Pamangkot sang mga Pamatan-on . . .

Ano ang Mahimo Ko Tuhoy sa Paboritismo?

“Manghod sa akon sing duha ka tuig ang akon utod nga babayi kag yara sa iya ang tanan nga atension. . . . Daw indi gid ini nagakaigo.”​—⁠Rebecca.⁠a

KON ginahatagan sing dugang nga atension ang imo utod nga lalaki ukon babayi, dugang nga nagabatyag ikaw nga ginapabay-an. Kag kon may utod ikaw nga may talalupangdon nga mga abilidad, may daku nga mga problema, ukon may mga interes ukon mga kinaiya nga pareho sa imo mga ginikanan, mahimo nga manikasog ikaw sing lakas agod mahatagan sing bisan ano nga atension! Kon ginapamensar mo sing labi ang tuhoy sini, mahimo nga labi ikaw nga nagakasaklaw kag nagakaakig.⁠b

Apang, ang Biblia nagapaandam: “Magkahangawa, apang indi magpakasala. Magpamalandong kamo sa inyo tagipusuon, sa inyo higdaan, kag maghipos.” (Salmo 4:⁠4) Kon naugot ikaw kag akig, madali gid ikaw makahambal ukon makahimo sing butang nga mahimo hinulsulan mo sa ulihi. Dumduma kon paano si Cain nahangawa sa kahamuot sang Dios sa iya utod nga si Abel. Ang Dios nagpaandam sa iya: “May sala nga nagapuot sa gawang, kag mangin sa imo ang iya handum; kag imo bala, sa bahin mo, gahuman ini?” (Genesis 4:​3-​16) Wala magamhan ni Cain ang iya mga balatyagon, kag ang resulta malaglagon!

Matuod, indi man gid ikaw mangin isa ka manugpatay sang tawo kaangay ni Cain. Apang sa gihapon, ang paboritismo makapukaw sing malain nga mga balatyagon kag mga emosyon. Busa mahimo nga ang katalagman nagapuot sa imo ganhaan! Ano ang pila sini? Kag paano mo magamhan ini nga kahimtangan?

Punggi ang Imo Dila!

Sang 13 anyos si Beth, nagbatyag sia nga ginapaboran sang iya mga ginikanan ang iya manghod nga lalaki kag ginatratar sia sing dimakatarunganon. Naghinumdom sia: “Nagasinggitanay kami ni Nanay, apang wala gid ini sing maayo nga resulta. Wala ko ginapamatian ang iya ginahambal kag wala man niya ginapamatian ang akon ginahambal, gani wala sing maayo nga resulta.” Ayhan natukiban mo man nga ang pagsinggit nagapalala lamang sa kahimtangan. Ang Efeso 4:​31 nagasiling: “Kuhaa gikan sa inyo ang tanan makahalalit nga kapaitan kag kaakig kag kasingkal kag sininggitanay kag abusado nga panghambal upod ang tanan nga kalainan.”

Indi kinahanglan nga magsinggit ikaw agod mapautwas ang imo pagtamod. Ang kalmado nga paagi masami nga may mas maayo nga resulta. Ang Hulubaton 25:​15 nagasiling: “Paagi sa pagpailob nabuyok ang manugdumala, kag ang malum-ok nga dila makabuong sing tul-an.” Gani kon ang imo mga ginikanan daw may paboritismo, indi magsinggit kag magpanumbungon. Hulata ang nagakaigo nga tion, kag dayon makighambal sa ila sa matawhay, matinahuron nga paagi.​—⁠Ipaanggid ang Hulubaton 15:⁠23.

Kon mga kakulangan lamang sang imo mga ginikanan ang hunahunaon mo ukon basulon sila sa ila “pagkadimakatarunganon,” ginapahilayo mo lamang sila ukon ginahimo mo nga pangapinan nila ang ila kaugalingon. Sa baylo talupangda kon paano ang ila mga buhat nag-apektar sa imo. (Halimbawa, mahimo mo isiling sa ila: ‘Nasakitan gid ako kon ginapasapayanan ninyo ako.’) Mahimo mapahulag sila nga talupangdon sing serioso ang imo balatyagon. Subong man, “magmadagmit sa pagpamati.” (Santiago 1:19) Mahimo gid nga may matarong nga rason ang imo mga ginikanan sa paghatag sa imo utod sing dugang nga atension. Ayhan may mga problema sia nga wala mo mahibal-an.

