“Ang Dag-on sang Kakagod”
KON ang tawo nabudlayan sa pag-away sa kinaandan nga kataro, ano ang tsansa niya nga madula ang mas masibud nga balatian nga kakagod?
Daw subong bala nga ang kakagod kag kahamkon indi na kinahanglan ton-an—maathag nga yari na ini sila kutob pa sa pagkabata. Mahimo mo tan-awon ang duha ka bata nga nagahampang sing mga hampanganan kag makita ina.
Ang indibiduwal nga tawhanon nga kakagod kinaandan na kag malain katama, apang kon nahanungod sa nasyonal ukon internasyonal nga kakagod, minilyon ang apektado sa kahalitan nila. Binagbinaga, halimbawa, ang internasyonal nga negosyo sa droga. Ang isa ka Kinatsila nga magasin nagasiling nga amo ini ang pinakadaku nga negosyo sa kalibutan—$300 ka libo ka milyon sa isa ka tuig. Minilyon ka kabuhi ang naguba, kag dimaisip nga hilaw nga kamatayon ang gintuga sang abuso sa droga. Ano ang gamot nga kabangdanan sang makahaladlok nga pag-uswag sang negosyo sa droga? Sa walay duhaduha, amo ini ang kakagod.
Ang World Press Review nagapadaku sini nga motibo sang kakagod. Ginbalikwat sini ang nagabalita nga magasin nga Cambio 16 sang Madrid, nga nagasiling nga “halos 10 tubtob 20 porsiento sang tanan nga ganansia gikan sa benta sa droga ang nagakadto sa nagapatubas nga mga pungsod. Ang 10 porsiento pa ginanegosyo liwat paagi sa paggamit sini sa mga laboratoryo, mga behikulo, kag mga hinganiban. . . . Ang nabilin nagakadto sa nagakonsumo nga mga pungsod kag sa talagoan sang buhis sang sistema sa pagbanko sang kalibutan.”
Ginapanghiwala sini ang pagtamod nga ang kaiwaton amo ang rason sang kakagod, nga ang kakagod kinaiya lamang sang imol ukon kubos. Sing maathag, ang kakagod isa ka lapnag nga tawhanon nga depekto nga nagadalahig sa bug-os nga bahin sang katilingban, lakip yadtong wala gid nagakinahanglan. Ang isa sang dikinaandan nga karakteristiko sang kakagod amo nga malalangon ini katama—bisan ang mga tawo nga kontento na sa ila pangabuhi nagapakita sing kakagod kon ang wala ginapaabot ginhatagan sing kahigayunan.
Ang kolumnista nga si Meg Greenfield nanalabiton: “Ginabuksan mo ang imo pamantalaan sa bisan ano nga adlaw kag nabasa mo ang nahanungod sa pinakamataas nga hurado kag sa espesyal nga mga piskal kag sa mapangduhaduhaan nga mga desisyon, sa mga dinas-uganay kag mga tikloranay kag mga dayaay, kag makapulung-aw gid ini. Bisan ang pagbaton nga ang iban nga mga sumbong wala sing rason kag ang iban sobra katama, maathag para sa akon nga sa liwat kag liwat ang mga tawo nagahimo sing mga butang kag ginatugutan nga makapalagyo sa mga butang nga indi gid dapat pagtugutan. . . . Tubtob diri na sini ang nalab-ot naton: bisan ang kalabanan sang aton kaalwan nagapatuyang sa kaugalingon, makagod.”
Daw Ano Kalapnag?
Ang kakagod indi butang nga bag-o sa tunga sang katawhan, bisan pa nga sa walay duhaduha nagdugang ini bangod sang mga pag-ipit sa ika-20 ka siglo nga pangabuhi. Tuman na gid ini kalapnag nga ang isa ka editoryal sa The Christian Century naghatag sa dekada sang katuigan 1980 sang ngalan nga sa banta sini katumbas sa mga ngalan subong sang “Ang Dag-on sang Paghimud-os” sang katuigan 1950 ukon “Ang Ako Anay nga Dekada” sang katuigan 1970. Gintawag sini ang katuigan 1980 nga “Ang Dag-on sang Kakagod.”
Sa karon, ang kakagod makita sa tanan nga lugar nga ginatiponan sang tawo—sa ulubrahan, sa eskwelahan, kag sa komunidad sa kabilugan. Makita ang iya malain nga impluensia sa komersio, sa politika, kag bisan sa dalagku nga mga relihion sang kalibutan.
Sing masunson, ang kakagod nangin dilegal nga kagarukan ukon daya. Ang The Canberra Times, halimbawa, naghatag sa Australia sang dimasaligan nga kadungganan sang pagpanguna sa kalibutan sa pagpangdaya sa seguro sa salakyan. Ang Law Society Journal sang Australia daw nagasuportar sini, nga nagasiling: “Ang palsipikado nga mga pag-angkon/mga pulong sang naseguro nga mga tawo nagabili sa mga kompanya sang seguro, kag sing direkta sa naseguro nga mga tawo, sing minilyon ka dolyar kada tuig.” Ang balasahon nagadugang nga “serioso gid ini nga problema, labi na nahanungod sa panunog, pagpangawat sa pantalan, seguro sa unod sang salakyan kag puluy-an.”
Gani mahapos mahangpan kon ngaa madamo nga tawo ang nagayaguta sa ideya nga ang kakagod madula. Ti, abi nila ang kakagod pirme nga mangin kaupod naton kag nga ang kalibutan nga wala sing kakagod isa lamang ka imposible nga damgo.
Ang Kakagod Dulaon
Sa anong sadsaran nga ang daw imposible nga pinamulong sa ibabaw ginhimo? Pasad ini sa katunayan nga ang wala sing kakagod nga pagkabuhi natigayon na. Samtang ini nga hinimoan indi himpit, nagapakita ini kon ano ang sarang mahimo paagi sa nagakaigo nga edukasyon kag motibasyon. Ang masunod nga artikulo magapakita kon paano nga may isa ka bug-os nga kalibutan nga wala sing kakagod.