Bulig Para sa nagasakit nga mga Tiil

“DAW mapatay ako bangod sang akon mga tiil!” Maathag nga isa ina ka pagpasobra. Apang, daku gid ang problema tuhoy sa nagasakit nga mga tiil sa Estados Unidos amo nga maayo ang palangitan-an sang mga espesyalista sa tiil.

Sa tapos marepaso ang kapin sa 2,000 ka pag-opera sa tiil nga ginhimo niya sa sulod sang 14 ka tuig, may natukiban si Dr. Michael Coughlin, isa ka ortopediko nga doktor. “Makatilingala gid,” siling niya, “nasapwan ko nga halos tanan sining gin-operahan mga babayi.” Ngaa mga babayi ang madali nga mabiktima sang mga problema sa tiil?

Ang Takus, Moda, kag mga Tiil

Nasapwan sang isa ka surbe sa 356 ka babayi nga halos 9 sa kada 10 ang nagasuksok sing mga sapatos nga, sa promedyo, gutok kaayo para sa ila mga tiil! Nangin kabangdanan man sang problema ang paagi sang paghimo sa sapatos sang mga babayi. “Wala na nagagamit ang mga manughimo sang sapatos sing hurmahan nga makahimo sing makitid nga tikod kag malapad nga entrada,” paathag sang ortopediko nga doktor nga si Francesca Thompson.⁠a

Sa amo, kon nagatakus sing mga sapatos, nasapwan sang madamo nga babayi nga kon komportable sa entrada, halog ang sa tikod nayon; apang kon komportable ang sa tikod, gutok naman ang entrada. Ginapili sang iban ang komportable nga tikod nga gutok ang entrada, bangod kon halog ang sa tikod magatakultakol ini sa kada pagtikang.

Ang pagdasok sing entrada sang imo tiil sa makitid nga punta sang sapatos indi na komportable. Apang naglain pa gid ini kay ginpataasan pa sang mga manugdesinyo sing sapatos ang takon sang sapatos sing pila ka sentimetros. Walay sapayan nga madayaw ini kon tulukon, ang mataas nga takon nagabutang sing tanan nga bug-at sa puno sang mga tudlo sang tiil, kag ginadasok sini ang tiil sa punta sang sapatos nga makitid na. “Indi gid makapaayo sa lawas ang mataas sing takon nga sapatos,” siling ni Dr. David Garrett, isa ka espesyalista sa tiil. Ang iban nagasiling nga ang mataas nga takon makahalit sa ulihi sa mga tiil, bukobuko, pusugpusugan, tuhod, kag likod sang nagasuksok sini. Ginapakulo man sini ang mga muskulo kag kaugatan sa batiis, nga mahimo makahalit sing daku sa mga manugdalagan.

Ang tiil sang babayi wala gid nagapasibu sa abuso nga ginaantos sini. Sa katunayan, sa sulod sang mga tuig ang entrada sang tiil lamang ang nagalapad​—⁠bisan pa kon may edad na ang isa ka tawo. Apang wala ini nagakatabo sa tikod. “Isa lamang ang tul-an sa tikod,” siling ni Dr. Thompson, “kag sa edad nga 84 amo gihapon ini kakitid subong sang sa edad nga 14.” Nagapabudlay pa gid ini sa isa ka babayi nga makakita sing sapatos nga makaigo sa iya sing komportable halin sa tikod tubtob sa tudlo.

Mga Panugyan sa Pagpamalaklon

Bangod ang takus kag estilo sang ila mga sapatos disbentaha sa ila, paano matapna sang mga babayi ang pagsakit sang mga tiil? Ang una nga sabat yara sa balaligyaan sing sapatos. Ang pila ka eksperto nagapanugyan sing masunod:

● Magbakal sing mga sapatos sa kahapunanon, ang tion nga ang imo mga tiil medyo nagalapad.

● Itakus ang duha ka sapatos​—⁠indi lamang isa.

● Pat-ura nga hugot ang sa tikod nayon kag nga ang kalabaon, kalaparon, kag kataason sang punta sang sapatos nagakaigo.

