Ang Ginadamgo nga Paghidait sa Kalibutan—Sayop nga Palanan-awon

ANG masanag nga palaabuton para sa paghidait sa kalibutan daku. Sa iya kolumna sa The Toronto Star, si Carol Goar nagsulat: “Ang mga kasugtanan sa paghidait madasig nga nagauswag halin sa Af­ghanistan pakadto sa Angola. Ang rehiyonal nga mga inaway nga daw indi mapauntat sang nagligad nga mga binulan nagapakita sing mga tanda nga nagakalma. Kag ang Nasyones Unidas nagaeksperiensia sing mapagsik nga pagkatawo liwat.” Ini, siling ni Goar, nagpukaw sing “tugob-globo nga epidemya sang paglaum.” Ang editoryal sang USA Today nagsiling man: “Ang paghidait makita sa bug-os nga kalibutan.”

Ang labi ka talalupangdon sining karon lang amo ang ginalaragway sang UN Chronicle nga “ang ginahimo nga pagpasad sing mainabyanon nga relasyon sa ulot sang Unyon Sobyet kag Estados Unidos.” Paghalin sang mga tropa, makakilibot nga mga hitabo sa Nasidlangan nga Europa, hambalanay nahanungod sa pagbuhin sing tropa kag mga armas​—⁠ining mga hitabo nagpukaw sing paglaum nga ang mga superpow­er magabutang gid man sa ulihi sing preno sa palumba sa armas. Sa isa ka kalibutan diin ang ginagasto sa militar ginakunokuno nga nagaubos sa ekonomiya sing kapin sa 850 bilyones dolyares sa isa ka tuig, isa ini ka ginaabiabi nga paglaum.

Apang, paano ayhan mahanabo ang ginadamgo sang tawo nga paghidait sa kalibutan? Bisan ang labing optimistiko nga manugpanilag nagabaton nga isa ini ka daku nga paglumpat halin sa pagbuhin sing armas pakadto sa pagdula sing armas. Ang nuklear nga disarmamento nagakinahanglan sing dimatupungan nga kadaku sing pagsalig sa duha ka bahin. Apang, sing masubo, ang mga super­pow­er may madugay na nga maragtas sang indi pagsalig sa isa kag isa. Subong sang gintagna sang Biblia, isa ini ka dag-on diin ang mga tawo napamatud-an nga “indi bukas sa bisan anong kasugtanan [“mga manugtublag sang temporaryo nga paghidait,” King James Version].”​—⁠2 Timoteo 3:⁠3.

Luwas pa, indi tanan kombinsido nga ang pagdula sa nuklear nga mga hinganiban magadala sing paghidait. Bisan pa kon mahaylo ang mga pungsod nga dulaon ang ila talaguan sing nuklear nga mga hinganiban, ang kombensional nga mga hinganiban mahimo gihapon makapatay sing epektibo. Ang Inaway Kalibutanon I kag II nagapamatuod sing masubo sa sining kamatuoran. Dugang pa, yara gihapon ang teknolohiya nga ginakinahanglan sa paghimo liwat sing nuklear nga mga hinganiban​—⁠nagahanda kag nagahulat para sa unang tanda sang mga tension sa politika. Ang iban, kaangay sang sientipiko sa politika nga si Richard Ned Lebow, nangatarungan: “Ayhan ang pagtago sing pila ka nuklear nga hinganiban nagahimo sa mga tawo nga maghalong.”

Apang mientras nagaluntad ang nuklear nga mga hinganiban, ang landong sang nuklear nga kalaglagan nagahimo nga kaladlawan sang ginasiling nga pagtigayon sing paghidait; amo man ang pagpadayon sang indi militar nga mga problema nga nagakawat sing paghidait sa matag-adlaw nga pagkabuhi sang minilyon. Ang sekretaryo-heneral sang NU nga si Javier Pérez de Cuéllar nagpamulong nahanungod sa “kahimtangan sang minilyon sang aton mga masigka banwahanon nga wala sing puluy-an ukon nagaistar sa pasilungan nga indi gid maayo ang kahimtangan. Ang problema padayon nga nagalain pa.” Ang UN Chronicle dugang nga nagareport nga ang mapigaw nga ekonomiya nagahalit sa “dos tersia sang katawhan, sa iban nga mga hitabo may kaimulon kag kapigaduhon nga indi tuhay sa pag-antos nga tuga sang inaway.” Kag kamusta ang kahimtangan sang ginabantabanta nga 12 milyones ka refugees sa kalibutan? Ang pagbuhin sa armas ukon ang bug-os nga disarmamento magadala bala sing paghidait sa ila kabuhi?

Sing maathag, ang ginadamgo sang tawo nga paghidait sa kalibutan isa ka sayop nga palanan-awon​—⁠hapaw lamang, makitid, limitado. May mas maayo pa bala nga paglaum para sa paghidait? May yara gid. Sa nagligad nga guwa sining magasin, nakita naton nga ang Biblia nagahatag sing isa ka sigurado nga paglaum para sa paghidait.⁠a Sa dili madugay si Jesucristo, subong Hari sang Ginharian sang Dios, magapaluntad sing paghidait nga labaw sa ginapaabot sang tawo. Apang ano gid bala ang kahulugan sining paghidait sa katawhan? Hambalan ini sang masunod nga artikulo.

[Footnote]