Dapat Bala Magsumpakil ang Tradisyon sa Kamatuoran?

KUMBINSIDO gid si Martin Luther nga husto sia. Nagpati sia nga ginasakdag sia sang Biblia. Sa pihak nga bahin, nagdumdom ang Polaco nga astronomo nga si Copernicus nga sayop ang tradisyunal nga pagtuluuhan sang adlaw niya.

Ano nga pagtuluuhan? Nga ang duta amo ang sentro sang uniberso kag ang tanan nga butang nagalibot sa sini. Ang kamatuoran, siling ni Copernicus, amo nga ang duta mismo ang nagalibot sa adlaw. Ginsikway ini ni Luther, nga nagasiling: “Nagapamati ang mga tawo sa isa ka kilala nga astrologo nga nagatinguha sa pagpakita nga ang duta nagalibot, indi ang kalangitan ukon ang arko sang langit, ukon ang adlaw kag bulan.” —⁠History of Western Philosophy.

ANG tradisyunal nga mga pagtuluuhan masami nga nagasumpakil sa mga katunayan, sa kamatuoran. Makapahimo pa gani ini sa mga tawo sing makahalalit nga mga butang.

Sa pagkamatuod, wala ini nagakahulugan nga ang tradisyon nagasumpakil pirme sa kamatuoran. Sa katunayan, ginpalig-on anay ni apostol Pablo ang mga Cristiano sang iya adlaw nga sundon sing padayon ang mga tradisyon nga iya ginpaalinton sa ila: “Ginadayaw ko kamo karon bangod . . . ginahuptan ninyo ang mga tradisyon nga ginpaalinton ko sa inyo.”​—⁠1 Corinto 11:2; tan-awa man ang 2 Tesalonica 2:15; 3:⁠6.

Ano ang buot silingon ni Pablo sa “mga tradisyon”? Ginapakita sang Insight on the Scriptures, Tomo 2, pahina 1118, nga ang Griegong tinaga nga gingamit niya para sa “tradisyon,” ang pa·raʹdo·sis, nagakahulugan sing butang nga “ginapaalinton paagi sa pulong sang baba ukon sa sulat.” Ang Hiligaynon nga tinaga nagakahulugan sing “impormasyon, mga doktrina, ukon mga buhat nga ginpasubli sang mga ginikanan sa ila mga anak ukon nangin establisado nga dalanon sang panghunahuna ukon paghikot.”a Bangod maayo ang ginhalinan sang mga tradisyon nga ginpaalinton ni apostol Pablo, nagakaigo nga ginhuptan ini sang mga Cristiano sadto.

Apang, maathag nga ang tradisyon mahimo nga matuod ukon butig, maayo ukon malain. Halimbawa, ginadayaw sang Britanikong pilosopo nga si Ber­trand Rus­sell ang mga tawo kaangay ni Copernicus sang ika-16 nga siglo nga may pagkabunayag kag kaisog sa paghangkat sa tradisyunal nga mga pagtuluuhan. Sa pagligad sang tion “ginkilala [nila] nga ang ginapatihan kutob pa sang dumaan nga mga panahon mahimo nga butig.” Makita mo man bala ang kaalam sa indi bulag nga pagsunudsunod lamang sa tradisyon?​—⁠Ipaanggid ang Mateo 15:​1-9, 14.

Ano naman ang masiling sa relihioso nga mga pagtuluuhan kag mga kinabatasan? Haumhaumon lamang bala naton nga husto ini kag indi makahalalit? Paano naton mahibaluan? Ano ang dapat naton himuon kon masapwan naton nga ining relihioso nga mga tradisyon nagasumpakil gid sa kamatuoran? Usisaon sang masunod nga artikulo ining mga pamangkot.

[Footnote]

[Credit Line sang retrato sa pahina 2]

Cover: Jean-Leon Huens © National Geographic Society

[Credit Line sang retrato sa pahina 3]

Universität Leipzig