Mga Danyag Gikan sa Ginsaad nga Duta

Ang Jordan nga Mahimo Indi Ninyo Kilala

ANG pagsambit lamang sa Suba sang Jordan mahimo magapahanumdom sa imo sang pamilyar nga mga danyag: Mga Israelinhon sa idalom ni Josue nga nagatabok sa nagmala nga suba malapit sa Jerico; si Naaman nga nagpaligo sing makapito sa mga tubig sini agod mag-ayo sa aro; ang madamo nga mga Judiyo, kag sang ulihi si Jesus, nga nagkari agod magpabawtismo didto kay Juan.​—⁠Josue 3:​5-17; 2 Hari 5:​10-14; Mateo 3:​3-5, 13.

Sing maathag, ining tanan bantog nga mga hitabo natabo sa malaba kag kilala kaayo nga bahin sang Jordan, ang seksion nga bagatnan sang Dagat sang Galilea kag pakadto sa Patay nga Dagat. Apang mahimo malipatan sang makugi nga mga estudyante sang Pulong sang Dios ang isa pa ka bahin sang Jordan​—⁠ang naaminhan nga bahin sang suba kag ang iya palibot nga lugar. Tan-awa ang mapa.⁠a Ang manubo nga rehiyon sa tunga amo ang bahin sang ­Great Rift Val­ley, ang geolohiko nga luhobluhob nga nagalab-ot halin sa Siria tubtob sa Aprika.

Ang tatlo ka pangunang tuburan sang Suba sang Jordan amo ang mga sapa nga nagahalin sa natunaw nga yelo sa mataas nga Bukid sang Hermon. Ang nasidlangan katama nga sapa (pahina 17, ibabaw) nagahalin sa pangpang malapit sa tiilan sang bukid. Diri sini nahamtang ang Cesarea Filipos; dumduma nga nagduaw didto si Jesus wala madugay antes sia nagbaylo-dagway sa “bukid nga mataas.” (Mateo 16:​13⁠–​17:2) Isa pa ka sapa ang nagahalin sa bungyod diin ginpatindog ang siudad sang Dan, nga sa sini ang mga Israelinhon sang naaminhan nga ginharian naghimo sing bulawan nga baka. (Hukom 18:​27-31; 1 Hari 12:​25-30) Ang ikatlo nga sapa nagatabo sa sining duha sa paghuman sang Suba sang Jordan, kag nagabusay sa mga kapin sa 300 ka metro sa mga onse ka kilometro.

Nian ang nalupyakan nagapatag sa Hula Basin, nga ginabangdan sang paglapta sang tubig sang Jordan, kag nagaporma sing malapad nga katunggan. Sang una nga panahon ang kalabanan nga tubig nga nagatipon sa manabaw nga linaw nga nakilal-an subong Lake Hula (ukon Huleh). Apang wala na karon ang Lake Hula bangod kay sining ulihi nga tion ang mataas nga bahin sang Jordan gintadlong, may mga kanal nga gindugang agod maghubas ang mga katunggan, kag ang guluwaan sang linaw ginpadalom. Busa, kon tan-awon mo ang mapa kag makita mo sa naaminhan sang Dagat sang Galilea, ang isa ka linaw (Hula), mahibaluan mo nga ang mapa amo ang rehiyon sang unang panahon, indi ang kon ano ang makita mo karon.

Apang, kon magaduaw ka, makita mo ang kinaugali nga reserba nga makahatag sa imo sing ideya sa kon ano ang hitsura sang lugar sang mga adlaw sang Biblia, sang ginapuy-an ini sang espesyal nga mga sari sang tanom, subong sang madabong nga kagulangan sang papiro kag tangbo.​—⁠Job 8:⁠11.

Ang lugar isa ka puluy-an sang lainlain pirme nga sari sang mga kapispisan. Madamo sing mga tagak, mga tulabong, pelicans, mga tukmo, kag iban pa nga mga pispis, sa bahin bangod ang katunggan kag linaw isa ka ekselente nga lugar nga palahuwayan sa paglakbay sa ulot sang Europa kag Aprika. (Deuteronomio 14:​18; Salmo 102:​6; Jeremias 8:7) Ang iban pa nga mga sapat nga bagay sa lugar diutay lamang, apang bangod sang ila presensia ang pagtabok sa Hula Basin indi makagalanyat. Mahimo nga naglakip ini sa leon, sa hippopotamus, sa lobo, kag sa maila nga talunon nga baboy. (Job 40:​15-24; Jeremias 49:​19; 50:​44; Habacuc 1:8) Sa iban nga tion madamo ang nagadala sing malaria nga mga lamok, ayhan isa sa mga hilanat nga ginsambit sa Biblia.

Sing halangpunon, ang nagaisahanon nga mga manuglakbay kag dalagku nga mga karabano lunsay nagalabay sa sining katunggan. Gani diin nila matabok ang Suba sang Jordan sa nalupyakan nga aminhan sang Suba sang Galilea?

Malapit sa Dagat sang Galilea amo ang nagasiwil nga basalt nga mga bato; ining kaangay sang dam nga pormasyon amo ang rason kon ngaa ang tubig nagabalik kag nagporma sang Lake Hula. Makita mo ang bahin sang siwil sa pahina 16. Samtang ang Jordan nagailig paagi sa sini padulong sa bagatnan sang Dagat sang Galilea (makita sa malayo), nagailig ini sing tuman kadasig sa bagay nga maputi nga tubig ang resulta. Sing maathag, ang mga manuglakbay sang una nagakabig nga makatalagam ang pag-agi sa sinang madalom nga pangpang kag pagtabok sa masulog nga tubig sang Jordan.

Sa tunga sang katunggan sang Hula Basin kag sang madalom nga pangpang yara ang malip-ot kag patag nga bahin diin ang tubig nagailig sing matinong. Ang mga manuglakbay anay makatabok sa suba nga indi maano, kag nangin bahin ini sang pangunang ruta sa paglakbay pakadto sa Ginsaad nga Duta. May taytay na karon sa sini nga lugar, nga amo gihapon ang pangunang lugar agod makatabok sa Jordan.

Ang Hula Basin isa karon ka mapatubason nga lugar sa panguma; may mga ponong pa gani. Ini tanan posible bangod sang bugana nga tubig nga nagailig sa sining bahin sang Suba sang Jordan.

[Footnote]

[Mapa sa pahina 17]

(For fully formatted text, see publication)

Hula

Dagat sang Galilea

[Credit Line]

Ginpasad sa mapa nga sa amo nakatigayon sing kinamatarong sa pagbalhag ang Pictorial Archive (Near Eastern History) Est. and Survey of Israel.

[Picture Credit Line sa pahina 16]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Picture Credit Lines sa pahina 17]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

Retrato sang sapat: Safari-Zoo sa Ramat-Gan, Tel Aviv