Ano ang Malain sa Gugma sa Kuwarta?

GINADUMALAHAN nanday Paul kag Mary ang isa ka super­market sa pigado nga komunidad sa Aprika.⁠a Paagi sa paghimakas sa gab-i kag adlaw, nakatipon sila sing daku nga kuwarta. Sang ulihi mapabugal ni Mary ang isa ka dakung bag-ong balay nga puno sing matahom nga muwebles. Tuhoy kay Paul, nagamaneho sia sing isa ka matahom nga salakyan.

Isa ka adlaw ginpalapitan si Paul sang isa ka grupo nga kontra sa gobierno. Sila nagmando: “Buot namon nga ang imo negosyo magaamot [sing $100] kada bulan sa pagsakdag sang amon kausa.” Indi buot magdampig sa pagsumpunganay sa politika, maisog nga nangindi sanday Paul kag Mary. Bangod sang ila walay nadampigan nga tindog, ginduhaduhaan sila nga nagabaton sing pinansial nga bulig gikan sa gobierno. Isa ka talipuspusan sang semana, samtang wala sanday Paul kag Mary, ang ila balaligyaan ginkawatan, kag ang ila salakyan kag matahom nga balay ginsunog.

Isa gid ka masubo nga sugilanon, apang may matun-an bala kita gikan sa sini? Madamo sang nagahimakas nga magmanggaranon ang mahimo nga wala maapektuhi sang kalamidad nga nagkuha sa ila sang ila manggad, apang kamusta sa palaabuton? Ngaa nagasiling ang Biblia nga “ang mga buot magmanggaranon nagakahulog sa panulay kag sa siod kag sa madamong kailigbon nga binuang kag makahalalit nga nagatugdang sang mga tawo sa kadulaan kag kalaglagan”?​—⁠1 Timoteo 6:⁠9.

Isa ka Timbang nga Pagtamod sa Kuwarta

Suno sa Biblia, dapat iaman sang isa ka matuod nga Cristiano ang materyal nga mga kinahanglanon sang iya nagasalig nga mga miembro sang pamilya. Ginapabudlay ini kon kaisa sang mga sirkunstansia, kaangay sang pagkawalay palamugnan ukon mga problema sa panglawas. Sa pihak nga bahin, ang isa ka Cristiano nga hungod nga nagapatumbaya sa pag-aman para sa iya pamilya ‘nagpanghiwala sang pagtuo kag malain pa sa dimatinuuhon.’​—⁠1 Timoteo 5:⁠8.

Sa iban nga mga komunidad sa uma, ang mga tawo nagapangabuhi paagi sa pagtanum sang ila kaugalingon nga kalan-on kag pagsagud sing mga sapat. Ang iban indi masyado nagagamit sing kuwarta, nagatigayon sang ila mga kinahanglanon sa kabuhi paagi sa pagbayluhanay sing baligya kag mga serbisyo. Apang, ang labing kinaandan nga paagi nga ginaaman sang isa ang mga kinahanglanon sang iya pamilya amo ang paagi sa pagpamugon nga ginasuwelduhan. Ginagamit nila ang kuwarta sa pagbakal sing pagkaon kag sang iban pa nga mga butang nga nagaamot sa kaayuhan sang ila pamilya. Dugang pa, ang kuwarta nga ginsupot sing maalamon nagahatag sing pangamlig sa mga tion sang kabudlayan ukon kalamidad. Halimbawa, mahimo ini itigana sa pagpabulong ukon sa pagpakay-o sang balay. Amo sina kon ngaa ang Biblia matinuuron nga nagasiling nga “ang kuwarta pangapin” kag ini “nagasabat sang tanan nga butang.”​—⁠Manugwali 7:12; 10:⁠19.

Bangod daku ang mahimo sang kuwarta, may katalagman nga mapalambo ang dimatinuuron nga pagtamod sa ikasarang sini. Ang isa ka Cristiano kinahanglan mangin alisto sa mga limitasyon sini kon ipaanggid sa iban pa nga mas importante nga mga butang. Halimbawa, ginapaanggid sang Biblia ang kabilihanan sang kuwarta sa diosnon nga kaalam, nga nagasiling: “Ang kaalam pangapin subong nga ang kuwarta pangapin; apang ang pagkalabaw sang ihibalo amo nga ang kaalam nagatipig sang kabuhi sang may iya sini.” (Manugwali 7:12) Sa anong paagi nga ang diosnon nga kaalam may amo sini nga pagkalabaw sa kuwarta?