Apang ano kon may huyog ikaw sa pagsilabo sa kaakig kag nagahambal sing maparas kon ikaw akig? Ginapaanggid sang Hulubaton 25:​28 ang isa ka “tawo nga wala sing pagpugong sa iya espiritu” sa isa ka siudad nga “wala sing mga kuta”; mahimo gid nga madaug sia sang iya dihimpit nga mga sugyot. Sa pihak nga bahin, ang ikasarang sa pagkontrol sang imo balatyagon isa ka tanda sang matuod nga kusog! (Hulubaton 16:32) Kon amo, ngaa indi anay paghulaton nga magkalma ikaw antes ipabutyag ang imo balatyagon, ayhan maghulat pa gani tubtob sa masunod nga adlaw? Mahimo masapwan mo man nga mabuligon ang paglikaw sa kahimtangan, ayhan magdayandayan ukon mag-ehersisyo. (Hulubaton 17:14) Paagi sa pagkontrol sang imo mga bibig, malikawan mo ang masakit ukon binuang nga paghambal.​—⁠Hulubaton 10:​19; 13:​3; 17:⁠27.

Malimbungon nga Pagkadimatinumanon

Ang isa pa ka tugalbong nga dapat likawan amo ang pagkadimatinumanon. Natalupangdan sang 16-anyos nga si Marie nga wala ginasilutan ang iya manghod nga lalaki kon ginasamong niya ang pagtinuon sang pamilya sa Biblia. Naugot sa sining daw pagpasulabi, “nagwelga” sia, nga wala nagapakigbahin sa pagtinuon. Nagahipos ka lang bala ukon nagapakita sing dimaugyunon nga espiritu kon ginabatyag mo nga indi husto ang pagtratar sa imo?

Kon amo, hisayri nga inang malimbungon nga mga paagi nagasumpakil sa sugo sang Biblia nga padunggan kag tumanon ang imo mga ginikanan. (Efeso 6:​1, 2) Dugang pa, ang pagkadimatinumanon nagapahuyang sang inyo kaangtanan sa imo ginikanan. Mas maayo nga ipakighambal ang imo mga problema sa imo mga ginikanan. Ginapakita sang Hulubaton 24:​26 nga ang isa nga “nagasabat sa matarong nga paagi” ginatahod sang iban. Sang ginbinagbinag ni Marie ang problema upod sa iya iloy, naghangpanay sila, kag nag-ayo ang mga kahimtangan.

Ang Katalagman Sang Pagpain Sang Kaugalingon

Ang isa pa ka makatalagam nga paagi sa pag-atubang sa paboritismo amo ang pagpalayo sa imo pamilya ukon pagkuha sing atension gikan sa mga ditumuluo. Amo ini ang natabo kay Cassandra: “Ginpain ko ang akon kaugalingon gikan sa akon pamilya kag nagsuod sa kalibutanon nga mga abyan sa eskwelahan. Nagnobyo pa gani ako, kag wala ini mahibaluan sang akon mga ginikanan. Sang ulihi nasubuan gid ako kag nakonsiensia bangod nahibal-an ko nga indi husto ang akon ginahimo. Luyag ko bayaan ini nga kahimtangan, apang indi ko mahibaluan kon paano ini isugid sa akon mga ginikanan.”

Makatalagam ang pagpain sang imo kaugalingon gikan sa imo pamilya kag gikan sa mga masigkatumuluo​—⁠ilabi na kon naugot ikaw kag magamo ang hunahuna. Ang Hulubaton 18:1 nagapaandam: “Ang nagapain sang iya kaugalingon magapangita sang iya makinaugalingon nga handum; batok sa tanan praktikal nga kaalam nagapamatok sia.” Kon nabudlayan ikaw sa pagpalapit sa imo mga ginikanan sa sining tion, pangitaa ang isa ka Cristianong abyan kaangay sa isa nga ginalaragway sa Hulubaton 17:​17: “Ang matuod nga kaupod nagahigugma sa tanan nga tion, kag isa ka utod nga natawo kon may kapiutan.” Sa masami inang “matuod nga kaupod” mahapos makita sa tunga sang hamtong nga mga katapo sang kongregasyon.

