Pamangkot sang mga Pamatan-on . . .

Wala sing Aso nga Tabako—Wala Bala Ini sing Halit?

‘SANG magsaylo ang 13-anyos nga si Cord sa natung-an sang nakatundan nga Estados Unidos, natukiban niya gilayon nga wala sia sing kinaandan nga gamit sang mga lalaki sa klase: isa ka lata sang ­snuff, isa ka sahi sang wala sing aso nga tabako. Ang kalabanan sang iya mga abyan mga “dip­pers,” ukon nagagamit sang ­snuff, kag luyag sila ilugon ni Cord. Gani sang gintanyagan sia sang isa sang mga pamatan-on sing isa ka gamay nga pakete sang ­snuff, ginkuha niya ini kag ginbutang ang diutay nga ­snuff sa idalom nga bahin sang iya bibig kag ngislo nga daw sa isa ka beterano.’​—⁠Magasin nga Listen.

Ang pamatan-on nga si Cord indi tumalagsahon. Si Dr. Chris­to­pher A. Squier, isa ka propesor sang ­oral pa­thol­o­gy, nagasiling nga nagadamo ang kadamuon sang mga tin-edyer nga nagapanigarilyo sa una nga tion. Walay sapayan nga ang pagbaligya sang wala sing aso nga tabako wala na magdugang sang talipuspusan sang 1980, “ang paggamit sang ­moist ­snuff,” siling ni Dr. Squier, “liwat nga nagadugang.”⁠a Halimbawa, ginareport sang mga mananalawsaw, nga 1 sa tagsa ka 5 ka lalaki nga estudyante sa hayskul sa Estados Unidos kag 1 sa tagsa ka 3 ka pamatan-on nga lalaki sa Sweden​—⁠minilyon ka pamatan-on​—⁠ang nagagamit karon sing wala sing aso nga tabako. Ngaa nagakatabo ini?

“Wala ini sing peligro sangsa pagpanigarilyo.” “Wala sing pamatuod nga makatalagam ini.” “Ginagamit ini sang akon mga abyan. Wala ini nagahalit sa ila.” “Ang tigdiutay-diutay sini indi makahalit sa akon.” “Wala sing napatay sa sini.” Suno sa Amer­i­can Can­cer So­ci­e­ty, amo sini ang pila ka rason nga masami ginahatag sang mga pamatan-on kon ngaa nagaliso sila sa wala sing aso nga tabako.

Ano ang nagpahunahuna sa mga pamatan-on nga ang dip­ping wala sing katalagman sangsa pagpanigarilyo? Matuod gid bala ini?

Pagsunod sa mga Pasayod

Sa sulod sang mga tinuig ang mga pamatan-on ginpaulanan sang mabaskog nga mga industriya sang tabako sing mga pasayod nga nagapakita nga ang wala sing aso nga tabako wala sing katalagman kaangay sang chew­ing ­gum kag kinahanglanon gid kaangay sang husto nga ­brand sang sneak­er. Ang mga eslogan kaangay sang “Magkuha sing isa ka pakete sang ­snuff sa baylo nga manigarilyo,” “Daw nakapanabako ako bisan wala makasindi sing isa ka sigarilyo,” kag “Isa ka pudyot lamang ang kinahanglanon mo” malalangon nga nagapahangop nga ang paggamit sing ­snuff mas maayo sangsa pagpanigarilyo.

Pagkatapos nga gindumilian ang amo nga mga eslogan sa telebisyon kag radyo sa Estados Unidos, ang industriya sang tabako padayon nga nagpasulod sang ila mensahe paagi sa mga pasayod sa magasin. Ang mahining nga mga laragway sang mabukod nga mga lalaki nga nagakalipay sa pagpangayam, pagsaka sa mga bato, kag sa pagpaanod sa suba​—⁠may isa ka kaha sang tabako nga nakasuksok sa ila bulsa sa likod​—⁠nagapabutyag sing mabaskog kag maathag nga mensahe: “Ang wala sing aso nga tabako matahom, natural, kag isa ka dalan padulong sa matuod nga pagkalalaki!”

