May Nagdesinyo Bala Sini?

Ang Gaway sang Bakterya

● Bisan sa pinakamaayo nga mikroskopyo, ang flagella ukon gaway sang bakterya puerte gid ka gamay. Daw pareho ini sa makusog nga motor sa likod sang sakayan. Ano ining gaway sang bakterya?

May lainlain nga klase sang gaway, pero ang pirme ginatun-an amo ang gaway (sa Latin “latigo”) sang bakterya. Ang gaway nagatiyog, para ang mikroorganismo makaabante, makapundo, makaisol, kag makaliko. Nagatapik ini sa kilid sang selula sang bakterya. Ginabulubanta nga katunga sang tanan nga nakilal-an nga bakterya may lainlain nga gaway.

Ang DNA sang bakterya ukon mikroorganismo nagaunod sing “desinyo” sang gaway. Ining gaway may mga 40 ka protina, nga daw pareho sa mga bahin sang motor. Maporma sini ang iya kaugalingon sa sulod lang sang 20 minutos!

Ang balasahon nga The Evolution Controversy nagsiling: “Ang gaway sang bakterya may rotary motor nga may kadasigon nga 6,000 asta 17,000 ka tiyog kada minuto. Isa pa, puede ini magpundo dayon kag magtiyog naman liwat sa lain nga direksion sa kadasigon nga 17,000 ka tiyog kada minuto.” Ginatawag ini sang magasin nga New Scientist nga “isa ka halimbawa sang komplikado nga sistema sang molekula—isa ka masibod kag tuman kagamay nga makina nga indi pa mailog sang mga enhinyero.”

Indi maintiendihan sang mga sientipiko kon paano maasembol sining tuman kagamay nga gaway ang iya kaugalingon sing pasunod. Kag kon paano ang 40 ka bahin sini mag-igo gid kag magtiyog sing maayo.

Ano sa banta mo? Natabuan lang bala ang gaway sang bakterya? Ukon may nagdesinyo sini?

[Diagram/Retrato sa pahina 24]

(Para sa aktual nga pormat, tan-awa ang publikasyon)

Rotor

Bushing

Universal joint

Propeller

Gaway

[Retrato]

Itsura sang bakterya sa mikroskopyo

[Credit Lines]

Bacterium inset: © Scientifica/Visuals Unlimited, Inc.; flagellum diagram: Art source courtesy of www.arn.org