Mga Pader nga Nagaupang sa Komunikasyon

SI Robert isa ka misyonero sang Watch Tower nga nagapuyo sa Sierra Leone, Katundan nga Aprika. Isa ka adlaw sang bag-o lang sia mag-abot sa pungsod, samtang nagalakat sia sa dalan, natalupangdan niya nga ang lokal nga kabataan nagasininggit: “Puti nga tawo! Puti nga tawo!” Si Robert, nga isa ka itom nga Amerikano, nagpanghulonghulong kon bala may puti nga tawo, apang wala sia sing makita. Nian narealisar niya nga sia gali ang ginapatuhuyan sang kabataan!

Ang pagsinggit indi pagpakalain. Ginpabutyag lamang sang kabataan ang ila pagkilala nga si Robert naghalin sa isa ka kultura nga tuhay sangsa ila. Ang pagtawag kay Robert subong puti nga tawo amo ang labing maayong paagi nga mahunahuna nila agod ipabutyag yadtong pagkatuhay.

Kon Paano ang Kultura Nagaimpluwensia sa Aton Kon Sin-o Kita

Ang kultura ginalaragway sa kabilugan subong “isa ka hugpong sang ginaugyunan nga mga ideya, . . . ang mga kinabatasan, mga pagtuluuhan, kag ihibalo nga nagapakilala sa isa ka dalanon sang pagkabuhi.” Makatuon kita sing madamo nga kinaiya sang isa ka kultura paagi sa direkta nga pagtudlo sa aton, apang daku man ang matun-an naton bisan lipod sa aton igtalupangod. Ang isa ka mananalawsaw nagsiling: “Kutob sa tion sang pagkabun-ag sang [isa ka bata] ang mga kinabatasan nga iya namat-an nagadihon sang iya eksperiensia kag paggawi. Sa tion nga makahambal na sia, isa sia ka diutay nga tinuga sang iya kultura, kag sa tion nga daku na sia kag makapakigbahin sa mga hilikuton sini, ang mga batasan sini amo ang iya mga batasan, ang mga pagtuluuhan sini amo ang iya mga pagtuluuhan, ang mga imposible nga mga butang sini amo ang iya imposible nga mga butang.”

Sa madamong paagi ang kabuhi mas mahapos para sa aton bangod sang kultura. Subong kabataan madali naton matun-an kon paano pahamut-an ang aton mga ginikanan. Ang paghibalo kon ano ang kalahamut-an sa aton katilingban kag kon ano ang indi nagatuytoy sa aton sa paghimo sing mga desisyon kon ano ang himuon, kon ano ang isul-ob, kag kon paano makig-angot sa iban.

Sa pagkamatuod, indi lamang sa kultura nga ginahalinan naton nasandig ang kon sin-o kita subong mga indibiduwal. Nanuhaytuhay ang mga tawo sa sulod sang tagsa ka kultura. Ang aton pagkatawo nasandig man sa aton napanubli nga pagkatawo, sa aton mga inagihan sa kabuhi, kag sa madamo pa nga mga butang. Walay sapayan, ang kultura daw subong sang mga lente nga paagi sa sini makita naton ang kalibutan.

Ang aton kultura, halimbawa, amo ang nagapamat-od indi lamang sang lenguahe nga aton ginahambal kundi kon paano kita nagahambal. Sa mga duog sang Natung-an nga Sidlangan, ginapabilihan sang mga tawo ang ikasarang sa pagpabutyag sang ila kaugalingon sing malantipon paagi sa madamo nga pulong, nagagamit sing pagsulitsulit kag pagpaanggid. Sa kabaliskaran, ang mga tawo sa pila ka pungsod sa Malayo nga Sidlangan makinot sa pagpakighambal. Ginapakita sang isa ka Hapones nga hulubaton ini nga pagtamod: “Paagi sa imo baba mawala ikaw.”

