Si Jehova Nagagahom—Paagi sa Teokrasya

“Si Jehova magahari tubtob sa tion nga dinapat-od.”​—⁠SALMO 146:⁠10.

1, 2. (a) Ngaa ang mga panikasog sang tawo sa pagginahom napaslawan? (b) Ano ang lamang madinalag-on gid nga dagway sang gobierno?

SUGOD sang panahon ni Nimrod, gintilawan sang mga tawo ang lainlain nga mga paagi sa paggahom sa tawhanon nga katilingban. May yara mga pagkadiktador, monarkiya, oligarkiya, kag nanuhaytuhay nga mga dagway sang demokrasya. Gintugutan ini tanan ni Jehova. Sa pagkamatuod, sanglit ang Dios amo gid ang Ginhalinan sang tanan nga awtoridad, sa isa ka kahulugan ginbutang niya ang lainlain nga mga gumalahom sa ila relatibo nga mga posisyon. (Roma 13:⁠1) Walay sapayan, ang tanan nga mga panikasog sang mga tawo sa gobierno napaslawan. Wala sing tawhanon nga gumalahom ang nakapaluntad sing dayon, malig-on, makatarunganon nga katilingban. Sa masami, “ang tawo naggahom sa tawo sa iya kasamaran.”—Manugwali 8:9.

² Dapat bala kita makibot sa sini? Siempre indi! Ang dihimpit nga tawo wala ginhimo agod gamhan ang kaugalingon. “Ang dalanon sang tawo wala sa iya kaugalingon. Wala sa tawo nga nagalakat sa pagmando sang iya mga tikang.” (Jeremias 10:23) Amo ina kon ngaa, sa bug-os nga maragtas sang tawo, isa lamang ka dagway sang gobierno ang tunay nga nagmadinalag-on. Ano? Ang teokrasya sa idalom ni Jehova nga Dios. Sa Biblikanhon nga Griego, ang “teokrasya” nagakahulugan sang paggahom [kraʹtos] sang Dios [the·osʹ]. Ano ang maayo pa nga gobierno sangsa iya ni Jehova nga Dios mismo?​—⁠Salmo 146:⁠10.

3. Ano ang pila anay ka halimbawa sang teokrasya nga nagluntad sa duta?

³ Ang teokrasya naggahom sa malip-ot nga tion sa Eden, tubtob nga nagrebelde sanday Adan kag Eva kay Jehova. (Genesis 3:​1-6, 23) Sadtong panahon ni Abraham, ang teokrasya nagluntad sa siudad sang Salem, paagi kay Melquisedec subong hari-saserdote. (Genesis 14:​18-20; Hebreo 7:​1-3) Apang, ang nahaunang pungsudnon nga teokrasya sa idalom ni Jehova nga Dios gintukod sa kamingawan sang Sinai sang ika-16 nga siglo B.C.E. Paano yadto nagluntad? Kag paano nagpanghikot yadtong teokratiko nga panguluhan?

Isa ka Teokrasya ang Nabun-ag

4. Paano gintukod ni Jehova ang teokratikong pungsod sang Israel?

⁴ Sang 1513 B.C.E., ginluwas ni Jehova ang mga Israelinhon gikan sa kahiulipnan sa Egipto kag ginlaglag ang naglagas nga mga hangaway ni Faraon sa Dagat nga Mapula. Nian gintuytuyan niya ang mga Israelinhon pakadto sa Bukid sang Sinai. Sang nagtipon sila sa tiilan sang bukid, ang Dios nagsugo sa ila paagi kay Moises: “Kamo nakakita sang ginhimo ko sa mga Egiptohanon, kag kon paano nga gindala ko kamo sa ibabaw sang mga pakpak sang agila kag gindala kamo sa akon. Busa karon, kon magtuman kamo sang akon tingog kag magbantay sang akon katipan, mangin kaugalingon kamo nakon sa tunga sang tanan nga mga katawhan.” Ang mga Israelinhon nagsabat: “Ang tanan nga napamulong ni Jehova himuon namon.” (Exodo 19:​4, 5, 8) Ginhimo ang isa ka katipan, kag ang teokratikong pungsod sang Israel nabun-ag.​—⁠Deuteronomio 26:​18, 19.

