BULIG PARA SA PAMILYA | GINIKANAN

Pagtudlo sa Kabataan sing Pagpugong sa Kaugalingon

NGAA ISA KA HANGKAT?

Ang imo seis anyos nga bata daw wala sing pagpugong sa iya kaugalingon. Kon may makita sia nga gusto niya, gusto niya makuha ini insigida! Kon maakig sia, nagapaninggit sia dayon kon kaisa. ‘Normal lang bala ini sa isa ka bata?’ palibog mo. ‘Madula lang bala ini kon magdaku na sia, ukon dapat ko na bala sia tudluan sang pagpugong sa kaugalingon?’

ANO ANG DAPAT MO MAHIBALUAN?

Ginapakadiutay na lang ang pagpugong sa kaugalingon karon. “Sa aton matinuguton nga kultura, pirme mabatian sang mga adulto kag kabataan ang mga mensahe nga dapat naton himuon kon ano ang luyag naton,” sulat ni Dr. David Walsh. “Pirme naton mabatian halin sa mabinuligon gid nga mga guru kag sa nagapanguarta lang nga mga manuglaygay nga dapat naton pasundan ang aton gusto.”a

Ang pagtudlo sa bata sing pagpugong sa kaugalingon importante. Sa malawig nga pagtuon, ginhatagan sang mga researcher ang kada isa sa grupo sang kuatro anyos nga mga bata sing isa ka marshmallow kag ginsilingan sila nga puede nila kaunon dayon ang isa ka marshmallow ukon mahulat anay sing makadali kag makabaton sila sing isa pa ka marshmallow bilang premyo sa ila paghulat. Sang ulihi, sang naggradwar na sila sa hayskul, ang kabataan nga nagpakita sing pagpugong sa kaugalingon sang kuatro anyos sila, mas maayo ang kahimtangan sa emosyon, mas mainabyanon, kag mas maalam sangsa wala makapugong sang ila kaugalingon.

Daku gid ang kabayaran sang indi pagtudlo sing pagpugong sa kaugalingon. Nagapati ang mga researcher nga may epekto sa pagpanghikot sang utok sang bata ang iya mga naeksperiensiahan. Ginpaathag ni Dr. Dan Kindlon kon ano ang kahulugan sini: “Kon pagustuhan naton ang aton kabataan, kon indi naton sila pagtudluan kon paano maghulat sang ila turno, maghulat anay antes makuha ang ila gusto, kag batuan ang pagsulay, mahimo nga indi mahanabo ang mga pagbag-o sa sistema sang lawas nga naangot sa mabakod nga mga kinaiya.”b

ANO ANG MAHIMO MO?

Mangin huwaran. Nagapakita ka bala sing pagpugong sa kaugalingon? Makita ka bala sang imo bata nga nagaugtas ka kon trapik, nagasal-ot sa mga nagapila sa balaligyaan, ukon nagasamulak sa pag-istoryahanay sang iban? Ang pinakamahapos nga paagi sa pagbulig sa aton kabataan nga mapalambo ang pagpugong sa kaugalingon amo ang pagpakita naton sini,” sulat ni Kindlon.—Prinsipio sa Biblia: Roma 12:9.

Itudlo sa imo bata ang mga resulta. Suno sa pangidaron sang imo bata, buligi sia nga mahangpan ang mga benepisyo kon punggan niya ang iya kaugalingon sa iya gusto kag ang kabayaran kon pasundan niya ini. Halimbawa, kon akig ang imo bata bangod gin-away sia sang iban, buligi sia nga mabinagbinag ini: ‘Ang pagbalos bala makabulig ukon makadugang lang sang gamo? May mas maayo pa bala nga himuon—ayhan mag-isip sing asta sa napulo agod magtahaw ang kaakig? Mas maayo bala kon maghalin na lang?’—Prinsipio sa Biblia: Galacia 6:7.

Maghatag sing komendasyon. Dayawa ang imo bata kon magpakita sia sing pagpugong sa kaugalingon. Pahibalua sia nga indi pirme mahapos nga punggan ang iya kaugalingon pero ginapakita sini nga mabakod sia kon himuon niya ini! Ang Biblia nagasiling: “Ang tawo nga wala sing pagpugong sa iya kaakig, daw kaangay sang siudad nga narumpag ang pader.” (Hulubaton 25:28) Sa kabaliskaran, “ang tawo nga indi dali maakig mas maayo sangsa makusog nga tawo.”—Hulubaton 16:32.

Maghanas. Maghampang sing ginatawag nga “Ano ang Himuon Mo?” ukon “Ang Maayo nga Himuon, ang Malain nga Himuon” ukon iban pa nga kaangay sini. Maghimo sing mga sitwasyon kag i-arte ang posible nga mga reaksion, kag isiling kon bala “maayo” ini ukon “malain.” Mamensar sing iban pa nga paagi: Puede ka maggamit sing mga puppet ukon kikokiko, drowing, ukon iban pa nga paagi agod mangin masadya ini kag may matun-an ang bata. Ang imo tulumuron amo ang pagbulig sa imo bata nga mahibaluan niya nga ang pagpugong sa kaugalingon mas maayo sangsa pasundan gilayon ang iya gusto.—Prinsipio sa Biblia: Hulubaton 29:11.

Mangin mapinasensiahon. Ang Biblia nagasiling nga “ang kabuangan yara sa tagipusuon sang bata.” (Hulubaton 22:15) Gani indi magpaabot nga mapalambo gilayon sang imo bata ang pagpugong sa kaugalingon. “Madugay ini kag mahinay nga proseso nga may pag-uswag, kapaslawan, kag dugang nga pag-uswag,” siling sang libro nga Teach Your Children Well. Apang may pulos gid ang imo panikasog. “Ang bata nga makapugong,” siling sang libro, “mas makapangindi sa paggamit sing droga sa edad nga dose ukon sa pagpakigsekso sa edad nga katorse.”

a Halin sa libro nga Why Kids—of All Ages—Need to Hear It and Ways Parents Can Say It.

b Halin sa libro nga Too Much of a Good Thing—Raising Children of Character in an Indulgent Age.

PREMYUHI ANG MAAYO NGA BATASAN

Bisan ang nagatakangtakang pa lang nga bata makatuon na sing pagpugong sa kaugalingon. “Kon sigesige nga ginahibian sang bata ang dulse sa balaligyaan kag ihatag mo ini sa iya, ginatudluan mo sia nga ang paghibi epektibo nga paagi para makuha niya ang iya gusto,” siling sang libro nga Generation Me. “Sa masunod nga may gusto sia, mahibi lang sia kag mag-ingos kay epektibo gid ini sang nagligad. Sa baylo, premyuhi ang bata bangod sang iya maayo nga batasan. Ginapasugtan na lang sang madamo nga ginikanan ang nagahibi nga bata kay mas mahapos ini, ukon bangod indi nila mabatas nga dingutan ang bata sang gusto niya. Pero mas madamo pa ang ginadingot mo sa iya kon pasundan mo sia. Ang pagpremyo sa bata nga nagapangayo sing mainayuhon nagatudlo sang mainabyanon nga batasan kag sang pagpugong sa kaugalingon.”