Ang aton pagtamod sa oras nasandig sa aton kultura. Sa Swit­zer­land kon maatrasar ikaw sing dies minutos sa isa ka kasugtanan, ginapaabot ikaw nga mangayo sing pasaylo. Sa iban nga mga pungsod sarang ikaw maatrasar sing isa ukon duha ka oras kag wala ikaw ginapaabot nga mangayo sing pasaylo.

Ang aton kultura nagatudlo man sa aton sing mga prinsipio. Hunahunaa kon ano ang imo batyagon kon may magsiling sa imo: “Nagadugang ang imo kabug-aton. Nagatambok gid ikaw!” Kon nagdaku ikaw sa kultura sang Aprika diin ginapabilihan ang daku nga lawas, mahimo gid nga malipay ikaw sa sining komento. Apang kon ginpadaku ikaw sa kultura sang Nakatundan diin ­ginapakabahandi ang maniwang nga lawas, mahimo gid nga masaklaw ikaw sa prangka nga komento.

‘Pinakamaayo ang Amon Paagi!’

Ang masami nga nagaupang sa komunikasyon sa ulot sang mga tawo nga may magkatuhay nga kultura amo ang huyog sang mga tawo bisan diin nga tamdon ang ila kultura nga mas maayo. Ang kalabanan sa aton nagahunahuna nga ang aton mga pagtuluuhan, mga prinsipio, mga tradisyon, estilo sang pagpamayo, kag mga ideya nahanungod sa katahom husto, nagakaigo, kag mas maayo sa bisan ano. May huyog man kita nga hukman ang iban nga mga kultura nahisuno sa aton mga talaksan. Ginatawag ini nga panghunahuna nga eth­no­cen­trism. Ang The New Encyclopædia Britannica nagasiling: “Ang eth­no­cen­trism . . . sarang masiling nga halos lapnag sa uniberso. Ang mga katapo sang halos tanan nga kultura sang kalibutan nagakabig sang ila kaugalingon nga pagsinalayo sa kabuhi subong labaw sa pagsinalayo sang bisan suod gid nga mga kaingod.”

Duha ka gatos ka tuig na ang nagligad, prangka nga ginpabutyag sang isa ka Ingles nga ­squire ining butang, sa pagsiling: “[Pasad sa] akon pagtamod, buangbuang ang mga dumuluong.” Ang editor sang isa ka libro sang mga binalikwat nga ginkuhaan sining mga pulong nagsulat: “Daw lapnag [ini] sa kalibutan nga sentimiento.”

Madamo ang mga halimbawa sang indi pagpakita sing pagkamahinangpanon sa mga kultura sang iban. Bisan pa orihinal nga ginsulat sang isa ka Aleman nga nobelista sang katuigan 1930, ang masunod nga binalikwat masami ginapadungog sa Nazi nga lider nga si Her­mann ­Göring: “Kon mabatian ko ang tinaga nga kultura, ginakab-ot ko ang akon rebolber.”

Ang mabaskog nga mga pagtamod dampig sa kaugalingon nga rasa makadul-ong sa pagkaugot sa iban nga rasa, nga mahimo naman magdul-ong sa kaawayon kag inaway. Si Rich­ard Gold­stone amo ang manunumbong para sa In­ter­na­tion­al Crim­inal Tri­bunal nga nagaimbestigar sang mga krimen sa inaway sa Rwanda kag sa anay Yu­go­slavia. Tuhoy sa sapatsapaton nga mga buhat sa sining duha ka inaway, sia nagsiling: “Ini nga sahi sang butang sarang matabo bisan diin. Duha ini ka napain nga kadutaan, nga may magkatuhay nga mga kultura kag maragtas, apang magkaanggid nga mga kapintas ang ginahimo sang isigkatawo batok sa isigkatawo. Ini nga sahi sang kapintas sa rasa ukon relihioso nga inaway isa lamang ka kaugot sa rasa nga nagasingki. Ang biktima nga grupo ginatamod nga indi tawhanon ukon may demonyo. Kon amo na sini ang kahimtangan, nagakadula ang moral nga pagpugong sang kinaandan nga mga tawo nga sing normal magapugong sa ila [gikan] sa paghimo sinang makakulugmat nga mga butang.”

