Si Jehova Nagapanghikot Sing Mainunungon
PANUGIRON NI PETER PALLISER
Disiembre 1985 sadto. Nagdugang ang amon kakunyag sang naghugpa kami sa internasyonal erport sa Nairobi, Kenya. Sang naglakbay kami padulong sa siudad, nadumduman ko ang mga hitabo sang nagligad, nga ginpukaw sang pamilyar nga mga talan-awon kag mga tunog.
NAGKADTO kami sa Kenya agod magtambong sa “Manughupot sing Integridad” Distrito nga Kombension sang mga Saksi ni Jehova. Dose ka tuig na ang nagligad, napilitan kami sang akon asawa nga biyaan ang Kenya bangod gindumilian ang amon pagbantala nga hilikuton. Nagpuyo kami didto sa Bethel, nga amo ang pagtawag sa sanga nga mga pasilidad sang mga Saksi ni Jehova. Daw ano ka makalilipay nga sorpresa ang naghulat sa amon sang magbalik kami didto agod magduaw!
Isa ka lamharon nga Saksi nga amon na nakilala sang duha pa lamang sia ka tuig ang nagbulig handa sang palanyagahon sa Bethel. Sa dimagkubos anom ka katapo sang pamilya Bethel ang nakilala na namon sang mga bata pa sila. Makalilipay gid nga makita sila karon subong lamharon nga mga adulto, upod sa ila mga pamilya, nga aktibo tanan sa ministeryo! Ginbuligan sila sang aton Dios nga si Jehova, nahisuno sa saad sang Biblia: ‘Sa isa nga mainunungon nagapanghikot ikaw sing mainunungon.’ (2 Samuel 22:26) Kabaliskaran gid ang akon nakita sa ulot sang akon pagkapamatan-on kag sa makapaladya nga kabuhi sining mga pamatan-on!
Pagkapamatan-on nga Wala sing Katuyuan
Natawo ako sa Scarborough, Inglaterra, sang Agosto 14, 1918. Duha ka tuig sang ulihi, nagsaylo ang akon iloy kag utod nga babayi sa Canada, gani sa nagsunod nga tatlo ka tuig nagpuyo ako upod sa akon amay, sa akon lola, kag sa akon tiya. Sang lima ako ka tuig, ginkuha ako ni Nanay kag gindala ako sa Montreal, Canada. Apat ka tuig sang ulihi ginbalik niya ako sa Inglaterra agod magpuyo upod kay Tatay kag agod mag-eskwela.
Ginasulatan ako sang akon iloy kag sang akon utod nga babayi kada anom ka bulan. Sa katapusan sang ila mga sulat ginapahayag nila ang ila handum nga mangin maayo ako nga banwahanon, mainunungon sa Hari kag sa pungsod. Ayhan nalugaw-an sila sa akon mga sabat bangod ginsulatan ko sila nga nagapati ako nga sayop ang nasyonalismo kag ang inaway. Apang, bangod wala sing maathag nga panuytoy, sa tion sang akon pagkatin-edyer, nagkabuhi ako nga wala sing katuyuan.
Nian sang Hulyo 1939, anom ka semana antes magsugod ang Inaway Kalibutanon II, ginpatawag ako agod mangin soldado sang Britanya. Beinte anyos lamang ako sadto. Wala magdugay ginpadala ang amon tropa sa naaminhan nga Pransia. Sang ginsalakay kami sang mga eroplano sang mga Aleman, ginpuntariya namon nga mga pamatan-on ang amon mga pusil kag gintiro sila. Makahaladlok gid ang amon kabuhi. Nag-isol kami sa nagasubol nga Aleman nga mga hangaway, kag isa ako sa mga ginsaylo sa Dunkirk sa una nga semana sang Hunyo 1940. Ginakibang pa gihapon ako kon madumduman ko ang bug-os nga batalyon sang nagalinapta nga bangkay sa baybayon. Nalampuwasan ko yadto nga kakugmat kag nag-abot ako sa Harwich sa nasidlangan nga Inglaterra sakay sa isa ka magamay de-karga nga sakayan.
