William Whiston

KILALA man si Whiston, ilabi na sang mga estudyante sang Biblia, sa iya translation sa Ingles sang mga sinulatan sang Judiyo nga historian nga si Flavius Josephus sang unang siglo. Ang The Works of Josephus nagpahayag sang madamo nga impormasyon parte sa kasaysayan sang mga Judiyo kag sang kabuhi sang una nga mga Cristiano.

MGA PAGPATI NI WHISTON

Maalam katama si Whiston kag gintun-an niya ang madamo nga topiko, ilabi na sa siensia kag relihion. Nagapati sia nga ang rekord sang Biblia parte sa pagpanuga sibu kag ang desinyo, katahom, kag pagkaorganisado sang mga tinuga nagapamatuod nga may Isa nga nagdesinyo sini.

Nagapati man si Whiston nga ang mga simbahan sang Cristiandad nagbahinbahin bangod naglisa ang mga klerigo sa ginatudlo sang Biblia. Mas gusto nila ang mga panudlo nga wala nabase sa Biblia kag ang mga tradisyon sang mga konsilyo sang simbahan kag sang mga ginatawag nga mga Amay sang Simbahan.

Nagapati si Whiston nga ang Biblia nagatudlo sang kamatuoran parte sa Dios. Gani ginsikway niya ang panudlo parte sa wala katapusan nga pagpaantos sa impierno, bangod para sa iya indi ini mapatihan, mapintas, kag nagapakalain sa Dios. Pero ang wala gid niya ginaugyunan sa simbahan amo ang doktrina sang Trinidad nga nagatudlo nga ang Dios ginahuman sang tatlo ka magkatupong kag wala sing katapusan nga persona​—ang Amay, Anak, kag ang Espiritu Santo. Pero indi kuno sila tatlo ka dios, kundi isa lang.

“HALIN SA BANTOG NGA ISKOLAR NANGIN SINIKWAY SIA”

Sang gin-research sing maayo ni Whiston ang parte sa Trinidad, nahibaluan niya nga wala ini gintudlo sang una nga mga Cristiano kundi ginpasulod lang ini sang ulihi sang naimpluwensiahan na sang pagano nga pilosopiya ang Cristianismo.a Ginpaandaman sia sang iya mga abyan nga makatalagam gid ibalhag ang iya mga natukiban, pero indi mabatas ni Whiston ang pagpatiko sang kamatuoran nga si Jesus Anak sang Dios kag gintuga lang.

Ginapahalin sang University of Cambridge ang bisan sin-o nga nagatudlo sang mga ideya nga nagasumpakil sa doktrina sang mga Anglikano, kag basi amo sini ang matabo kay Whiston. Pero indi pareho kay Newton, wala sia nahadlok nga ipahibalo ang iya pagtamod nga ang Trinidad butig nga panudlo. Si Whiston nagsulat: ‘Wala gid sing makapugong sa akon.’

Sang 1710, ginpahalin si Whiston sa Cambridge. Bangod wala niya ginkompromiso ang iya mga pagpati, “halin sa bantog nga iskolar nangin sinikway sia.” Pero wala gid sia mapahog. Ang matuod, bisan sang gin-akusahan sia nga erehes, nagsulat sia sang serye sang salaysay nga gintawag Primitive Christianity Revived (Ginpasag-uli ang Una nga Cristianismo)​—ang “una” nagakahulugan nga orihinal nga Cristianismo, nga ginasunod sang mga sumulunod ni Jesus sadto. Sang ulihi, gintukod ni Whiston ang Society for Promoting Primitive Christianity, kag nagatipon sila sa iya balay sa London.

Ginpadayon gihapon ni Whiston ang pagsulat kag pagtudlo sa mga kapehan sa London bisan pa nadulaan sia sing obra kag namigado. Sang 1737, ginbalhag niya ang translation sang mga sinulatan ni Josephus agod mahangpan ang kabuhi sang mga tawo sang nagsugod ang Cristianismo. Gin-imprinta na ini sugod sadto.

Ginatamod subong sang kalabanan si Whiston nga “balingag,” siling sang awtor nga si James E. Force bangod sang iya mabakod pero wala ginabaton nga panindugan. Pero, ginakilala sia sang iban nga iskolar sang Biblia nga sinsero sa pagpangita sang kamatuoran parte sa relihion, kag tawo nga nagapanindugan sa iya mga pagpati.