtangan karon sa tanel,” siling ni Paul. “Tuman ka makatalaka ini. Sa imo pagbiyahe nga nagaagi sa tanel, wala ikaw sing makita kundi ang pila ka buho diin nahamtang ang pila ka sulungawan nga mga tubo sang piston.” Gin-inagurahan ini sang Mayo 6, 1994, walay sapayan nga ginpalantang ang publiko nga paggamit sa tanel. Gani, ano ang hitsura sini?

Agod makita mo ini, maghalin sa haywey sa Folkestone man ukon sa Calais, sulod sa terminal, bayari ang pamasahe (halin sa $330 tubtob $460 ang kada salakyan depende sa panahon), mag-agi sa adwana agod mausisa kag manaug sa idalom, magdiretso sa hululatan, kag magsakay sa gindesinyo sing pinasahi nga tren nga, Le Shuttle. Mga 35 minutos kag 50 kilometros sa ulihi, magaguwa ka sa pihak nga bahin sang Channel. Manaug sa tren diretso sa haywey​—isa ka simple, matawhay nga alagyan nga makabulig sa imo nga makapadayon sang imo pagbiyahe sing madasig. Ukon magsakay sa tren pakadto sa London ukon sa Paris—​sa diutay nga kinatuhayan​—makalab-ot ikaw sa Paris sa kadasigon nga 290 kilometros por ora kag sa London sa 80 kilometros por ora. Ang linya halin sa Folkestone pakadto sa London indi pa magamit tubtob sa tuig 2002!

Apang, ang paghimakas sang tanel nagapadayon. May pagbinais tuhoy sa high-speed nga ruta sang tren nga magaangot sang London sa Tunnel. Indi man pagkalimti, nian, ang walay untat nga pagtrabaho sadtong mga TBM. Ang isa sa mga ini, samtang nakadispley sa isa ka sentro sang eksibit sa guwa sang tanel sa Folkestone, may nagakabit nga karatula, “Ginabaligya​—May Isa Lamang ka Tag-iya,” huo, nakahanda sa isa naman ka paghimakas!

[Mga footnote]

[Map sa pahina 15]

(For fully formatted text, see publication)

Inglaterra

Folkestone

Calais

Pransia

[Retrato sa Pahina 15]

Sa ubos: Mga trabahador nga nagasaulog sang pagkahuman sang pinakamalaba nga tanel sa idalom sang tubig sa bug-os nga kalibutan

Tuo: Isa ka TBM

[Credit Line]

Mga trabahador: Eurotunnel P.h. DEMAIL: TMB: Eurotunnel