Sang masunod nga tuig, sang Marso 1941, ginpadala ako sa India. Ginhanas ako didto subong isa ka mekaniko. Pagkatapos sang pila ka tion sa ospital bangod sang impeksion, ginsaylo ako sa isa ka yunit sang hangaway sa Delhi, kapital sang India. Bangod malayo sa balay kag indi gihapon maayo ang pamatyag, ginhunahuna ko ang tuhoy sa palaabuton. Ilabi pa nga nagpalibog ako kon ano ang nagakatabo sa aton kon kita mapatay.
Pagkamainunungon sa Tuhay nga Butang
Ang akon kaupod sa kuwarto sa Delhi, nga si Bert Gale, pareho ko man nga Ingles. Sang isa ka adlaw nagsiling sia nga “ang relihion iya sang Yawa,” isa ka komento nga nagpainteres sa akon. Ang iya asawa nangin isa sang mga Saksi ni Jehova, kag masunson sia nagapadala sing mga publikasyon sa Biblia. Isa sini, amo ang bukleta nga Hope, nga nagpainteres sa akon. Ang pagbinagbinag sini tuhoy sa paglaum nga pagkabanhaw naghatag sa akon sing tunay nga kalinong.
Sang maaga nga bahin sang 1943, nakighambal si Bert sa isa ka Anglo-Indian nga sibilyan nga si Teddy Grubert, nga nagtrabaho upod sa amon sa base-militar. Nakibot kami sang nahibal-an namon nga isa gali ka Saksi si Teddy. Walay sapayan nga sang 1941 gindumilian ang mga publikasyon sang mga Saksi ni Jehova, gindala niya kami sa mga miting nga ginhiwat sang mga Saksi sa Delhi. Sa sadtong magamay nga kongregasyon, una ko nga nasalapuan ang tunay, mahigugmaon nga mga kaupod. Si Basil Statos, isa ka tigulang nga Cristianong utod halin sa Gresya, nagpakita sing personal nga interes sa akon kag ginsabat ang akon mga pamangkot. Ginhatag niya ang maathag nga mga sabat sang Biblia sa mga pamangkot tuhoy sa kon ngaa nagatigulang kita kag nagakapatay, sa pagkabanhaw, kag sa saad sang Dios nga bag-ong kalibutan sang pagkamatarong.—Binuhatan 24:15; Roma 5:12; 2 Pedro 3:13; Bugna 21:3, 4.
Ang pulyeto nga Peace—Can It Last?, nga ginbalhag sang 1942, nagpainteres gid sa akon. Ginpakilala sini ang Liga de Nasyones subong amo ang “pula sing duag nga sapat.” (Bugna 17:3) Ginakutlo ang kapitulo 17, bersikulo 11, sa Bugna, ang pulyeto nagsiling: “Masiling karon nga ang Liga ‘amo sia anay, kag indi na karon.’ ” Nagapadayon ini sa pagsiling: “Ang katilingban sang kalibutanon nga mga pungsod magatuhaw liwat.” Sang 1945, kapin sa tatlo ka tuig sang ulihi, amo gid ang natabo sang gintukod ang Nasyones Unidas nga organisasyon!
Sang gindumilian ang mga literatura sang Saksi, nabuligan ko ang akon bag-o nasalapuan nga mga abyan. Kon mag-abot ang isa ka karton sang Peace—Can It Last? nga pulyeto, ginahatag ini sang kongregasyon sa akon agod taguon. Sin-o ang maghunahuna nga mangita sing ginadumilian nga mga literatura sa kampo sang mga hangaway? Kada tambong ko sa mga miting, nagadala ako sing pila ka pulyeto agod ihatag sa mga kauturan. Gintago ko pa gani ang ila personal nga literatura sa Biblia kon nahadlok sila nga basi pangitaon ini sa ila mga puluy-an. Sang ulihi, sang Disiembre 11, 1944, ginkuha ang pagdumili.