5. Paano masiling nga si Jehova naggahom sa Israel?

⁵ Apang, paano ang Israel gingamhan ni Jehova, nga dikitaon sa tawhanon nga mga mata? (Exodo 33:20) Sa paagi sang mga kasuguan kag pagkasaserdote sang pungsod nga ginhatag ni Jehova. Yadtong nagtuman sa mga kasuguan kag nagsimba suno sa ginsugo sang Dios nga mga kahimusan nag-alagad sa Dakung Teokrata, nga si Jehova. Sing dugang, ang mataas nga saserdote may Urim kag Tumim, nga paagi sini si Jehova naghatag sing panuytoy sa mga panahon sang emerhensia. (Exodo 28:​29, 30) Dugang pa, ang kalipikadong tigulang nga mga lalaki mga tiglawas ni Jehova sa teokrasya kag nagtatap nga mapatuman ang Kasuguan sang Dios. Kon binagbinagon naton ang rekord sang pila sining mga lalaki, mahangpan naton sing maayo pa kon paano ang mga tawo dapat magpasakop sa pagginahom sang Dios.

Awtoridad sa Idalom sang Teokrasya

6. Ngaa isa ka hangkat para sa mga tawo ang mag-uyat sing awtoridad sa isa ka teokrasya, kag ano nga sahi sang mga lalaki ang ginkinahanglan para sa sining responsabilidad?

⁶ Yadtong yara sa mga posisyon nga may awtoridad sa Israel may yara daku nga pribilehiyo, apang nagkinahanglan ini sing panikasog kag determinasyon agod mahuptan nila ang ila pagkatimbang. Dapat sila maghalong nga ang ila kaugalingon nga bugal indi mangin mas importante sangsa pagpakabalaan sa ngalan ni Jehova. Ang inspirado nga pamulong nga “wala sa tawo nga nagalakat sa pagmando sang iya mga tikang” matuod karon sa katawhan subong nga matuod ini anay sa mga Israelinhon. Ang Israel nag-uswag lamang sang gindumdom sang mga tigulang nga lalaki nga ang Israel isa ka teokrasya kag nga dapat nila himuon ang kabubut-on ni Jehova, indi ang ila kaugalingon. Dili madugay sa tapos mapasad ang Israel, ang ugangan nga lalaki ni Moises, nga si Jetro, naglaragway kon ano nga sahi sang mga lalaki sila dapat, nga amo, “sangkol nga mga tawo, mahinadlukon sa Dios, masaligan nga mga tawo, nagadumot sa hamham.”​—⁠Exodo 18:⁠21.

7. Sa anong mga paagi si Moises isa ka maayong halimbawa tuhoy sa isa nga nag-uyat sing awtoridad sa idalom ni Jehova nga Dios?

⁷ Ang una nga nag-uyat sing mataas nga awtoridad sa Israel amo si Moises. Maayo sia nga halimbawa sang isa ka tawo nga may awtoridad sa sulod sang teokratikong kahimusan. Huo, sang isa ka bes ang tawhanon nga kaluyahon nakita. Apang, si Moises pirme nagsalig kay Jehova. Sang nag-utwas ang mga pamangkot nga wala pa napaathag, ginpangayo niya ang panuytoy ni Jehova. (Ipaanggid ang Numeros 15:​32-36.) Paano ginbatuan ni Moises ang pagsulay nga gamiton ang iya mataas nga posisyon para sa iya kaugalingon nga himaya? Ti, bisan ginpangunahan niya ang isa ka pungsod nga may minilyon ka tawo, sia “tama gid ka mapainubuson nga labi pa sa tanan nga tawo nga yara sa kadaygan sang duta.” (Numeros 12:⁠3) Wala sia sing personal nga mga ambisyon kundi nabalaka sia tuhoy sa himaya sang Dios. (Exodo 32:​7-14) Kag si Moises may mabakod nga pagtuo. Nagapamulong tuhoy sa iya antes sia mangin lider sang pungsod, si apostol Pablo nagsiling: “Nagbatas sia subong nga nagatan-aw sa Isa nga dimakita.” (Hebreo 11:27) Sing maathag, wala gid malipat si Moises nga si Jehova amo ang tunay nga Gumalahom sang pungsod. (Salmo 90:​1, 2) Daw ano kaayo nga halimbawa para sa aton karon!

