Mga Hiyas sa Kahawaan sang Aprika

Sang koresponsal sang Magmata! sa Kenya

ANG kapatagan sang Aprika kigas kag kaki sing duag, nagabagtik bangod sang tuman nga kainit sang adlaw sa equator. Nagsughot kami sa tunukon nga mga kahoy kag mga puongpuong.

Hinali kami nga nagpundo. Nawili kami sa igpat sang nanuhaytuhay nga mga duag. Nagahulon sa nagapamulak nga sanga sang acasia ang isa ka gamay nga pispis nga may masili kaayo nga duag subong nga daw nagtapik ang adlaw sa iya magagmay nga mga bulbol. Ining nagalupad nga hiyas nagakaigo nga ginatawag sunbird.

Metaliko nga mga Salaming

May yara kapin sa isa ka gatos ka espesyi sang sunbird. Ang kalabanan nagapuyo sa tropiko nga Aprika, apang makit-an man sila sa Asia, Australia, kag bisan sa mga isla sa Pasipiko. Subong katahom sang ila nanuhaytuhay nga espesyi, ang mga sunbird nagabanaag sa adlaw kaangay sang magamay metaliko nga mga salaming, nga nagapabanaag sang balangaw sang masili nga mga duag: masili nga mga pula, dalag, asul, kag mga berde subong man sawaysawayon.

Ang mga sunbird masami nga ginapaanggid sa mga hummingbird sa Amerika. Kaangay sa mga hummingbird, matahom kaayo ang ila mga duag kag nagakaon sing dugos. Apang, mas daku sila sangsa hummingbird kag kubos ang abilidad sa paglupad sangsa ila kapareho sa Aminhan nga Amerika.

Sa kinaandan, ang mga sunbird nagakuha sing dugos paagi sa paghapon sa bulak kag pagpasulod sang iya malaba, nagabawod nga tuktok sa sulod sang bulak. Apang kon indi niya malab-ot ang tuman kalaba korte-tubo nga bulak, ginatusik sang sunbird ang puno sang bulak kag ginasuyop ang tanan manamit nga dugos sini. Ginatuka man nila ang mga insekto sa mga bulak kag mga dahon.

Ang mga sulog maayo man nga mga umalamba. May nanuhaytuhay ini nga mga huni halin sa matagsing metaliko nga tssp sang superb nga sunbird tubtob sa matahom nga tsik-tsik-tsik-tsik-tsit tree-tree-turrrr nga huni sang scarlet-tufted malachite nga sunbird sa Sidlangan nga Aprika. Ang ila pag-amba amo sa masami ang nagapahibalo nga yara sila sa madabong nga mga puongpuong. Apang, madali sila makit-an sa mamala, kaki nga duag sang kapatagan sa Aprika.

Mapisan Apang Indi Matahom

Samtang ang sulog nga sunbird matahom tulukon kag pamatian, ang munga naman mas magamay kag malus-aw ang duag. Busa indi sia pirme matalupangdan sang mga nagatan-aw sing mga pispis kag mga retratista. Sa kamatuoran, matalupangdan lamang sia kon kaupod sia sang mga sulog. Apang ang kakulang sing duag sang munga, ginabawi sang iya kapisan.

Sa kinaandan, ang mga munga amo ang nagahimo sang pugad kag nagaatipan sa mga buto. Samtang masako sia sa iya mga hilikuton sa pugad, ang sulog nagatindog nga nagabantay, nakahanda sa pagtabog sa mga nagapalapit sa pugad.

Nagakabit nga mga Pugad

Apang, ang mga pugad sang sunbird indi matahom. Sa masami daw mga sagbot lang ini kon tulukon nga gintipon sang hangin kag ginsang-at sa sanga sang acasia. Nagaanggid sa nagakabit, korte-tun-og nga puyo kon tulukon, ang pugad sang sunbird nahuman sa mga nahot sang tanom nga daw ginlala kag ginahugpong sang lawa sang damang. Ang guwa nga bahin sang pugad nadekorasyunan sing magagmay nga mga singil, laya nga dahon, mga lumot-lumot, kag sa masami sing isa ukon duha ka nagakabit nga panit sang liso.

Sa sulod, ang pugad nahanigan sing mahumok nga tanom, mahumok nga hilamon, mga bulbol, kag iban pa mahumok nga mga bagay. Ang alagyan amo ang isa ka gamay nga buho sa isa ka kilid, sa ibabaw nayon. Sa masami ang munga nagalumlom sing isahanon. Samtang nagalingkod sia sa iya korte-peras nga pugad, ang iya malaba, nagabawod nga tuktok makit-an nga nagaulhot sa buho sang pugad. Nagaitlog sia sing isa ukon duha ka itlog, nga mabuto sa sulod sang mga 14 ka adlaw. Kon magguwa na sa pugad ang mga piso, malus-aw ang ila duag kaangay sa ila iloy. Apang, samtang nagahamtong ang mga sulog, ginatubuan sila sing matahom nga mga bulbol nga sa ulihi magapakilala sa ila subong ang mga pispis sang adlaw.

Ang sunbird isa lang ka dugang nga halimbawa sang bugana nga aman kag pagkananuhaytuhay sang maalam nga Manugdesinyo. Ang ila matahom nga duag kag kinaugali nga batasan nagapahulag sa aton nga apresyahon sing labi ang ila Manunuga. Sa amo ang mga sunbird nalakip sa mga ginasugo sang Biblia: “Dayawa si Jehova gikan sa duta, . . . kamo nga nagasaug nga mga butang kag mga kapispisan.” “Ang tagsa ka buhi nga butang​—⁠magdayaw kay Jah.” (Salmo 148:​7, 10; 150:6) Ining mga hiyas sa kahawaan sang Aprika dapat magpahulag sa aton nga dayawon ang mahigugmaon nga Manunuga nga nagdesinyo sa ila.