Masingki nga Kaakig sa Dalanon—Paano Mo Malandas?

SANG KORESPONSAL SANG MAGMATA! SA BRITANYA

ANG pagkaimpito kag ang kasingki nga resulta sini dugang nga nagalutaw sa mga balita sa kalibutan. Dugang sa pagpangakig samtang nagatulod sing trolley (diin ang mga kostumer nga nagagamit sing trolley, ukon kariton para sa pagkaon, nagapanginitay sa supermarket) kag pagpangakig samtang nagatelepono (nga bangod sang teknolohiya mahimo ikaw pahulaton sang imo ginatawgan agod sabton ang isa pa ka tawag), ang masingki nga kaakig sa dalanon amo ang talalupangdon gid sa Britanya.

Ang masingki nga kaakig sa dalanon lapnag gid amo nga ang isa ka report sang 1996 tuhoy sa pamatasan sa pagmaneho nagsiling nga sa Britanya “nangin epidemya [ini], nga halos katunga sang tanan nga drayber ang nakaeksperiensia sing pila ka porma sang pag-atake ukon pag-abuso sang nagligad nga tuig”! Sobra pa gani sa sini ang ginsiling sang isa ka surbe sang Automobile Association kag nagreport nga “siam sa napulo ka motorista ang nagsiling nga biktima sila sang masingki nga kaakig sa dalanon.” Sing makawiwili, nagreport ang amo man nga surbe nga “anom lamang sa napulo [ka motorista] ang nagbaton nga nagapangakig sila samtang nagamaneho.”

Ano ang kabangdanan sang masingki nga kaakig sa dalanon? Kon biktima ikaw, ano ang sarang mo mahimo agod amligan ang imo kaugalingon? Kon ang pamaagi sa pagmaneho sang iban nagapaakig sa imo, ano ang dapat mo himuon? Sa pagkamatuod, samtang nagalapnag sa bug-os nga kalibutan ang masingki nga kaakig sa dalanon, paano mo ini malandas?

Kabangdanan kag Epekto

Ang akig nga mga drayber indi na bag-o. Nahimo na ini sang una sang Ingles nga mamalaybay nga si Lord Byron. Sang 1817 nagsulat sia sing isa ka sulat diin ginsaysay niya ang pagbaisay nga natabo samtang yara sia sa dalanon. Ginreport nga “ginhikayan” sang isa pa nga yara sa dalanon ang kabayo ni Byron. Subong resulta, gintapungol sang mamalaybay ang dulunggan sang tawo.

Sa kalabanan nga pungsod, samtang nagagutok ang trapiko, nagadugang man ang kaugot sang mga drayber. Sang dekada 1980 ginlaragway sang mga pamantalaan sa Estados Unidos ang butang nga ginabangdan sang masingki nga mga hitabo samtang nagamaneho subong “masingki nga kaakig sa dalanon.” Walay sapayan nga ang pagpangakig indi isa ka krimen, nagakaigo nga ginalaragway sang masingki nga kaakig sa dalanon ang emosyon nga ginatunaan sang madamo masingki nga buhat nga ginahimo sang mga motorista nga nainit sa pamaagi sang pagmaneho sang iban nga drayber.

Ang ako-anay nga panimuot lapnag gid sa aton mga dalanon. Ang mga mananalawsaw sa mga pamatasan sa pagmaneho nagahinakop nga “ang mga nagahimo sing kasingki ukon pagsalakay halos pirme nagapati nga sila ang matarong nga mga biktima sang dimapatugsilingon nga panimuot sang iban,” siling sang The Times sang London. Bisan kon daw ano man ka hurushuros ang pagmaneho sang isa ka drayber sa iya salakyan, ginabatyag niya nga matarong ini. Apang kon ang isa pa ka drayber indi makapakita sing konsiderasyon sa dalanon, nagasilabo gilayon ang masingki nga kaakig.

Ang nagadugang nga pag-abuso sa droga, nga tuman ka lapnag sa mga pamatan-on, nangin kabangdanan man sang masingki nga kaakig sa dalanon. Ang pag-abuso sa cocaine, suno sa isa ka consultant sa ospital, “kaangay sa pagmaneho samtang nakainom.” Ang mga drayber nga nagadroga masami nga sobra ang pagdayaw sa ila mga ikasarang. Subong resulta, ang iban nagamaneho sang ila mga salakyan sa makatalagam nga kadasigon. Ang iban nagaisiisi sa pagmaneho, ang ila kalkulasyon indi masaligan.