8. Ano nga sugo ang ginhatag ni Jehova kay Josue, kag ngaa talalupangdon ini?

⁸ Sang ang pagdumala sa Israel nangin tuman na kabug-at para kay Moises lamang, ginbutang ni Jehova ang iya espiritu sa 70 ka tigulang nga mga lalaki nga magasakdag sa iya sa paghukom sa pungsod. (Numeros 11:​16-25) Sang ulihi nga mga tuig ang tagsa ka siudad may kaugalingon nga tigulang nga mga lalaki. (Ipaanggid ang Deuteronomio 19:​12; 22:​15-18; 25:​7-9.) Sang napatay si Moises, ginhimo ni Jehova si Josue nga lider sang pungsod. Mahunahuna naton nga sa sini nga pribilehiyo, si Josue madamo sing dapat himuon. Apang, si Jehova nagsiling sa iya nga isa ka butang ang indi gid niya dapat kalimtan: “Ining tulun-an sang kasuguan indi magbulag sa imo baba, kundi magpamalandong ka sa iya sa adlaw kag gab-i, agod nga makabantay ka sa paghimo suno sa tanan nga nasulat sa sini.” (Josue 1:⁠8) Talupangda nga bisan pa nag-alagad na si Josue sing kapin sa 40 ka tuig, dapat niya pirme basahon ang Kasuguan. Kinahanglan man nga tun-an naton ang Biblia kag dumdumon ang mga kasuguan kag mga prinsipio ni Jehova​—⁠walay sapayan kon daw ano na kadugay ang aton rekord sa pag-alagad ukon daw ano kadamo ang aton mga pribilehiyo.​—⁠Salmo 119:​111, 112.

9. Ano ang natabo sa Israel sang panahon sang mga hukom?

⁹ Si Josue ginsundan sang serye sang mga hukom. Sing masubo, sang panahon nila ang mga Israelinhon masunson nga “naghimo sang malaut sa itululok ni Jehova.” (Hukom 2:11) Nahanungod sa panag-on sang mga hukom, ang rekord nagasiling: “Sa sadto nga mga adlaw wala sing hari sa Israel. Ang tagsa ka tawo naghimo sang matarong sa iya kaugalingon nga mga mata.” (Hukom 21:25) Ang tagsa naghimo sang iya kaugalingon nga mga desisyon tuhoy sa paggawi kag pagsimba, kag ginapakita sang maragtas nga madamong Israelinhon ang naghimo sing malain nga mga desisyon. Nahulog sila sa pagsimba sa mga idolo kag kon kaisa naghimo sing makangilidlis nga mga krimen. (Hukom 19:​25-30) Apang, ang iban nagpakita sing huwaran nga pagtuo.​—⁠Hebreo 11:​32-38.

10. Paano nagbalhin sing hinali ang gobierno sang Israel sang panahon ni Samuel, kag sa ano ini nagdul-ong?

¹⁰ Sang panahon sang katapusan nga hukom, nga si Samuel, ang Israel nakaeksperiensia sing problema tuhoy sa gobierno. Naimpluwensiahan sang palibot nga kaaway nga mga pungsod, nga ang tanan gingamhan sang mga hari, ang mga Israelinhon nangatarungan nga kinahanglan man nila ang isa ka hari. Nalipat sila nga may Hari na sila, nga ang ila gobierno isa ka teokrasya. Si Jehova nagsiling kay Samuel: “Wala sila magsikway sa imo, kundi nagsikway sila sa akon agod nga indi ako maghari sa ila.” (1 Samuel 8:⁠7) Ang ila halimbawa nagapahanumdom sa aton kon daw ano kahapos madula ang aton espirituwal nga pagtamod kag maimpluwensiahan sang kalibutan sa palibot naton.​—⁠Ipaanggid ang 1 Corinto 2:​14-16.

11. (a) Walay sapayan sang pagbalhin sa gobierno, paano masiling nga ang Israel padayon nga nangin isa ka teokrasya sa idalom sang mga hari? (b) Ano nga sugo ang ginhatag ni Jehova sa mga hari sang Israel, kag upod ang anong katuyuan?

