Isa ka Tugob-globo nga Minuro Apang Nabahinbahin Gihapon

SANG KORESPONSAL SANG MAGMATA! SA NIGERIA

NAKABATI ka na bala sing mga sugid-sugid tuhoy sa isa ka rasa sang mga tawo nga wala sing baba kag gani indi sila makakaon ukon makainom? Nagakabuhi kuno sila paagi sa pagsimhot, sa masami sing mansanas. Mapatay sila kon makasimhot sing mabaho.

May yara man sugilanon tuhoy sa mga tawo sang Katundan nga Aprika nga naganegosyo sing bulawan. Ang kapitan sang isa ka barko sang mga Portuges sadtong tion nagreport: “Ginatos ka kilometros gikan [sa] ginharian sang [Mali], masalapuan mo ang isa ka pungsod diin ang mga pumuluyo sini may ulo kag mga ngipon kaangay sang ido kag may ikog kaangay sang ido. Amo ini ang mga Ituman nga indi luyag makighambal bangod indi nila luyag makakita sing iban nga mga tawo.” Pila lamang yadto sang kalatingalahan nga mga ideya nga ginapatihan sang nagligad nga madamong tinuig, sa wala pa ang dag-on sang paglakbay kag pagdiskobre.

Nagapaalintunay ang mga Tawo

Ginpatihan gid ining mga sugilanon sa sulod sang mga siglo. Apang samtang ginalagulad sang mga manugdiskobre ang planeta, wala sila makakita sing mga tawo nga wala sing baba nga nagakabuhi sa pagsimhot lamang sing mansanas, wala sing mga tawo nga may ulo kaangay sang ido. Halos wala na sing nabilin karon nga misteryo tuhoy sa mga tawo nga nagapuyo sa iban nga mga duog. Ang kalibutan nangin subong sang isa ka tugob-globo nga minuro. Sa aton mismo mga salas ginadala sang telebisyon ang impormasyon nahanungod sa iban nga mga pungsod kag mga tawo. Sa sulod lamang sang mga inoras ining mga kadutaan sarang maduaw bangod sang mga eroplano; minilyon ka tawo ang nagahimo sini kada tuig. Ang iban nagalakbay bangod sang pangabuhi ukon politika. Ang report sang Pop­u­la­tion Fund sang Nasyones Unidas nagsiling: “Sa isa ka kasangkaron nga wala pa matabo sa maragtas​—⁠kag pat-od nga magadugang pa​—⁠ang mga tawo sa bilog nga kalibutan nagalakat kag nagapangayaw sa pagpangita sing mas maayo nga pangabuhi.” Mga 100 milyones ka tawo ang wala nagapuyo sa pungsod nga ila natawhan.

Nagadugang ang pagsandiganay sang mga pungsod kon tuhoy sa ekonomiya. Ang tagsa ka pungsod sa duta ginaangot sang isa ka tugob-globo nga net­work sang komunikasyon, kaangay sang isa ka daku kaayo nga cen­tral ner­vous sys­tem. Samtang nagabayluhanay sing mga ideya, impormasyon, kag teknolohiya, nagatuhaw ang mga kultura kag nagapasibu ini sa isa kag isa. Kapin sa bisan anong tion nagaanggid karon ang pagpamayo sang mga tawo sa bug-os nga kalibutan. Ang mga siudad sang kalibutan magkaanggid sa​—⁠pulisiya, luhuso nga mga otel, trapiko, mga balaligyaan, mga bangko, polusyon. Sa amo, samtang nagapaalintunay ang katawhan sang kalibutan, ginasaksihan naton ang ginalaragway sang iban subong isa ka nagatuhaw nga pangkalibutan nga kultura.

Kon Ngaa Nabahinbahin Gihapon ang Katawhan

Apang samtang nagasimpunay ang mga tawo kag mga kultura, maathag nga indi tanan nagatamdanay subong mag-ulutod. “Maabtik ang tanan sa pagbasol sa dumuluong,” sulat sang isa ka Griego nga manunulat sing drama sang nagligad nga 2,000 ka tuig. Makapasubo nga amo man gihapon karon. Ang ebidensia indi malayo sa ginareport sang pamantalaan nga pagdampiganay, dumot sa mga dumuluong, “pagtinlo sa rasa,” pagpinuyas sang mga rasa, relihioso nga mga kinagubot, pagpamatay sa mga sibilyan, mga kill­ing ­field, mga kampo diin nagakatabo ang panglugos, pagtormento, ukon pagpapas sa bug-os nga rasa.

Sa pagkamatuod, ang kalabanan sa aton may diutay lamang ukon wala gid sing mahimo sa pagbag-o sang nagakatabo nga mga inaway sa ulot sang mga rasa. Mahimo nga indi kita apektado sing direkta. Apang, para sa madamo sa aton, ang ginatunaan sang mga problema amo ang kakulang sing komunikasyon sa mga dumuluong nga aton masugata​—⁠mga kaingod, mga kaupod sa trabaho, ukon mga kabutho.

Indi bala daw makatilingala nga ang mga tawo gikan sa magkatuhay nga rasa masami gid nga nabudlayan sa pagsalig kag sa pag-apresyar sa isa kag isa? Samtang ang matuod, ang aton planeta isa ka duog nga may daku nga pagkananuhaytuhay, walay katapusan nga pagkananarisari. Ginaapresyar sang kalabanan sa aton ang nanuhaytuhay nga mga pagkaon, musika, kag duag subong man ang madamo nga sahi sang mga tanom, mga pispis, kag mga sapat. Apang kalatingalahan nga ang aton pag-apresyar sa pagkananuhaytuhay masami nga wala nagalakip sa mga tawo nga lain sa aton sing panghunahuna kag panghulag.

Sa baylo nga tulukon ang positibo nga mga bahin sang pagkananuhaytuhay sa tunga sang mga tawo, madamo ang may huyog nga padakuon ang mga kinatuhayan kag ginahimo ini nga balaisan. Ngaa subong sini? Ano ang kaayuhan sang pagtinguha nga magkomunikar sa mga tawo nga ang ila mga kultura tuhay sangsa aton? Paano naton malumpag ang mga pader sa komunikasyon kag islan ini sing mga taytay? Tinguhaan sang masunod nga mga artikulo nga sabton ining mga pamangkot.