Binagbinaga man ang epekto sang kahuol sa drayber. Ginabasol ni Propesor Cary Cooper sang Manchester University ang kahuol kag mga walay kapat-uran sa matag-adlaw nga kabuhi sa dekada 1990 sa masingki nga kaakig sa dalanon. “Ang mga drayber labi nga nagakahul-an kag ang kadamuon sang masingki nga pag-atake nagadugang,” siling sang isa ka manughambal sang Royal Automobile Club. Ang isa ka masako nga ehekutibo sa pagpakig-angot sa publiko nga nakahinguyang na sing madamo nga inoras sa pagmaneho sing pakadto pakari sa ulubrahan nagabaton nga indi na sia subong ka mapainumuron sangsa una. “Sa karon madali ako magsinggit kag magpangakig sa magamay nga mga butang nga wala ko anay ginasapak,” siling niya suno sa report sang The Sunday Times. Ayhan amo man sini ang imo ginabatyag. Kon amo, ano ang imo sarang mahimo?

Likawi ang Pagpukaw Sing Pagpangakig sa Dalanon

Kilalaha nga ang iban nga mga drayber indi himpit. Kon kaisa, nagalapas sila sa mga pagsulundan. Patugsilingi ini kon nagamaneho ikaw. Maghunahuna sing abanse. Halimbawa, mahimo nagamaneho ikaw sa higad ukon sa mahinay nga linya, sa isa ka madamo sing linya nga highway. Apang nagahinampot ikaw sa isa ka ginsang-an diin ang nagasanga, ukon dulhugon nga dalan, amat-amat nga nagapasulod sing mga salakyan sa highway. Nakita mo sa unhan sa nagasanga nayon nga dalan ang awto nga nagahinampot sa highway. Mangatarungan ka bala nga ikaw ang nauna didto, nga may kinamatarong ikaw sa pagmaneho sa imo linya? Ngaa maghatag ikaw sing lugar sa nagapasulod nga mga salakyan? Ngaa dapat ikaw magsaylo sa iban nga linya, kon may lugar, agod tugutan lamang ang drayber nga makalusot sa highway? Apang hunahunaa, ano ayhan ang matabo kon mag-insister ikaw nga magpabilin sa imo linya kag padayunon ang imo kadasigon? Ayhan amo man ang hunahunaon sang drayber nga luyag maglusot sa highway. Kinahanglan nga maghatag sing lugar ang isa; kay kon indi, matabo ang aksidente.

Sing maalamon, ang drayber nga luyag maglikaw nga makapukaw sing kaakig sa dalanon nagatulok sa unhan kag nagamaneho sing mapatugsilingon. Nagahatag sia sing lugar kon mahimo, kag wala sia nagapangakig kon indi magpasalamat ang isa pa ka drayber sa kaayo nga ginpakita sa iya. Ginabulubanta sang isa ka tiglawas sang Britain’s Institute of Advanced Motorists nga 1 sa kada 3 ka drayber ang may makatalagam nga panimuot. Walay sapayan nga maayo magmaneho ining mga drayber, wala sila sing patugsiling. Ginatawag niya sila nga “maayo nga mga drayber apang indi maayo nga mga motorista.”

Ginapasapayanan sang kalabanan nga mga drayber kon kaisa ang iban pa nga nagagamit sa dalanon. Apang indi sini mapakamatarong ang paggawi mo sing subong man. Binagbinaga ang posible nga mga resulta. Pat-od gid nga indi mo luyag nga ang imo kabuangan amo ang bangdan sang trapiko. Indi pagtuguti nga mangibabaw ang imo emosyon. Ang isa ka eksperto sa pagmaneho nagalaygay: “Indi pagsapaka ukon pagbalusi ang pagpangakig sang iban sa dalanon.” Indi pag-iluga ang mga tawo nga nagapangakig sing masingki sa dalanon!

Biktima Ka Bala?

Ang tanan nga drayber halos nangin biktima na sang masingki nga kaakig sa dalanon. Ang pagpangumol, ang pagsinggit, ang agresibo nga pagmaneho tanan makapahadlok kag nagapahadlok. Sing pat-od, ang labing maayo nga proteksion amo ang paglikaw sa gamo. Kinulbaan ang isa ka biktima nga drayber sang ang drayber sang isa pa ka salakyan luyag mag-una sa iya. Sang ulihi, nag-overtake ang akig nga drayber, gulpi nga nagsal-ot sa unahan niya, kag naghinay kaayo amo nga hinadlukan ang biktima nga basi magbungguanay ang ila awto. Nagpadayon ini sa pila ka kalayuon kag nauntat lamang sang nagliko ang biktima sa lain nga dalan.

