Pamangkot sang mga Pamatan-on . . .

Ano ang Malain sa Pagganar sing Kuwarta?

“ANG kuwarta amo gid ang labing importante nga butang sa kalibutan.” Siling ini sang Britaniko nga manunulat sing drama nga si George Bernard Shaw. Nagaugyon ka bala sa iya? Ayhan amo man ang imo ginabatyag sa 17-⁠anyos nga si Tanya, nga nagsiling: “Indi ko luyag nga mangin manggaranon, kundi may kalig-unan lang sa pinansial.” Ginkabig man sang lamharon nga si Avian ang kuwarta, subong indi ang labing importante nga butang sa kalibutan, kundi subong isa ka mapuslanon nga butang sa pagtuman sing pila ka tulumuron. Sia nagsiling: “Ang kuwarta importante para sa akon mga kinahanglanon, subong sang mga panapton kag transportasyon.”

Nahibaluan mo bala nga amo man sini ang ginapakita sang Biblia? Sa Manugwali 7:​12, ini nagasiling nga ang “kuwarta pangamlig.” Ang kaimulon ginalaragway subong “isa ka daku nga kaaway sa kalipay sang tawo.” Kag ang pagtigayon sing bastante nga kuwarta makaamlig sa imo​—⁠sa pila ka kasangkaron​—⁠batok sa mga problema nga masami ginadala sang kaimulon. Ang kuwarta makabulig man sa imo batok sa wala ginapaabot nga mga kapahamakan. “Ang Biblia nagasiling nga ‘ang tion kag wala ginapaabot nga hitabo nagakahanabo sa aton tanan,’ ” siling sang dalagita nga si Phyllis. “Indi gid naton mahibaluan kon san-o mahimo mag-abot ang kabudlayan sa aton, gani kinahanglan nga may sinuptan kita nga kuwarta.” (Manugwali 9:⁠11) Kag subong nga ang kuwarta importante sa imo karon, mahimo nga mangin labi ka importante ini para sa imo sa ulihi.

Ang “Daku nga Balod Sang Materyalismo”

Apang bisan pa ang pagkabalaka sang iban sa pagtigayon sing bastante nga kuwarta normal kag nagakaigo, ang iban nga mga pamatan-on halos nagasalimuang na sa kuwarta. Sang ginpamangkot ang kapin sa 160,000 ka pamatan-on, “Ano gid ang gusto mo sa kabuhi?,” 22 porsiento ang nagsiling, “Ang mangin manggaranon.”

Wala sing duhaduha ining pagsalimuang sa kuwarta resulta sang ginatawag sang Newsweek nga magasin nga “daku nga balod sang materyalismo” nga nag-anod sa kalibutan. “Materyalistiko gid ako kag mahuyugon sa malahalon nga mga butang,” siling sang 18-anyos nga si Martin. “Nagapati gid ako nga ang kalidad sang imo ginabakal depende sa kantidad nga imo ginabayad. Sa amo, daku nga kuwarta ang akon ginagasto sa mga butang nga nagustuhan ko.” Indi lamang si Martin ang pamatan-on nga ‘nagagasto sing daku nga kuwarta.’ Ginareport sang U.⁠S. News & World Report: “Sang nagligad nga tuig, ang mga 12-tubtob-19-anyos [sa Estados Unidos] nakagasto sing labing daku nga kantidad sang kuwarta sa pagpamalaklon, naggasto sing kabilugan nga $109 bilyones sa mga pinamakal, isa ka 38 porsiento nga pagdugang kon ipaanggid sadtong 1990.”

Apang, diin nagakuha ang mga pamatan-on sing kuwarta para sa bag-o nga mga panapton, mga compact disc, kag mga kagamitan sa kompyuter? Suno sa U.⁠S. News & World Report: “Mga katunga sang tanan nga 16-tubtob-19-anyos ang may part-time nga mga trabaho.” Kon ginabalanse, ang pagtrabaho pagkatapos sing klase mapuslanon, subong sang pagtudlo sa pamatan-on nga mangin responsable. Apang, ang iban nga mga pamatan-on maathag nga nagapasobra tuhoy sini. Ang Newsweek nga magasin nagasiling: “Nakita sang mga sikologo kag mga manunudlo ang kapiutan sa [nagatrabaho] nga mga estudyante. Diutay na lang ang ila tion para sa homework, kag ang mga manunudlo nga pirme nagatan-aw sa lapyo nga mga estudyante nga nagapakig-away sa katuyo masami nga nagapanubo sang ila mga talaksan.”