¹¹ Apang, ginpasugtan ni Jehova ang pangabay sang mga Israelinhon kag ginpili ang ila nahaunang duha ka hari, sanday Saul kag David. Ang Israel padayon nga nangin isa ka teokrasya, nga gingamhan ni Jehova. Agod madumduman ini sang iya mga hari, ang tagsa sa ila obligado nga maghimo sang iya kaugalingon nga kopya sang Kasuguan kag basahon ini adlaw-adlaw, “agod nga makatuon sia sa pagkahadlok kay Jehova nga iya Dios sa pagbantay sang tanan nga pulong sining kasuguan kag sining mga palatukuran paagi sa paghimo sa ila; agod nga indi magpalabaw ang iya tagipusuon sa iya mga utod.” (Deuteronomio 17:​19, 20) Huo, luyag ni Jehova nga yadtong may awtoridad sa iya teokrasya indi dapat magpakataas sang ila kaugalingon kag nga ang ila mga buhat dapat magpabanaag sang iya Kasuguan.

12. Anong rekord sang katutom ang ginhimo ni Hari David?

¹² Si Hari David may talalupangdon nga pagtuo kay Jehova, kag nakigkatipan ang Dios nga mangin amay sia sang isa ka linya sang mga hari nga magapabilin sing dayon. (2 Samuel 7:16; 1 Hari 9:5; Salmo 89:29) Ang mapainubuson nga pagpasakop ni David kay Jehova takus ilugon. Sia nagsiling: “O Jehova, magakalipay ang hari sa imo kusog; kag sa imo kaluwasan daw ano ka daku nga pagkalipay niya!” (Salmo 21:⁠1) Bisan pa nga si David kon kaisa napaslawan bangod sang undanon nga kaluyahon, sa kabilugan nagsalig sia sa kusog ni Jehova, indi sa iya kaugalingon.

Di-teokratikong mga Buhat kag mga Panimuot

13, 14. Ano ang pila sa diteokratikong mga buhat nga ginhimo sang mga nagbulos kay David?

¹³ Indi tanan nga Israelinhon nga mga lider kaangay ni Moises kag ni David. Madamo ang nagpakita sing daku nga dipagtahod sa teokratikong kahimusan, nga nagtugot sang butig nga pagsimba sa Israel. Bisan ang pila sang matutom nga mga gumalahom nagpanghikot kon kaisa sing diteokratiko. Ang makahalanusbo gid amo ang kaso ni Solomon, nga ginhatagan sing daku nga kaalam kag kabuganaan. (1 Hari 4:​25, 29) Apang, sa dipagtuman sa sugo ni Jehova, nangasawa sia sing madamo kag gintugutan ang pagsimba sa idolo sa Israel. Sa walay duhaduha, ang pagginahon ni Solomon mapiguson sa iya ulihi nga mga tinuig.​—⁠Deuteronomio 17:​14-17; 1 Hari 11:​1-8; 12:⁠4.

¹⁴ Ang anak ni Solomon nga si Roboam nag-atubang sing paghingyo nga pamag-anon ang lulan sang iya katawhan. Sa baylo nga tatapon ang kahimtangan sing malulo, matigdas niya nga ginpilit ang iya awtoridad​—⁠kag nadula ang 10 sa 12 ka tribo. (2 Cronica 10:​4-17) Ang nahaunang hari sang nagbulag nga napulo ka tribo nga ginharian amo si Jeroboam. Sa panikasog nga pat-uron nga ang iya ginharian indi gid magbuylog liwat sa iya utod nga pungsod, nagtukod sia sing pagsimba sa baka. Daw isa ini ka maalamon nga tikang sa politika, apang pagpakita ini sing maathag nga pagsikway sa teokrasya. (1 Hari 12:​26-30) Sang ulihi, sa katapusan nga bahin sang malawig nga pagkabuhi sang matutom nga pag-alagad, gintugutan ni Hari Asa ang bugal nga magdagta sang iya rekord. Ginpigos niya ang manalagna nga nagkari sa iya nga may laygay halin kay Jehova. (2 Cronica 16:​7-11) Huo, bisan ang mga dumaan na nagakinahanglan kon kaisa sing laygay.

Ang Katapusan sang Teokrasya

15. Sang si Jesus yari sa duta, paano napaslawan ang Judiyong mga lider subong mga tawo nga may awtoridad sa isa ka teokrasya?