Ang report sang sur­geon gen­e­ral sang Estados Unidos sang 1994, nga natig-uluhan Pre­vent­ing To­bac­co ­Use A­mong ­Young Peo­ple, nagasiling nga madamo sang mga pamatan-on sa karon ang nagapati nga ang “wala sing aso nga tabako nga mga produkto wala peligro kag ginabaton sang katilingban.” Ginpakita sang isa ka pagtuon sa tunga sang mga estudyante sa hayskul nga “mga 60 porsiento sang mga ju­nior ­high ­school kag 40 porsiento sang mga se­nior ­high ­school nga nagagamit ang nagapati nga wala peligro ukon diutay ang peligro sang regular nga paggamit sing wala sing aso nga tabako.” Kag bisan ang nagagamit nga mga estudyante sa hayskul nga nagapati nga ang wala sing aso nga tabako mahimo makahalit “wala nagahangop sini subong daku gid nga peligro.” Ang mga pasayod epektibo kag makapakumbinse. Apang matuod bala ang mga pasayod?

Ang isa ka hulubaton sa Biblia nagasiling: “Ang kulangkulang nagapati sa tagsa ka pulong, apang ang maalam nagabinagbinag sang iya mga tikang.” Ukon subong sang ginasiling sang isa pa ka hulubaton, “ang tagsa ka maalam nga tawo nagapanghikot nga may ihibalo.” (Hulubaton 13:​16; 14:15) Ano, nian, ang ginasiling sang mga katunayan tuhoy sa wala sing aso nga tabako?

Ang Malain nga Balita

Samtang ginapakita sang mga pasayod nga ang paggamit sing wala sing aso nga tabako magapauswag sang imo pagkatawo kag wala sing peligro sa imo lawas, ginapakita sang mga katunayan ang daku nga kabaliskaran. Una, ang paggamit sing wala sing aso nga tabako indi magapaayo sang imo hitsura. Kon indi ka magpati, tuluka lang ang imo nawong sa espiho. “Maayo bala”? Indi gid. Kag amo pa lang sina ang epekto sa imo sa guwa! Ang epekto sini sa imo sa sulod mas malain pa.

Halimbawa sa mga nagausang ukon nagadip­ping sing regular, ang ila bibig nagalitik, nagahigko ang ngipon, nagabaho ang ginhawa, kag nagabanog ang mga ngislo​—⁠indi makayuhum sing malipayon. Dugang pa, nagabuhin ang ila ikasarang sa pagpanabor kag pagpanimaho samtang nagadasig ang pagpitik sang ila tagipusuon kag ang presyon sang ila dugo​—⁠malain gid nga balita. Apang, ang mas malain gid nga balita, amo nga ginapakita sang mga pagtuon nga ginhiwat sa Europa, India, kag Estados Unidos nga ang wala sing aso nga tabako nagatuga sing kanser sa pisngi, ngislo, kag tutunlan. Ang mga eksperto wala makibot sa sining mga tukib. Ang isa ka pagtuon nagasiling: “Ang ­snuff amo ang may pinakamataas nga nibel sang nagatuga sing kanser nga mga elemento sangsa bisan anong produkto nga nagasulod sa lawas.” Indi katingalahan nga ang “mga tawo nga madugay na nagagamit sing ­snuff may 50% nga peligro nga matubuan sing kanser sa baba sangsa mga tawo nga wala nagagamit.”

Kon magtubo na ang kanser sa baba, ang resulta malain gid. Wala lamang nagakapierde ang panglawas sang isa nga nagagamit kundi masami sia nagakapatay sing temprano. Ginasaysay sang isa ka publikasyon gikan sa A­mer­i­can Can­cer So­ci­e­ty ining masubo nga estorya: ‘Si Sean nagsugod sa paggamit sing wala sing aso nga tabako sa edad nga 13. Naghunahuna sia nga wala ini sing peligro sangsa pagpanigarilyo. Pagkatapos sang lima ka tuig nga pagdip­ping sing isa ka lata ukon kapin pa sa isa ka adlaw, natubuan sia sing hubag sa iya dila. Kanser yadto sa baba. Ginkuha sang doktor ang isa ka bahin sang iya dila, apang ang kanser naglapta sa iya liog. Dugang pa nga operasyon nga nagpalaw-ay sang iya hitsura ang ginhimo apang wala ini magmadinalag-on​—⁠sa edad nga 19 napatay sia. Antes sia mapatay si Sean nagsulat sing isa ka malip-ot nga mensahe sa isa ka panid sang papel: “Indi magpudyot sing ­snuff.” ’

Nagiyan!