Walay sapayan, halos wala sing nagatrabaho nga mga pamatan-on ang luyag nga bayaan ang ila palangitan-an. “Ang pag-eskwela importante,” siling sang pamatan-on nga si Vanessa, “apang amo man ang kuwarta. Indi ikaw makakuwarta sa homework.” Daw ano ka importante sa imo ang pagganar sing kuwarta? Ang pagganar sing madamo sini amo bala ang imo panguna nga tulumuron sa kabuhi?

“Determinado nga Magmanggaranon”

Ginabinagbinag sang Biblia ini mismo nga mga pamangkot. Si apostol Pablo nagsulat: “Ang mga determinado nga magmanggaranon nagakahulog sa pagsulay kag sa siod kag sa madamong binuang kag makahalalit nga kailigbon, nga nagatugdang sa mga tawo sa kalaglagan kag kadulaan. Kay ang gugma sa kuwarta amo ang gamot sang tanan makahalalit nga mga butang, kag paagi sa paghingamo sini nga gugma ang iban nagtalang gikan sa pagtuo kag nagsuntok sang ila mga kaugalingon sing madamong kasakitan.”​—⁠1 Timoteo 6:​9, 10.

Nahibaluan gid ni Pablo ang kahulugan sang iya ginasiling. Antes mangin isa ka Cristiano, isa anay sia sa relihioso nga mga lider nga ginatawag subong “mga Fariseo,” nga ginalaragway sang Biblia subong “mga mahigugmaon sa kuwarta.” (Lucas 16:14) Apang wala ginpakamalaut sang apostol ang pagganar sing kuwarta. Sa baylo, ginpaandaman niya yadtong mga “determinado nga magmanggaranon” ukon, subong sa ginsiling sang isa ka pagbadbad, sa mga tawo nga “nagpahamtang sang ila mga tagipusuon nga magmanggaranon.” (Phillips) Apang ano ang malain sa paghimo sina?

Subong sang ginpaathag ni Pablo, ini sila “nagakahulog sa pagsulay kag sa siod.” Amo man sini ang ginapakita sang Hulubaton 28:​20 sang ini magsiling: “Sia nga nagadali magmanggaranon indi magapabilin nga wala sing sala.” Nagahunahuna nga kulang pa ang ila kuwarta, ang iban nga mga pamatan-on nagapangawat.

Matuod, ang kalabanan nga pamatan-on wala nagahunahuna sa pagpangawat. Apang ayhan himuon sang iban ang amo man ka makatalagam nga mga buhat. Ang Christianity Today nagareport: “Ginapatihan sang pila ka eksperto nga ang sobra nga pagsugal amo ang nangin pinakamadasig maglapnag nga pagkagiyan sa mga pamatan-on.” Sa isa ka lugar sa Estados Unidos, “halos 90 porsiento sang mga tin-edyer ang nakabakal sang ginadilian nga mga tiket sa loterya sa tion sang ila ikap-at nga tuig sa hayskul.” Ang iban nga pamatan-on nagapaduyog sa kapin pa ka makatalagam nga mga buhat. “Mabudlay makaagom sing desente nga mga trabaho,” siling sang 16-anyos nga si Matthew. “Gani ang kalabanan sang akon kuwarta ginaganar ko paagi sa pagnegosyo kag pagbaligya sing mga butang. . . . Kon kaisa nagabaligya ako [anay] sing [mga droga].”

‘Nagatugdang sa Kahalitan’

Matuod, ang kuwarta mahimo maghatag sa isa sing balatyagon sang kahilwayan. Apang subong sang ginpaathag ni Pablo, sa ulihi, ang paghingamo sa kuwarta makapaulipon gid sa isa sa “madamong binuang kag makahalalit nga mga kailigbon, nga nagatugdang sang mga tawo sa kalaglagan kag kahalitan.” Huo, sa tion nga kontrolado na ikaw sang gugma sa kuwarta, ang pagkamahamkunon, madumtanon nga kahisa, kag iban pa makahalalit nga handum mahimo mangibabaw. (Ipaanggid ang Colosas 3:⁠5.) Ang isa ka artikulo sa Teen nga magasin nagsiling nga ang pila ka tin-edyer mahimo nahisa gid sa mga awto kag panapton sang iban nga pamatan-on “amo nga nagalain ang ila buot.” Ina nga kahisa kon kaisa “nagaresulta sa pagdisgusto sa kaugalingon,” dugang sang artikulo, “kag wala na sing ginapamensar pa nga iban ang isa ka tin-edyer kundi kon ano ang wala sa iya.”