Isa ka Leksion Gikan sa Nagligad

Ang mga hitabo sang tuig 66 C.E. sa Jerusalem nagalaragway sa pagkalabaw sang diosnon nga kaalam sa kuwarta. Pagkatapos mapaisol ang naglikop nga Romanong mga hangaway, ang mga Judiyo sa Jerusalem mahimo nga naghunahuna nga maayo na karon ang mga palaabuton sang negosyo. Matuod, nagsugod sila sa paghimo sang ila kaugalingon nga kuwarta bilang pagsaulog sa ila bag-ong kahilwayan. Ang ila mga sensilyo ginsulatan, sa Hebreo, sing mga pamulong subong sang “Para sa kahilwayan sang Sion” kag “Jerusalem nga Balaan.” Kada bag-ong tuig, naghimo sila sing bag-ong mga sensilyo nga may mga sinulatan nga nagapakilala sini subong “tuig dos,” “tuig tres,” kag “tuig kuwatro.” Nakutkot pa gani sang mga arkeologo ang pila ka tumalagsahon nga mga sensilyo nga may sinulatan nga “tuig singko,” katumbas sa tuig 70 C.E. Gintamod bala sang Judiyong mga Cristiano ang Judiyong kuwarta subong nagakaigo nga simbulo sang mapinadayunon nga kahilwayan?

Wala. Bangod pirme nila gindumdom ang mga pulong sang kaalam sang ila Agalon. Gintagna ni Jesus ang Romanong paglikop nga natabo sang 66 C.E. Ginlaygayan niya ang iya mga sumulunod nga kon matabo ini, dapat sila ‘magpalagyo gikan sa tunga sang Jerusalem.’ (Lucas 21:​20-22) Ginapamatud-an sang maragtas nga amo gid sina ang ginhimo sang Judiyong mga Cristiano. Handa gid sila sa pagbatas sing kadulaan sang propiedad, mga pagkabutang, kag mga kahigayunan sa negosyo bangod sang pagbiya sa Jerusalem. Pagligad sang apat ka tuig, ang Romanong mga hangaway nagbalik kag naglikop sa siudad.

“Tuman kadamo sang bulawan sa Siudad,” suno sa isa ka nakasaksi, ang istoryador nga si Josephus. Apang ang madamo nga kuwarta wala makaluwas sa Jerusalem gikan sa tiggulutom, nga dalayon nga “naglain pa” kag “naglamon sa bug-os nga mga panimalay kag mga pamilya.” Gintulon sang iban nga mga pumuluyo ang bulawan nga mga sensilyo kag nagtinguha sa pagpalagyo sa siudad. Apang ginpatay sila sang ila mga kaaway, nga nagriri sang ila mga tiyan agod makuha ang kuwarta. “Para sa mga manggaranon,” paathag ni Josephus, “ang pagpabilin sa Siudad pareho ka makatalagam sa pagbiya sini; kay sa pagpakunokuno nga sia isa ka nakapalagyo madamo nga tawo ang napatay tungod sang iya kuwarta.”

Wala pa anum ka bulan kutob sang nagsugod ang paglikop, ang Jerusalem ginlaglag, kag kapin sa isa ka milyon ka pumuluyo sini ang napatay bangod sang tiggulutom, kamatay, kag espada. Ang gugma sa kuwarta nagbulag sa madamo, nagtugdang sa ila sa kamatayon kag kalaglagan, samtang ang pagsunod sa mga pulong sang kaalam nagbulig sa Judiyong mga Cristiano nga magpalagyo.

Indi lamang amo sina ang hitabo sa maragtas nga ang kuwarta wala makabulig sa mga tawo sa tion sang krisis. Isa gid ka mapintas nga agalon ang gugma sa kuwarta! (Mateo 6:24) Isa pa, mahimo man sini kuhaon sa imo ang karon nga kalipay.

Mga Kalipayan nga Indi Mabakal sang Kuwarta

Ang pirme nga paghunahuna nga magmanggaranon nagapugong sa isa nga matalupangdan ang madamong kalipayan nga wala nagakinahanglan sing madamo nga kuwarta. Binagbinaga, halimbawa, ang makalilipay nga mga kaangtanan sa pamilya, ang matuod nga mga abyan, ang kinaugali nga mga katingalahan, ang matahom nga pagtunod sang adlaw, ang dalayawon nga daguob, ang mabituon nga kalangitan, ang mga ikasarang sang mga sapat, ukon ang mga kabulakan kag mga kakahuyan sa wala makalbo nga kagulangan.