Nakita ni Cassandra ang “matuod nga kaupod” sa tion sang iya pagkinahanglan: “Sang ginduaw sang manugtatap sa sirkito [nagalakbay nga ministro] ang amon kongregasyon, ginpalig-on ako sang akon mga ginikanan nga manghikot upod sa iya. Sia kag ang iya asawa mabuot kaayo, kag nagpakita sila sing matuod nga interes sa akon. Wala ako mahuya nga makighambal sa ila. Wala ko ginabatyag nga pakamalauton nila ako. Nahisayran nila nga bangod lamang ginpadaku ikaw subong isa ka Cristiano wala nagakahulugan nga himpit ikaw.” Ang ila pagpalig-on kag hamtong nga laygay amo gid ang ginakinahanglan ni Cassandra!​—⁠Hulubaton 13:⁠20.

Ang Katalagman Sang Pagkahisa

Ang Hulubaton 27:4 nagapaandam: “Mapintas ang kasingkal, subong man ang daku nga kaakig, apang sin-o bala ang makatindog sa atubangan sang kahisa?” Ang kahisa kag kaimon sa ginapaboran nga utod nagsugyot sa pila ka pamatan-on sa padasudaso nga mga buhat. Ang isa ka babayi nagtu-ad: “Sang bata pa ako, manipis, mapino, kag medyo kaki ang akon buhok kag ang iya sang akon utod nga babayi matahom nga madamol kag daw bulawan nga tubtob sa iya hawak ang kalabaon. Pirme ginadayaw sang akon amay ang iya buhok. Ginatawag niya sia nga iya ‘Rapunzel.’ Sang isa ka gab-i sang nagakatulog sia, ginkuha ko ang gunting nga ginagamit ni Nanay sa pagpanahi, naghinayhinay pakadto sa iya katre kag gingunting ang madamo nga buhok nga masarangan ko.”−Siblings Without Rivalry, ni Adele Faber kag Elaine Mazlish.

Indi katingalahan, nian, nga ang kahisa ginlaragway sa Biblia subong isa sang malaut nga “mga buhat sang unod.” (Galacia 5:​19-​21; Roma 1:​28-​32) Apang, ang ‘huyog sa pagkahisa’ yara sa aton tanan. (Santiago 4:5) Gani kon masapwan mo nga ginapangitaan mo sing paagi agod maakigan ang imo utod, ginapakalain sia, ukon sa pila ka paagi ginapakanubo sia, mahimo gid nga ang kahisa “nagapuot sa gawang,” nagatinguha nga gamhan ikaw!

Ano ang himuon mo kon masapwan mo ang imo kaugalingon nga nagahupot sining makahalalit nga balatyagon? Una, mangamuyo sa Dios sing iya espiritu. Siling sang Galacia 5:​16: “Padayon nga maglakat sa espiritu kag indi gid kamo makahimo sing undanon nga handum.” (Ipaanggid ang Tito 3:​3-5.) Mahimo man makabulig ang pagbinagbinag sang imo matuod nga balatyagon para sa imo utod. Masiling mo gid bala nga wala na ikaw sing pagpalangga sa sinang isa​—⁠walay sapayan sang imo paghinakit? Bueno, ang Kasulatan nagasugid sa aton nga “ang gugma wala nagakahisa.” (1 Corinto 13:4) Gani indi pagpamensara ang negatibo, nagapukaw-kahisa nga panghunahuna. Magkasadya upod sa imo utod kon ginahatagan sia sing pinasahi nga atension sang inyo mga ginikanan.​—⁠Ipaanggid ang Roma 12:⁠15.

Ang pagpakighambal mo sa imo mga ginikanan mahimo man makabulig sa sini. Kon kumbinsido sila nga kinahanglan hatagan ikaw sing dugang nga atension, makabulig ini sing daku sa imo agod malandas ang kahisa sa imo mga utod. Apang ano kon ang kahimtangan sa puluy-an wala mag-uswag kag ang paboritismo nagapadayon? Indi magpangakig, magsinggit ukon magrebelde sa imo mga ginikanan. Tinguhai nga mahuptan ang mabuligon, matinumanon nga panimuot. Kon kinahanglanon, pangitaa ang suporta gikan sa mga hamtong sa sulod sang Cristianong kongregasyon. Labaw sa tanan, magsuod kay Jehova nga Dios. Dumduma ang pinamulong sang salmista: “Kon ang akon amay kag ang akon iloy magbiya sa akon, si Jehova mismo magasapupo sa akon.”​—⁠Salmo 27:⁠10.

[Mga footnote]

[Retrato sa pahina 23]

Ang pagpaathag nga nagabatyag ikaw nga ginapasapayanan mahimo magalubad sa problema