Ang akon pagkamainunungon sa Cristianong mga panudlo gintilawan sang 1943 sa tion sang pagsaulog sing Paskwa nga gin-organisar para sa grupo namon nga mga hangaway. Wala ako magpakigbahin, sanglit natun-an ko nga si Jesus wala matawo sa matugnaw nga Disiembre kag nga ang una nga mga Cristiano wala magsaulog sing Paskwa.—Ipaanggid ang Lucas 2:8-12.
Sang ginhiwat ang “United Announcers” nga Asambleya sa Jubbulpore (Jabalpur) sang Disiembre 27 tubtob 31, 1944, isa ako sang mga 150, nga nagtambong. Madamo nga delegado sang kombension ang nagbiyahe sakay sa tren halin sa Delhi, kapin sa 600 kilometros nga paglakbay. Indi ko gid malipatan ang makalilipay nga kahimtangan sa sadtong wayang, diin nakita ko ang organisasyon ni Jehova nga nagapanghikot.
Ang mga delegado sa kombension ginpapuyo sa mga dormitoryo sang eskwelahan, diin nagkanta kami sing mga ambahanon sa Ginharian kag nagkalipay sa Cristianong paghiliupod. Sa sadto nga kombension ginsugdan ko ang pagpakigbahin sa pagbantala nga hilikuton sa publiko, ang hilikuton nga kutob sadto nangin hamili sa akon.
Bug-os-Tion nga Ministeryo sa Inglaterra
Nagbalik ako sa Inglaterra sang 1946 kag gilayon nga nakig-upod sa Kongregasyon sang Wolverton. Wala sapayan nga may mga napulo lamang kami ka manugbantala sang Ginharian, napahamtang ako sa sini, kag nangin kontento ako kaangay sa nabatyagan ko upod sa akon kauturan sa India. Talalupangdon gid sa kongregasyon si Vera Clifton subong isa ka sinsero, mabuot nga babayi. Sang nahibal-an ko nga pareho man ang iya handum sa akon nga mangin isa ka payunir, subong amo ang pagtawag sa bug-os-tion nga mga ministro, ginkasal kami, sang Mayo 24, 1947. Ginkay-o ko ang isa ka salakyan, ukon mobile home, kag sang masunod nga tuig, nabaton namon ang amon una nga teritoryo sa pagpayunir, ang banwa sang Huntingdon.
Sadtong mga adlaw, nagabisikleta kami sing kaagahon pa padulong sa amon teritoryo sa kaumhan. Nagadulog lamang kami sing makadali sa amon bug-os adlaw nga pagbantala kon magpanyaga kami. Bisan kon daw ano ka madlos sang hangin ukon daw ano kabunok sang ulan sa amon nga pagbisikleta pauli, malipayon kami kag naayawan sa hilikuton sang Ginuo.
Sang ulihi naghandum kami nga pasangkaron ang amon ministeryo kag ipaambit ang “maayong balita” sa mga tawo sa iban nga mga pungsod. (Mateo 24:14) Gani nagpalista kami sa eskwelahan sang mga misyonero sa Gilead sa South Lansing, New York, E.U.A. Sang ulihi, ginbaton kami sa ika-26 nga klase sang Gilead nga naggradwar sang Pebrero 1956.
Ginpasangkad nga Ministeryo sa Aprika
Ang amon teritoryo sa pagmisyonero amo ang Naaminhan nga Rhodesia (karon Zambia) sa Aprika. Wala magdugay pag-abot namon, gintawag kami agod mag-alagad sa Bethel sa amo nga pungsod. Subong bahin sang akon hilikuton sa Bethel, ginaatipan ko ang mga sulat halin sa Sidlangan nga Aprika. Sang 1956, ang Kenya—isa sining mga pungsod sa Sidlangan nga Aprika—may apat lamang ka Saksi, samtang may kapin sa 24,000 sa Naaminhan nga Rhodesia. Ginhunahuna namon ni Vera kon daw ano kaayo ang mag-alagad sa kon diin mas daku ang kinahanglanon.