¹⁵ Sang si Jesucristo yari sa duta, ang Israel teokrasya gihapon. Apang, sing makapasubo, madamo sang iya responsable nga mga tigulang nga lalaki ang indi mahunahunaon sa espirituwal. Wala gid nila napalambo ang pagkamapainubuson nga ginpakita ni Moises. Ginpakita ni Jesus ang ila espirituwal nga kalautan sang nagsiling sia: “Ang mga escriba kag ang mga Fariseo nagalingkod sa lingkoran ni Moises. Busa ang bisan ano nga ila ginasiling sa inyo buhata kag bantayi, apang dili ang ila ginabuhat, kay sila nagawali apang wala nagahimo.”​—⁠Mateo 23:​2, 3.

16. Paano ginpakita sang unang-siglo nga Judiyong mga lider nga wala sila sing pagtahod sa teokrasya?

¹⁶ Sa tapos matugyan si Jesus kay Poncio Pilato, ginpakita sang Judiyong mga lider kon tubtob diin na sila napahilayo gikan sa teokratiko nga pagpasakop. Gin-usisa ni Pilato si Jesus kag naghinakop nga wala sia sing sala. Nagdala kay Jesus sa guwa sa atubangan sang mga Judiyo, si Pilato nasiling: “Yari karon! Ang inyo hari!” Sang ang mga Judiyo nagsinggit nga patyon si Jesus, si Pilato namangkot: “Ilansang ko bala ang inyo hari?” Ang puno nga mga saserdote nagsabat: “Wala kami sing hari kundi si Cesar.” (Juan 19:​14, 15) Ginkilala nila si Cesar subong hari, indi si Jesus, ‘nga nagkari sa ngalan ni Jehova’!​—⁠Mateo 21:⁠9.

17. Ngaa ang undanon nga Israel indi na nangin isa ka teokratikong pungsod?

¹⁷ Bangod sang pagsikway kay Jesus, ginsikway sang mga Judiyo ang teokrasya, kay sia ang pangunang personalidad sa palaabuton nga teo­kratikong mga kahimusan. Si Jesus amo ang harianon nga anak ni David nga magahari sing dayon. (Isaias 9:​6, 7; Lucas 1:33; 3:​23, 31) Busa, ang undanon nga Israel indi na ang pinili nga pungsod sang Dios.​—⁠Roma 9:​31-33.

Isa ka Bag-ong Teokrasya

18. Anong bag-ong teokrasya ang nabun-ag sang unang siglo? Ipaathag.

¹⁸ Apang, ang pagsikway sang Dios sa undanon nga Israel indi amo ang katapusan sang teokrasya sa duta. Paagi kay Jesucristo, si Jehova nagtukod sing isa ka bag-ong teokrasya. Ini amo ang hinaplas nga Cristianong kongregasyon, nga sa pagkamatuod isa ka bag-ong pungsod. (1 Pedro 2:⁠9) Gintawag ini ni apostol Pablo nga “Israel sang Dios,” kag sang ulihi ang mga katapo sini naghalin sa “tagsa ka kabikahan kag hambal kag katawhan kag pungsod.” (Galacia 6:16; Bugna 5:​9, 10) Samtang nagapasakop sa tawhanon nga mga gobierno nga ginapuy-an nila, ang mga katapo sining bag-ong teokrasya gingamhan gid sang Dios. (1 Pedro 2:​13, 14, 17) Dili madugay pagkatapos nabun-ag ang bag-ong teokrasya, ang mga gumalahom sang undanon nga Israel nagtinguha sa pagpauntat sa pila ka disipulo sa pagtuman sa sugo nga ginhatag sa ila ni Jesus. Ang sabat? “Kami kinahanglan magtuman sa Dios sangsa mga tawo.” (Binuhatan 5:29) Sa pagkamatuod, isa ka teokratikong punto-de-vista!