Pagpasangkad sang Aton Pagtamod

Ang mga tawo nga masami naton ginapili nga mangin mga abyan naton amo sila ang kaangay gid naton, mga tawo nga pareho naton sing panimuot kag mga prinsipio. May pagsalig kita sa ila kag nahangpan naton sila. Masulhay ang aton ­balatyagon kon kaupod naton sila. Kon tamdon naton ang paggawi sang isa ka tawo subong kalatingalahan ukon dinormal, mahimo gid nga magaugyon ang aton mga abyan bangod pareho ang aton mga indi naluyagan.

Ano, nian, ang aton matigayon paagi sa pagkomunikar sa iban nga tuhay sa aton bangod sang kultura nga ginhalinan? Una, ang maayong komunikasyon magabulig sa aton agod mahangpan ang mga rason kon ngaa subong sina ang panghunahuna kag pagpanghikot sang iban. Si Kunle, nga taga-Katundan nga Aprika, nagsiling: “Madamo nga kabataan sa Aprika ang ginasaway gid sa paghambal kon nagakaon. Apang sa pila ka pungsod sa Europa, ang paghambalanay sa tion sang pagkaon ginapalig-on. Ano ang matabo kon magdunganay sa pagkaon ang taga-Europa kag taga-Aprika? Matingala ang taga-Europa kon ngaa daw nagadurop lang sa pagkaon ang taga-Aprika. Samtang, ang taga-Aprika matingala kon ngaa ang taga-Europa daw pispis nga nagasiyak!” Maathag nga sa sining mga kahimtangan, daku ang mahimo sang pagpakita sing paghangop sa kultura nga ginhalinan sang isa kag isa agod madula ang sosyal nga pagdampigdampig.

Samtang nagadugang ang aton pagkilala sa mga tawo sang iban nga mga kultura, wala lamang naton ginapauswag ang aton paghangop sa iban kundi ang sa aton man kaugalingon. Ang isa ka antropologo nagsulat: “Ang katapusan nga butang nga madiskobre sang isa ka tinuga nga nagapuyo sa kadadalman sang dagat amo ang tubig. Marealisar lamang niya ini kon bangod sang aksidente nagbutwa sia kag nakilala niya ang hangin. . . . Ang ikasarang nga mahangpan ang kultura sang iban nga katilingban sa kabilugan . . . nagakinahanglan sing pagkamakatarunganon nga talagsa lang matigayon.” Walay sapayan, paagi sa pagpadayag sang aton kaugalingon sa iban nga mga kultura, kaangay kita sang isa nga nagapuyo sa kadadalman sang dagat nga ginapakilala sa hangin; marealisar naton ang kultural nga “tubig” nga aton ginapuy-an. Matahom nga ginpabutyag sang manunulat nga si Thomas Aber­crombie ini nga butang: “Ang isa nga wala gid mahaylo sang dumuluong nga kultura indi gid makahangop sa iya kaugalingon nga mga gapos.”

Sa malip-ot, ang paghangop sa iban nga mga kultura makapabugana sang aton kabuhi paagi sa pagpasangkad sang aton pagtamod, agod nga mahangpan naton sing maayo pa ang aton kaugalingon kag ang iban. Samtang ang pinanubli nga kultura kag ang panghunahuna nga dampig sa kaugalingon nga rasa mahimo mangin mga pader batok sa komunikasyon, indi ini dapat matabo. Ining mga pader sarang mabuhuan.

[Blurb sa pahina 6]

“Ang mga katapo sang halos tanan nga kultura sang kalibutan nagakabig sang ila kaugalingon nga pagsinalayo sa kabuhi subong labaw sa pagsinalayo sang bisan suod gid nga mga kaingod.”—The New Encyclopædia Britannica

[Laragway sa pahina 7]

Sarang naton matun-an nga maluyagan ang maayong mga butang sang iban nga mga kultura

[Picture Credit Line sa pahina 6]

Globo: Mountain High Maps® Copyright © 1995 Digital Wisdom, Inc.