Sa tapos mabasa sang pamatan-on nga si Cord, nga ginsambit sa panugod, ining makapakibot nga sugilanon tuhoy kay Sean, nahangpan niya kon ano ang nadalahig. Nagdesisyon sia nga mag-untat. Apang, ang pagtinguha sa pag-untat mabudlay. “Nabatyagan ko nga kinahanglan ko gid ini,” siling ni Cord sa magasin nga Listen. “Bisan sa karon, pila ka bulan pagkatapos nga nag-untat ako, masapwan ko ang akon kaugalingon nga ginakuot sa akon bulsa ang akon suludlan. Nag-usang ako sing madamo nga gum. Nakabulig ini, apang wala madula sini ang paghandum.”

Ang Ca-A Cancer Journal for Clinicians nagasiling: “Sa mga pagtuon sa mga tin-edyer nga nagtinguha sa pag-untat sa paggamit sing wala sing aso nga tabako, pila lamang ang nagmadinalag-on.” Ano, nian, ang nagahimo nga mabudlay sa pag-untat sa paggamit sing wala sing aso nga tabako? Amo ang pareho nga droga nga nagapabudlay sa pag-untat sa pagpanigarilyo: nikotina.

Ang nikotina, ang droga nga masapwan sa mga sigarilyo subong man sa wala sing aso nga tabako, isa ka maisog nga hilo nga nagapahubog sa isa nga nagagamit. Sa tagsa ka 30 minutos ukon kapin pa, ang isa nga nagagamit kinahanglan magpadayon sa pagdipping agod indi mag-untat ang amo nga balatyagon. Ang nikotina amo ang nagapagiyan sa imo. Ang iban sa mga nagagamit nagiyan sing tuman sa amo nagabutang sila sing isa ka pudyot sang ­snuff sa ila baba sa adlaw kag gab-i​—⁠bisan pa kon nagakatulog.

Kabaliskaran sa mahimo ginahunahuna sang mga pamatan-on, ang dipping wala nagabuhin sa ginagamit nga nikotina. Ang isa ka lata sang wala sing aso nga tabako sa isa ka adlaw nagapasulod sing pareho kadamo nga nikotina sang 60 ka sigarilyo! “Ang mga nagagamit sing wala sing aso nga tabako,” siling sang Preventing Tobacco Use Among Young People, ‘nagapasulod sing mas madamo nga nikotina sangsa mga nagapanigarilyo​—⁠ayhan tubtob sa doble nga kadamuon.’ (Italiko amon.) Magluwas sa nikotina, ang wala sing aso nga tabako nagaunod sing napulo ka pilo nga kadamuon sang nitrosamines (mabaskog nagatuga-sing-kanser nga mga sustansia) sangsa siga­rilyo.

Mangin Maalamon

“Wala sing duhaduha nga makahalalit ini nga mga produkto,” siling ni Dr. Roy Ses­sions, isa ka manugbusbus sa ulo kag liog. “Nagapatubas ini sing pagkagiyan nga ginakabig sang kalabanan nga tawo nga mas mabudlay dulaon sangsa pagpanigarilyo.” Ang espesyalista sa dental-cancer nga si Dr. Oscar Guer­ra naghinakop: “Wala naluyagan sang lawas ang snuff.” Ang mga eksperto sa bug-os nga kalibutan nagaugyon: Ang dipping indi isa ka diutay lamang nga problema. Sarang ini makapatay sa imo!

Ang Cristiano nga mga pamantan-on may mas daku nga rason sangsa pagkabalaka lamang sa panglawas nga likawan ang mga produkto sang tabako​—⁠ang ila handum nga pahamut-an si Jehova nga Dios. Ang iya Pulong nagasugo: “Tinluan ta ang aton kaugalingon sang tanan nga kahigkuan sang unod kag espiritu, kag himpiton ta ang pagkabalaan sa kahadlok sa Dios.”​—⁠2 Corinto 7:⁠1.

Ang magasin nga Aviation, Space, and Environmental Medicine nagatingob sing maayo sa mga butang, nga nagasiling: “Ang tabako isa ka makangilil-ad nga tanom nga ginakaon sang duha lamang ka tinuga​—⁠sang isa ka diutay berde nga ulod kag sang tawo. Ang diutay berde nga ulod wala sing ihibalo kon ipaanggid sa tawo.”

Apang nahibaluan ninyo. Gani magmaalamon​—⁠indi magsugod sa paggamit sing tabako.

[Footnote]

[Blurb sa pahina 28]

Ang pag-usang sing tabako nangin sikat sa tunga sang mga pamatan-on. Dapat mo bala tilawan ini?

[Laragway sa pahina 27]

‘Antes sia mapatay si Sean nagsulat sing isa ka malip-ot nga mensahe: “Indi magpudyot sing snuff”’