● Talupangda nga mahimo ang balaligyaan may madamol nga alpombra, nga nagahimo sa gutok nga sapatos nga daw komportable.

● Indi magbakal sing mga sapatos nga human sa matig-a nga panit ukon synthetic nga mga materyales. Indi kaangay sa malum-ok nga panit ukon gamusa ining materyales wala nagaunat kon nagalakat ikaw.

● Kon magbakal ikaw sing mataas sing takon nga mga sapatos, bakla ang may talapakan nga panit sa sulod para sa dugang nga hamil. Indi magsuksok sing mataas sing takon sa tanan nga tion, bulubusli ini sing manubo sing takon sa bug-os nga adlaw.

Dugang pa sa yara sa ibabaw, dumduma pirme nga kinahanglan komportable ang pagtakus sing sapatos sa tion sang pagbakal. Kabaliskaran sa kinaandan nga pagpati, wala sing tion para sa pagpaanad. “Indi gid magpadala sa manugbaligya nga nagasiling nga ang sapatos nga masakit sa tiil magaayo sa tapos nga maanad ikaw sa sini,” paandam ni Dr. Coughlin. “Ang lamang nga butang nga mahalitan amo ang imo tiil.”

Apang ano abi kon ang imo lamang nga mapilian amo ang gutok nga entrada kag komportable sa tikod nayon ukon komportable nga entrada kag halog sa tikod nayon? Si Dr. Annu Goel, isa ka espesyalista sa tiil, nagasiling nga dapat ikaw mamat-od kon diin ang mas mahapos tadlungon. “May duha ka paagi sa paghimo sini,” siling niya. “Una, makabakal ikaw sing sapatos nga hustuhan lang ang kalaparon sang entrada kag butangan sing kalso agod maghugot ang sa tikod nga bahin. . . . Ang ikaduha nga paagi amo ang pagbakal sing sapatos nga hugot ang sa tikod nayon kag paunata ang entrada sang sapatos. Apang sa masami mahimo lamang ini sa panit nga mga sapatos.”

Sanglit madamo nga babayi ang nagalakat sing mga 15 kilometros kada adlaw, dapat nila usisaon sing maayo ang ila sapatos. Subong sang ginasiling sang American Health nga magasin, “paagi sa pagtalupangod sing dugang sa mga tiil​—⁠ilabi na paagi sa pagsuksok sing mga sapatos nga nagakaigo​—⁠mahimo mo malikawan ang kalabanan nga mga problema sa tiil.”

[Footnote]

[Kahon sa pahina 28]

Apat ka Kinaandan nga Problema sa Tiil

Bunion. Ang bunion isa ka bukol sa puno sang kumalagko sang tiil. Kon indi sulundon, ang gutok ukon mataas sing takon nga sapatos mahimo nga amo ang kabangdanan sang bunion. Ang pagpadapat sing mainit ukon yelo temporaryo nga makadula sa sakit, apang kinahanglan ang pag-opera para sa permanente nga pagkuha sing bunion.

Hammertoe. Mga tudlo nga nagtiko paidalom ayhan bangod sang mga sapatos nga nagapabug-at sing daku sa entrada sang tiil. Ang pag-opera mahimo nga kinahanglanon agod matadlong ang diperensia.

Kalyo. Korte-kono nga mga bukol sa mga tudlo, bangod sang pagsag-id kag pag-ipit, nga kon kaisa resulta sang pagsuksok sing mga sapatos nga gutok kaayo. Ang pagbulong sini mahimo makapaayo sing temporaryo, apang masami nga kinahanglanon nga operahan agod matadlong ang nahalitan nga mga tudlo nga ginabangdan sang pagsag-id.

Kibol. Mga anib sang madamol, patay nga panit nga nagaamlig sa tiil batok sa liwat nga pagsag-id. Ang paghulom sa maalabaab nga tubig kag Epsom salts makapahumok sini. Apang indi ini paglihapa, kay mahimo ini bangdan sang impeksion.

[Picture Credit Line sa pahina 28]

The Complete Encyclopedia of Illustration/J. G. Heck