Huo, ang iban nga mga manggaranon may mas madamo nga tion sa pagtigayon sang mga kalipayan sa ibabaw, apang ang kalabanan sa ila tuman kasako sa pagtinguha nga matipigan ukon madugangan ang ila manggad. Daw makatilingala, apang ang kalipay masami nga maila bisan sa sadtong may tion sa pagpangalipay. Nagapatingala ini sa modernong mga mananalawsaw. “Paano naton mapaathag ang katunayan nga ang pila ka butang nga ginahandum gid sang madamo nga tawo, kag ginapatihan nga makabulong sa tanan, kon matigayon dapat nga may madamong epekto halin sa makabalang-aw tubtob sa makalilibog?” pamangkot ni Thom­as Wise­man sa iya libro nga The Money Motive​—⁠A Study of an Obsession.

Ang isa ka butang nga makakuha sang kalipay sang manggaranon amo ang kabudlayan sa paghibalo kon sin-o ang iya matuod nga mga abyan. Naeksperiensiahan ina sang manggaranon nga si Hari Solomon nga “kon magdugang ang mga pagkabutang, nagadugang ang nagakaon sa ila.” (Manugwali 5:11) Madamo man nga mga manggaranon ang nagakabalaka sa pagtinguha nga mahuptan ukon madugangan ang balor sang ila manggad. Masami ini nga wala nagahatag sa ila sing mahamuok nga katulugon. Ang Biblia nagapaathag: “Matam-is ang katulugon sang tawo nga nagapangabudlay, bisan nagakaon sia sing diutay ukon madamo; apang ang pagkabusog sang manggaranon indi magtugot sa iya sa pagtulog.”​—⁠Manugwali 5:⁠12.

Ang gugma sa kuwarta nagahalit man sang mga kaangtanan sa pamilya kag mga abyan bangod nagasulay ini sa isa sa mga buhat sang pagkadibunayag kag krimen. Ang mga mahigugmaon sa kuwarta masami nga nagaliso sa sugal. Sing masubo, ang paghandum para sa isa pa ka pagsugal naglubong sa madamo sa utang. “Sa tion nga magkadto sila sa akon,” siling sang isa ka taga-Bagatnan nga Aprika nga saykayatris, “[ang giyan nga mga sugarol] masami nga indi na mabag-o ukon indi na mabuligan, nadula nila ang ila mga trabaho, mga negosyo, mga puluy-an, kag masami nga ginbayaan sila sang ila mga pamilya.” Matuod gid ang paandam sang Biblia: “Ang tawo nga matutom mabuganaan sing pagpakamaayo, apang ang nagadali nga magmanggaranon indi makaluwas sa silot.”​—⁠Hulubaton 28:⁠20.

“Nagahimo Ini sing mga Pakpak . . . kag Nagalupad”

Ang isa pa ka rason nga ang gugma sa kuwarta makatalagam gid amo nga ang mga gobierno sang tawo napamatud-an nga indi makasarang sa pagkooperar sing bug-os ukon sa pagpat-od nga mahuptan sang kuwarta ang malig-on internasyonal nga balor; ukon natapna nila ang mga resesyon, depresyon, kag pagkalusod sang stock market. Ang pangdaya, pangawat, kag implasyon nagapamatuod man sang kamatuoran sang ginbugna nga mga pulong: “Dili ka maghimud-os nga magmanggaranon. Untat ka sa imo kaugalingon nga kaalam. Ituhoy mo bala ang imo mga mata sa sina, nga indi amo? Kay sa walay duhaduha nagahimo ini sing mga pakpak kaangay sang agila kag nagalupad nayon sa langit.”​—⁠Hulubaton 23:​4, 5.

Implasyon. Indi lamang ina problema sang imol nga mga pungsod. Sa mas maaga sining siglo, ang madasig nga pagsaka sang implasyon nag-apektar sa industriyalisado nga mga kapungsuran sang sentral nga Europa. Halimbawa, antes sang Inaway Kalibutanon I, ang isa ka Aleman nga mark halos pareho sa isa ka Britanikong shilling, sa isa ka Pranses nga franc, ukon sa isa ka Italyano nga lira. Pagligad sang napulo ka tuig, ang shilling, franc, kag lira halos pareho sa 1,000,000,000,000 ka mark. Ano ang epekto sang nagatimbuok nga implasyon sa mga tawo sa manggaranon nga mga katilingban? “Kon ang natabo sa napierde nga Sentro nga mga Kagamhanan sang maaga nga bahin sang katuigan 1920 ang basihan,” siling ni Adam Fergusson sa iya libro nga When Money Dies, “nian [ang pagkalusod sang kuwarta] magapatubas sing kakagod, kasingki, kasubo, kag pagdumot, ang kalabanan bangod sang kahadlok, kay wala sing katilingban ang makalampuwas nga indi masablagan kag indi magbag-o.”

