Kon Ano ang Dapat nga Mahibaluan Mo Nahanungod sa Kaimon
ANO ang kaimon? Isa ini ka lakas nga balatyagon nga mahimo magpabatyag sa isa ka tawo sing kabalaka, kasubo, ukon kaakig. Mahimo kita magbatyag sing kaimon kon ang isa nangin mas madinalag-on sa isa ka hilikuton sangsa aton. Ukon mahimo kita magbatyag sing kaimon kon ang isa ka abyan nagabaton sing labi nga pagdayaw sangsa aton. Apang malain bala pirme ang pagkaimon?
Ang mga tawo nga maimon maduhaduhaon sa posible nga mga karibal. Si Hari Saul sang dumaan nga Israel isa ka halimbawa sa sini. Sang primero ginhigugma niya ang iya manugdala sang hinganib, si David, ginhimo pa gani sia nga lider sang hangaway. (1 Samuel 16:21; 18:5) Nian isa ka adlaw nabatian ni Hari Saul ang mga babayi nga nagadayaw kay David sa mga pinamulong: “Si Saul nagpatay sang iya linibo, kag si David sang iya linaksa.” (1 Samuel 18:7) Wala kuntani ini gintugutan ni Saul nga makaapektar sang iya maayong kaangtanan kay David. Apang, naakig sia. “Kutob sadtong adlaw si Saul padayon nga nagpanilag kay David.”—1 Samuel 18:9.
Ang tawo nga maimon mahimo nga wala nagahandum sing kahalitan sang iban. Mahimo nga naugot lamang sia sa kadalag-an sang isa ka kaupod kag nagahandum nga matigayon ang amo man nga mga kinaiya ukon mga sirkunstansia. Sa pihak nga bahin, ang kahisa isa gid ka negatibo nga porma sang kaimon. Ang tawo nga mahisaon mahimo magadingot sing tago sang maayo gikan sa isa nga ginakaimunan niya ukon mahimo magahandum nga may malain nga mahanabo sa iya. Kon kaisa, indi mahinago sang mahisaon nga tawo ang iya mga balatyagon. Ayhan mahimo niya halitan sing dayag ang iban, kaangay kay Hari Saul nga nagtinguha sa pagpatay kay David. Indi lamang isa ka bes nga ginhabyog ni Saul ang iya bangkaw sa paninguha nga ‘ilansang si David sa dingding.’—1 Samuel 18:11; 19:10.
‘Apang indi ako tawo nga maimon,’ mahimo isabat mo. Matuod, mahimo nga indi kontrolado sang kaimon ang imo kabuhi. Apang, sa pila ka kasangkaron, kita tanan naapektuhan sang kaimon—ang aton kaugalingon maimunon nga mga balatyagon kag yadtong sa iban. Bisan pa madali naton mamutikan ang pagpangimon sang iban, mahimo kita makuli nga makita ini sa aton kaugalingon.
“Nahuyog sa Pagkahisa”
Ang rekord tuhoy sa makasasala nga kinaugali sang tawo subong sang ginapakita sa Pulong sang Dios, ang Biblia, masunson nagapadaku sang mga sala sang pagkahisa. Madumduman mo bala ang sugilanon tuhoy kay Cain kag kay Abel? Ining mga anak nga lalaki nanday Adan kag Eva lunsay nagdulot sing mga halad sa Dios. Ginhimo ini ni Abel bangod isa sia ka tawo sang pagtuo. (Hebreo 11:4) Nagtuo sia sa ikasarang sang Dios sa pagtuman sang Iya dakung katuyuan may kaangtanan sa duta. (Genesis 1:28; 3:15; Hebreo 11:1) Nagtuo man si Abel nga pagapadyaan sang Dios ang matutom nga mga tawo sing kabuhi sa nagapakari nga Paraiso sa duta. (Hebreo 11:6) Sa amo, ginpakita sang Dios ang iya kahamuot sa halad ni Abel. Kon ginhigugma sing tunay ni Cain ang iya utod nga lalaki, kuntani nangin malipayon sia nga ginpakamaayo sang Dios si Abel. Sa baylo, “nagsingkal si Cain sing tama.”—Genesis 4:5.
