Si al-Khwarizmi

“BAGANIHAN SANG ARABIC NGA MATEMATIKA”

Si al-Khwarizmi nagsulat parte sa praktikal nga paggamit sang mga decimal kag nag-athag man kag nagpalapnag sang metodo sa pagsolbar sang mga problema sa matematika. Ginpaathag niya ang metodo sa iya libro nga The Book of Restoring and Balancing. Ang termino nga al-jabr sa titulo sini nga Arabic, Kitab al-jabr wa’l-muqabala, amo ang ginhalinan sang Ingles nga tinaga nga algebra. Ang algebra, siling sang manunulat sa siensia nga si Ehsan Masood, ginakabig nga amo “ang nagaisahanon kag labing importante nga metodo sa matematika nga nahimo, kag ang isa nga nagasuporta sa tanan nga patag sang siensia.”a

“Madamo nga henerasyon sang mga estudyante sa hayskul ang nagsiling nga tani wala na nagpagamo pa [si al-Khwarizmi],” lahog sang isa ka awtor. Ano man ang komento sang iban, si al-Khwarizmi nagsiling nga ang iya katuyuan amo ang pagpaathag sang metodo agod mapasimple ang pagkalkular sa negosyo, pagpartida sang mga palanublion, pagsurbe, kag iban pa.

Pagligad sang mga siglo, ang mga matematiko sa Nakatundan, pati na sanday Galileo kag Fibonacci, naghangad gid kay al-Khwarizmi bangod sang iya pagpaathag parte sa paggamit sing mga equation. Ang pagpaathag ni al-Khwarizmi nagbukas sing dalan para sa dugang nga mga pagtuon sa algebra, aritmetika, kag trigonometriya. Ang ulihi nga ginsambit nakabulig sa mga iskolar sa Middle East sa pagkalkular sang mga anggulo kag kilid sang mga trianggulo kag sa pagpauswag sang mga pagtuon sa astronomiya.b

Ang mga nagagamit sang hinimuan ni al-Khwarizmi naghimo pa gid sing bag-o nga mga metodo sa paggamit sang decimal fraction kag naggamit sing bag-o nga mga teknik sa paghibalo sang kalaparon kag kadamuon. Ang mga arkitekto kag mga manugtukod sa Middle East madugay na nga naggamit sinang moderno nga metodo antes pa gingamit sang mga arkitekto kag mga manunukod sa Nakatundan, nga nangin pamilyar lang sa sini sa tion sang Krusada. Gindala nila ini nga ihibalo pagpauli nila, kag ginbuligan sila sang edukado nga mga Muslim nga mga bihag kag sang mga imigrante.

NAGLAPNAG ANG ARABIC NGA MATEMATIKA

Sang ulihi, ang mga hinimuan ni al-Khwarizmi ginbadbad sa Latin. Ang Italyano nga matematiko nga si Fibonacci (mga 1170-1250), nga nakilal-an man subong Leonardo sang Pisa, amo ang ginakilala nga nagpabantog sang Hindu-Arabic nga mga numero sa Katundan. Natun-an niya ini sang nagkadto sia sa Mediteraneo kag dayon nagsulat sang iya libro nga Book of Calculation.

Siniglo pa ang nagligad antes naglapnag ang mga paathag ni al-Khwarizmi. Pero karon ang iya mga metodo kag ang mga matematika may kaangtanan sa sini amo ang pinakaimportante sa siensia kag teknolohiya, pati na sa komersio kag industriya.