Ang Bata nga Ginhingadlan Imol
SA ISA ka gamay nga minuro sa Aprika, ang lalaki nga si Okot kag ang iya asawa nga si Matina, nalipay sa pagkatawo sang ila subang nga anak nga isa ka babayi. Ang ila mga paryente kag mga abyan nagkadto sa minuro agod magdala sing mga regalo kag agod ipabutyag ang ila handum nga makatigayon ang bata sing malawig kag malipayon nga kabuhi.
Imol lamang ang mag-asawa. Nagapanguma sila sa isa ka gamay nga puna sang duta, kag ang ila balay nga ginbataan ni Matina, human sa mga bloke sang daga nga naatupan sing kugon. Nagapangabudlay sila sing lakas agod indi maagihan sang ila subang nga anak ang kabudlayan nga ila naagihan. Agod indi malimtan ini nga tulumuron, ginhingadlan nila ang ila anak nga babayi nga Acan, nga nagakahulugan sing “Imol Ako.”
Ano ang palaabuton nga nagahulat kay Acan? Kon ang iya kabuhi mangin katulad sang madamo sa iya pungsod, mahimo nga indi gid sia makatuon magbasa kag magsulat. Kon hamtong na sia, kon makatrabaho gid man sia, makaganar lamang sia sing mga $190 kada tuig. Kag sa iya pungsod, ang kalawigon sang kabuhi nagalab-ot lamang sa 42 anyos.
Ang kahimtangan ni Acan indi tumalagsahon. Sa halos 6 bilyones ka tawo sa duta, mga 1.3 bilyones ang nagaganar lamang sing kubos sa $370 kada tuig. Ang promedyo nga ginaganar sang kada tawo kada tuig sa manggaranon nga mga pungsod nagalab-ot sa $21,598. Kada adlaw, 67,000 pa ang nagadugang sa grupo sang mga imol, mga 25 milyones kada tuig. Ang kalabanan nagapuyo sa imol nga mga pungsod—sa Aprika, Asia, kag Latin Amerika. Apang bisan sa manggaranon nga mga pungsod, madamo sing imol nga mga tawo. Kag 7 sa 10 ka imol sa kalibutan ang babayi.
Indi gid malikawan sang kalabanan nga tawo ang daku nga kaimulon. Bangod sini indi nila matigayon ang ila panguna nga mga kinahanglanon—pagkaon, panapton, kag puluy-an. Ginakuha sini ang ila kahilwayan, dignidad, edukasyon, kag maayong panglawas. Ang World Health Organization nagsiling: “Ginahalitan sang kaimulon ang tanan nga hugna sang kabuhi sang tawo, halin sa pagpanamkon tubtob sa kamatayon. Ini kag ang labing makatalagam kag labing masakit nga mga balatian nagatuga sing miserable nga pagkabuhi sa tanan nga naapektuhan sini.
Apang indi bala nga nagauswag ang pangabuhi sa imol nga mga pungsod? Sa iban, huo. Sa madamo nga iban pa, indi. Ginalaragway sang magasin tuhoy sa pag-uswag sang tawo nga Choices ang ideya nga “nagagamay ang kal-ang sa ulot sang imol kag manggaranon” subong ‘isa ka makatalagam nga mito.’ Sa baylo, ini nagasiling: “Nagapuyo kita sa isa ka kalibutan nga sa katunayan labi pa nga nagadaku ang antad sang pangabuhi sa tunga sang mga pungsod kag sa sulod sini.”
Tubtob sa walay katubtuban bala nga magasalot ang kaimulon sa katawhan? Sa masunod nga duha ka artikulo, binagbinagon sang Magmata! ining masibod nga topiko kag ipakita kon ano ang solusyon.