Sang 1923, ginpabaluran liwat sang Alemanya ang kuwarta sini paagi sa pagdula sang 12 ka sero amo kon ngaa ang 1,000,000,000,000 ka daan nga mark hinali nga nangin pareho sa isa ka bag-ong mark. Ini nga hublag nagtapna sang implasyon apang may iban pa makahalalit nga mga resulta. Si Fergusson nagapaathag: “Ang pagpabakud liwat sa kuwarta, nga nagbangkarote sa linibo, nagkuha sa minilyon sang ila mga palangabuhian, kag nagpatay sang paglaum sang minilyon pa, indi direkta nga nagsukot sing mas daku nga bili nga dapat bayaran sang bug-os nga kalibutan.” Mahimo nga ang “daku nga bili” nga ginahunahuna sang awtor amo ang pagdabdab sang Nasismo kag sang Inaway Kalibutanon II.

Nga ang daku nga patago sa bangko nagpaslaw sa madamo sang una dapat mangin isa ka paandam sa sining panahon sang bug-os kalibutan nga walay kalig-unan sa ekonomiya. Ang Anak gid sang Dios nagpaandam nga ang kuwarta mapaslawan, nga madamong beses na nga natabo. (Lucas 16:⁠9) Apang ang pinakadaku kag pinakalapnag nga kapaslawan sa kuwarta magaabot kon ipatuman na ni Jehova nga Dios ang paghukom sa sining malaut nga kalibutan. “Ang manggad walay kapuslanan sa adlaw sang kasingkal, apang ang pagkamatarong nagaluwas sa kamatayon.”​—⁠Hulubaton 11:⁠4.

Busa, daw ano ka importante nga ang tagsatagsa sa aton manikasog nga huptan ang matarong nga tindog sa aton matuod nga mga Abyan, si Jehova nga Dios kag si Jesucristo!

Ang Tuburan sang Mapinadayunon nga Kalipay

Si Paul kag si Mary, nga ginsambit sa umpisa, mga Saksi ni Jehova. Madamong tinuig nga nakigbahin sila sa bug-os tion nga ebanghelyo nga hilikuton. Apang, bangod sang ila paghandum sa manggad, nag-untat sila sa pagtambong sa mga miting sang Cristianong kongregasyon, kag nag-untat sila sa pagsugid sang ila pagtuo sa publiko nga ministeryo. Apang nakabugtaw sila. “Karon nakita ko kon daw ano ka walay pulos nga ihinguyang ang akon bug-os nga tion kag kusog sa butang nga mahimo madula sa pila ka minuto,” siling ni Mary pagkatapos nga makawatan kag mapierde ang iya puluy-an. Sing makalilipay, natun-an sining mag-asawa ang leksion antes mangin ulihi na ini katama. Huo, ang pinakadaku nga halit nga mahatag sang gugma sa kuwarta amo ang pagkuha sa isa ka tawo sing isa ka nahamut-an nga kaangtanan kay Jehova nga Dios kag kay Jesucristo. Kon wala ining mga Abyan, ano ang aton paglaum nga makalampuwas sa katapusan sining malauton nga kalibutan pasulod sa ginsaad nga bag-ong kalibutan sang pagkamatarong?​—⁠Mateo 6:​19-21, 31-34; 2 Pedro 3:⁠13.

Gani bisan ginakabig mo man ang imo kaugalingon nga manggaranon ukon imol, mag-andam batok sa pagpalambo sing gugma sa kuwarta. Manikasog nga matigayon kag mahuptan ang pinakadaku nga bahandi​—⁠ang isa ka nahamut-an nga tindog kay Jehova nga Dios. Mahimo mo ini paagi sa paghatag sing dalayon nga igtalupangod sa hilingagawon nga imbitasyon: “Ang espiritu kag ang nobya nagasiling: ‘Kari!’ Kag ang nagapamati magsiling: ‘Kari!’ Kag ang ginauhaw magkari; ang buot magkuha sang tubig sang kabuhi sa walay bayad.”​—⁠Bugna 22:⁠17.

[Footnote]

[Mga piktyur sa pahina 8, 9]

Ang duha ka bahin sang sensilyo nga ginhimo sa Judiyong pag-alsa nga may sinulatan nga “tuig dos”

[Credit Line]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.