Ginlaygayan sang Dios si Cain sa paghimo sing maayo agod makabaton man sia sing pagpakamaayo. Nian ang Dios nagpaandam: “Kon wala ka nagahimo sing maayo, ang sala nagapuot sa gawang, kag mangin sa imo ang iya handum; kag ikaw bala, sa imo bahin, magadaug sini?” (Genesis 4:7) Sing makapasubo, wala pagdauga ni Cain ang iya maimunon nga kaakig. Nagtiklod ini sa iya nga patyon ang iya matarong nga utod. (1 Juan 3:12) Sugod sadto, ginkutol sang mga pagsinuay kag mga inaway ang ginatos ka libo ka kabuhi. “Ang pila sang pangunang kabangdanan sang inaway mahimo nga amo ang paghandum sing daku pa nga duta, paghandum sing dugang pa nga manggad, paghandum sing labi pa nga gahom, ukon paghandum sing kalig-unan,” paathag sang The World Book Encyclopedia.
Ang matuod nga mga Cristiano wala nagapakigbahin sa mga inaway sining kalibutan. (Juan 17:16) Apang, sing makapasubo, ang indibiduwal nga mga Cristiano nadalahig kon kaisa sa mga pagbinaisay. Kon ang iban nga mga katapo sang kongregasyon magadampig, ining mga pagsinuay mahimo mangin mahaliton nga mga pagbinaisay. “Diin bala magikan ang mga pag-inaway kag ang mga pagsinuay sa tunga ninyo?” pamangkot sang manunulat sang Biblia nga si Santiago sa mga masigkatumuluo. (Santiago 4:1) Ginsabat niya yadto nga pamangkot paagi sa pagbuyagyag sang ila materyalistiko nga kakagod kag nagdugang, “Padayon kamo . . . nga nagahamkon,” ukon “nagapangimon.” (Santiago 4:2, footnote) Huo, ang materyalismo mahimo magadul-ong sa paghamkon kag sa pagpangimon sa sadtong daw nagaagom sing mas maayo nga mga kahimtangan. Bangod sini, si Santiago nagpaandam batok sa ‘huyog sang tawo sa pagkahisa.’—Santigo 4:5.
Ano ang kapuslanan sang pag-usisa sa mga kabangdanan sang kaimon? Ti, magabulig ini sa aton nga magmangin bunayag kag pauswagon ang mas maayo nga kaangtanan sa iban. Magabulig man ini sa aton nga magmangin mas mahinangpunon, mapinaumuron, kag mapinatawaron. Labaw sa tanan, ginapatalupangod sini ang daku nga pagkinahanglan sang tawo sing mahigugmaon nga aman sang Dios nga kaluwasan kag sagupon gikan sa makasasala nga mga huyog sang tawo.—Roma 7:24, 25.
Isa ka Kalibutan nga Wala sing Dinagakaigo nga Kaimon
Gikan sa tawhanon nga pagtamod, ang isa ka kalibutan nga wala sing dinagakaigo nga kaimon mahimo nga daw imposible. Ang awtor nga si Rom Landau nagbaton: “Ang natipon nga kaalam sa madamong dag-on, upod ang tanan nga ginsiling sang mga pilosopo . . . kag mga sikologo sa sini, wala sing ginahatag nga panuytoy sa tawo nga ginapaantos sang kaimon. . . . May doktor na bala nga nakabulong sang isa ka tawo nga maimon?”
Apang ang Pulong sang Dios nagahatag sing paglaum nga matigayon ang himpit tawhanon nga pagkabuhi sa bag-ong kalibutan diin wala na sing isa ang tublagon pa liwat sang didiosnon nga kaimon ukon kahisa. Dugang pa, ang paghidait sa sinang bag-ong kalibutan indi pagagamuhon sang mga tawo nga nagapakita sinang malauton nga mga kinaiya.—Galacia 5:19-21; 2 Pedro 3:13.
Apang, indi tanan nga pagkaimon dinagakaigo. Sa katunayan, ang Biblia nagasiling nga si Jehova “Dios nga maimon.” (Exodo 34:14) Ano ang buot silingon sina? Kag ano ang ginasiling sang Biblia nahanungod sa nagakaigo nga kaimon? Sa amo man nga tion, paano malandas sang isa ka tawo ang dinagakaigo nga kaimon? Tan-awa ang mga artikulo nga nagasunod.