Nian, talupangda, nga wala lamang ginabangdan sang ‘pagkahulog sa pagsulay’ sang isa ang handum sa manggad kundi ginabangdan man ini sang ‘pagkatugdang [sang isa] sa kalaglagan kag kahalitan.’ Ang komentarista sa Biblia nga si Albert Barnes nagsiling: “Kaangay ini sa isa ka naguba nga barko, diin ang barko kag ang tanan nga nagasakay sa sini nalugdang sing tingob. Ang kalaglagan bug-os. Bug-os nga nahalitan ang kalipay, ang maayong kinaiya, ang reputasyon, kag ang kalag.”​—⁠Ipaanggid ang 1 Timoteo 1:⁠19.

Nian, sing nagakaigo, nagsiling si Pablo nga ang daku nga “gugma sa kuwarta amo ang gamot sang tanan makahalalit nga butang.” Subong resulta sini, madamo ang “nagtalang gikan sa pagtuo kag nagsuntok sang ila mga kaugalingon sing madamong kasakitan.” Kuhaa, subong halimbawa ang isa ka pamatan-on nga tawgon naton kay Roy. Sa edad nga 12 nagsugod sia sa pagsugal. “Isa yadto ka paagi sa pagganar sing kuwarta nga wala ikaw sing ginahimo,” hinumdom niya. Wala magdugay, nautangan sia sing ginatos ka dolyares kag ginpabay-an ang mga abyan, pamilya, kag hilikuton sa eskwelahan. “Gintinguhaan ko nga mag-untat,” siling niya, apang pirme sia nagakapaslawan. Padayon niya nga ‘ginasuntok ang iya kaugalingon sing madamong kasakitan’ tubtob nga nangayo sia sing bulig sa edad nga 19. Ang manunulat nga si Douglas Kennedy wala kon amo nagapasobra sang, sa iya libro nga Chasing Mammon, gintawag niya ang paghingamo sa kuwarta nga “isa ka makapakibang nga eksperiensia.”

Mangin Balanse

Busa ang laygay ni Solomon mapuslanon karon subong nga mapuslanon ini anay sang nagligad nga siniglo: “Dili ka maghimud-os nga magmanggaranon. Mag-untat ka sa imo kaugalingon nga paghangop. Ginatulok mo bala ang imo mga mata sa sini, nga wala ini? Kay ginatubuan ini sing mga pakpak kaangay sa isa ka agila kag nagalupad nayon sa kalangitan.” (Hulubaton 23:​4, 5) Ang materyal nga mga manggad umalagi lamang, gani binuang ang paghingamo sa manggad subong ang imo panguna nga tulumuron sa kabuhi. “Indi ko luyag masiod sa lubos ka materyalistiko nga mga tulumuron,” siling sang isa ka Cristianong pamatan-on nga si Maureen. “Nahibaluan ko gid,” siling niya, “nga ang akon espirituwalidad ang mangin kabayaran kon mabuyo ako sa pagganar lamang sing kuwarta.”

Matuod, ang kuwarta kinahanglanon. Kag ang bastante nga kinitaan nagabulig sa imo nga maatipan ang imo mga kinahanglanon​—⁠kag ayhan makabulig pa gani kon kaisa sa iban sa materyal. (Efeso 4:28) Tun-i ang pagtrabaho sing maukod agod nga makaganar ikaw sing kuwarta sa bunayag nga paagi. Subong man, tun-i ang pagsupot, pagbadyet, kag gastuha ang imo kuwarta sing maalamon. Apang indi paghimua ang kuwarta nga amo ang labi ka importante nga butang sa imo kabuhi. Tinguhai ang balanse nga pagtamod nga ginpahayag sang manunulat sang Hulubaton 30:​8, nga nagpangamuyo: “Dili ako paghatagi sing kaimulon ukon kamanggaran.” Paagi sa pag-una sa espirituwal nga mga interes, matigayon mo ang labing maayo nga kamanggaran. Subong sang ginasiling sang Hulubaton 10:​22, “ang pagpakamaayo ni Jehova​—⁠amo ang nagapamanggad, kag wala sia nagadugang sing kasakit sa sini.”

[Retrato sa pahina 23]

Madamo nga pamatan-on ang gusto sang kuwarta agod makatupong sila sa ila mga katubotubo