19. Sa anong kahulugan nga ang unang-siglo nga Cristianong kongregasyon matawag nga teokrasya?

¹⁹ Apang, paano nagpanghikot ang bag-ong teokrasya? Ti, may isa ka Hari, si Jesucristo, nga nagarepresentar sa Dakung Teokrata, nga si Jehova nga Dios. (Colosas 1:13) Bisan pa nga ang Hari dimakita sa mga langit, ang iya paggahom matuod sa iya mga sakop, kag ang iya mga pulong nagtuytoy sang ila kabuhi. Tuhoy sa kitaon nga pagtatap, gintangdo ang kalipikado sa espirituwal nga mga tigulang nga lalaki. Nagtiglawas sa sina nga hubon amo ang nagalakbay nga mga gulang, subong nanday Pablo, Timoteo, kag Tito. Kag ang tagsa ka kongregasyon gin-atipan sang isa ka hubon sang tigulang nga mga lalaki, ukon mga gulang. (Tito 1:⁠5) Sang nag-utwas ang mabudlay nga problema, ang mga gulang nagkonsulta sa nagadumala nga hubon ukon sa isa sang mga tiglawas sini, kaangay ni Pablo. (Ipaanggid ang Binuhatan 15:2; 1 Corinto 7:1; 8:1; 12:⁠1.) Dugang pa, ang tagsa ka katapo sang kongregasyon may bahin sa pagsakdag sa teokrasya. Ang kada isa may salabton sa atubangan ni Jehova nga iaplikar ang Makasulatanhon nga mga prinsipio sa iya kabuhi.​—⁠Roma 14:​4, 12.

20. Ano ang masiling nahanungod sa teokrasya sang mga panahon pagkatapos sang mga apostoles?

²⁰ Si Pablo nagpaandam nga sa pagkapatay sang mga apostoles, ang apostasya magaluntad, nga amo gid ang natabo. (2 Tesalonica 2:⁠3) Sa pagligad sang panahon, ang kadamuon sadtong nagapangangkon nga mga Cristiano nagdugang sing minilyon kag nian sing ginatos ka milyon. Nagtukod sila sing lainlain nga sahi sang gobierno sang iglesia, subong sang hirarkiya, presbiteryano, kag kongregasyonal. Apang, ang paggawi ukon pagtuluuhan sining mga iglesia wala magpabanaag sang pagginahom ni Jehova. Indi sila mga teokrasya!

21, 22. (a) Paano ginpasag-uli ni Jehova ang teokrasya sa panahon sang katapusan? (b) Anong mga pamangkot nahanungod sa teokrasya ang pagasabton sa masunod?

²¹ Sa panahon sang katapusan sining sistema sang mga butang, pagapainpainon ang matuod nga mga Cristiano gikan sa butig nga mga Cristiano. (Mateo 13:​37-43) Natabo ini sang 1919, ang isa ka importante nga tuig sa maragtas sang teokrasya. Sadto nga tion ang mahimayaon nga tagna sang Isaias 66:8 natuman: “Sin-o ang nakakita sang among mga butang? Matawo bala ang isa ka duta sa isa ka adlaw? Ukon ipanganak bala ang isa ka pungsod sa makaisa lamang?” Ang sabat sa sadtong mga pamangkot amo ang nagaguob nga huo! Sang 1919 ang Cristianong kongregasyon nagluntad liwat subong isa ka napain nga “pungsod.” Ang teokratikong “duta” natawo gid subong nga sa isa ka adlaw! Samtang nagalakat ang panahon sang katapusan, ang organisasyon sining bag-o nga pungsod ginpasibu agod mangin kaangay gid sa nagluntad sadto sang nahaunang siglo. (Isaias 60:17) Apang pirme ini isa ka teokrasya. Sa paggawi kag pagtuluuhan, pirme sini ginpabanaag ang inspirado sang Dios nga mga kasuguan kag mga prinsipio sa Kasulatan. Kag pirme ini nagpasakop sa nagalingkod sa trono nga Hari, nga si Jesucristo.​—⁠Salmo 45:17; 72:​1, 2.

²² Nagabuylog ka bala sa sining teokrasya? May yara ka bala posisyon sang awtoridad sa sini? Kon amo, nakahibalo ka bala kon ano ang buot silingon sang pagpanghikot sing teokratiko? Nakahibalo ka bala kon ano nga mga siod ang likawan? Ang katapusan nga duha ka pamangkot pagahinun-anunan sa masunod nga artikulo.

Mapaathag mo Bala?

◻ Ano ang teokrasya?

◻ Sa anong paagi ang Israel teokrasya?

◻ Anong kahimusan ang ginhimo ni Jehova agod ipahanumdom sa mga hari nga ang Israel teokrasya?

◻ Sa anong paagi ang Cristianong kongregasyon teokrasya, kag paano ini gin-organisar?

◻ Anong teokratikong organisasyon ang gintukod sa panahon naton?

[Piktyur sa pahina 12]

Sa atubangan ni Poncio Pilato ginkilala sang Judiyong mga gumalahom si Cesar sa baylo sang gintangdo sing teokratiko ni Jehova nga Hari