Kon nakita mo nga luyag sang iban nga drayber mag-una sa imo, himua ang imo labi nga masarangan nga paunahon sila. Likawi ang pag-insister sang imo kinamatarong sa kon diin ang imo lugar sa dalan. Kon dihungod mo nga nairitar ang iban, magpangayo sing pasaylo. Ipakita sa imo hulag nga ginakasubo mo ang dihungod nga kabangdanan sang kaugot. Dumduma nga ang malulo nga tingog makapatahaw sa kaakig.

Apang kon, sa bisan anong kabangdanan, ikaw ang biktima sang pag-atake bangod sang masingki nga kaakig sa dalanon, indi magbalos. “Indi pag-ibalik ang imo nabaton,” laygay sang Focus nga magasin. “Indi magdala sa imo awto sing mga butang nga mahimo magamit subong makatalagam nga hinganiban.” Iban pa nga mga panugyan: Ikandado pirme ang mga puwertahan kag mga bintana sang imo awto. Likawi nga magtulukay kamo sang nagapangakig.

Ang mga panugda sa ibabaw tuhoy sa paglandas sa masingki nga kaakig sa dalanon indi bag-o. Nahisanto ini sa laygay nga ginhatag sang una pa ni Hari David sang Israel: “Indi ka magkaakig bangod sang mga manughikot sing malaut,” laygay niya. “Indi ka magkahisa sa mga nagahimo sing pagkadimatarong. Untati ang kaakig kag bayai ang kasingkal.”​—⁠Salmo 37:​1, 8.

Walay sapayan nga nagadugang ang masingki nga kaakig sa dalanon, indi ini pagpalambua sa imo!

[Kahon/Retrato sa pahina 20]

Pagkontrol sa Masingki nga Kaakig sa Dalanon

Ginasiling sang Automobile Association nga kon tuhoy sa pagdula sa masingki nga kaakig sa dalanon, “ang pagbag-o sa panimuot subong ka importante sa paghimo sing mga tikang agod maupangan ang kasingki nga nagakatabo sa dalanon.” Ang realistiko nga pagtamod sa imo kalantip sa pagmaneho kag sa iya sang iban pa nga yara man sa dalanon importante agod malandas ang masingki nga kaakig sa dalanon. Walay sapayan nga ang sayop sang iban maathag sa imo, indi pagkalimti ang imo mga sayop sa pagmaneho. Batuna ang kamatuoran nga may mga drayber nga wala nagasunod sa mga pagsulundan sa dalanon. Kon nagamaneho ikaw, pat-ura nga alisto ikaw. Ang kalapyo makapahuol man. Ang umalagi nga pagkadula sing konsentrasyon mahimo nga may makamamatay nga mga resulta.

Binagbinaga man ang masunod nga mga laygay, kag talupangda kon paano ini naangot sa mga hulubaton sang maalam nga si Hari Solomon.

• Natalupangdan bala sang imo mga pasahero ang imo kaakig? Ayhan manugda sila nga magkalma ikaw. Indi pagsikwaya ang ila mga panugyan kag sabton nga daw sila pa ang drayber. Dumduma, ang kalmado nga panimuot mas maayo sa lawas kag mahimo nga makapalawig sang imo kabuhi sing literal! “Ang malinong nga tagipusuon amo ang kabuhi sang undanon nga organismo.”​—⁠Hulubaton 14:⁠30.

• Hunahunaa ang mahimo nga himuon sang iban nga drayber kag magpakita sing konsiderasyon, kag likawi ang mga problema. “Ang isa nga maalam nagakahadlok kag nagatalikod sa kalainan, apang ang buangbuang nagakaakig kag nagasalig sa kaugalingon.”​—⁠Hulubaton 14:⁠16.

• Paugdawa ang kaakig paagi sa pagpangayo sing pasaylo. “Ang pagsabat, kon malulo, nagadula sing kasingkal.”​—⁠Hulubaton 15:⁠1.

• Ang iban mahimo nahuyog sa masingki nga kaakig sa dalanon, apang indi mo sila dapat ilugon. “Indi ka magpakig-upod kay bisan sin-o nga maakigon.”​—⁠Hulubaton 22:⁠24.

• Likawi nga madalahig sa binaisay sang iban. “Bayai ang sinuay sa wala pa sing inaway.”​—⁠Hulubaton 17:⁠14.