Nian, sa wala ginapaabot, gin-agda ako liwat sa Gilead School, sa sining higayon para sa napulo ka bulan nga kurso para sa mga manugtatap. Ginbilin si Vera sa Naaminhan nga Rhodesia, naglakbay ako padulong sa Siudad sang New York, diin didto nahamtang ang Gilead sadto. Sang matapos ang pag-eskwela sang Nobiembre 1962, ginpadala ako sa Kenya agod tukuron ang sanga talatapan didto. Sa sining tion may kapin sa isa ka gatos nga Saksi sa Kenya.
Sang pagbalik ko sa Naaminhan nga Rhodesia agod makigkita kay Vera, mahapit ako kuntani sing makadali sa Nairobi, Kenya. Apang sang pag-abot ko, ginsugiran ako ni Bill Nisbet, isa ka gradwado sang ika-25 nga klase sa Gilead, nga may kahigayunan nga makatigayon sing opisyal nga permiso sa pagsulod sa Kenya sa gilayon. Ginkadtuan namon ang mga awtoridad sa imigrasyon, kag sa sulod sang pila ka minuto, nakakuha ako sing lima ka tuig nga permiso sa pagtrabaho. Gani wala gid ako makabalik sa Naaminhan nga Rhodesia; sa baylo, nagbuylog sa akon si Vera sa Nairobi.
Sa tapos kami matudluan sing Swahili nga lenguahe, nagbuylog kami sa ministeryo sa magamay nga kongregasyon sang Nairobi. Kon kaisa, sa tapos namon mabasa ang amon sermon sa Swahili, ang tagbalay nagasiling, “Indi ako makahangop sing Ingles!” Walay sapayan sini, nagpadayon kami kag amat-amat nga nalandas ang kabudlayan sa lenguahe.
Nalakip sa amon teritoryo ang malapad nga mga pamalay nga may mga ngalan sa Biblia subong sang Jerusalem kag Jericho. Madali nga nagtubo ang interes, kag madamo nga tawo halin sa sining mga duog ang nangin bag-o nga mga manugbantala sing Ginharian. Talalupangdon gid ang epekto sang kamatuoran sang Biblia sa sining mga tawo! Ang pagkamaiyaiyahon sang mga tribo nadula bangod ang katutom sa Ginharian naghiusa sa katawhan ni Jehova. Natabo pa gani ang pagminyo sa magkatuhay nga tribo, butang nga tumalagsahon gid sa indi mga Saksi.
Makugi nga ginbaton sang bag-o nga mga manugbantala sang Ginharian ang kamatuoran. Si Samson, halimbawa, nalangkag gid nga maglapnag ang kamatuoran sa Biblia sa iya napuy-an nga duog amo nga padayon sia nga nagpangabay sing mga payunir nga ipadala didto. Sa katunayan, ginpadakuan niya ang iya balay sa rehiyon sang Ukambani agod paistaran sa ila. Wala magdugay natukod didto ang isa ka kongregasyon sang mga manugbantala sing Ginharian.
Madamong beses nga ginduaw ko ang amon mga kauturan sa Sidlangan nga pungsod sang Aprika nga Ethiopia. Naghinguyang sila sing promedyo nga kapin sa 20 ka oras sa isa ka bulan sa ministeryo, wala sapayan nga ginbilanggo sila, ginsakit, kag pirme ginbantayan. Isa ka bes, duha ka bus nga puno sing mga kauturan sa Ethiopia ang naglakbay sa sulod sang isa ka semana, nag-agi sa makatalagam nga mga alagyan sa kabukiran, agod magtambong sa distrito nga kombension sa Kenya. Ang ila pagkamapahituon agod matigayon ang literatura sa Ginharian sa ila pungsod talalupangdon. Nalipay kami sa Kenya sa pagbulig nga masuplayan sila.
Ang opisyal nga pagdumili sa amon hilikuton sa Kenya ginpatuman sang 1973, kag napilitan ang mga misyonero sa pagbiya. Sa amo nga tion may kapin sa 1,200 ka Saksi sa Kenya, kag madamo sa ila ang nagdul-ong sa amon sa erport nga indi ko gid malipatan. Bangod madamo sila didto namangkot ang isa ka manuglakbay kon bala mga artista kami. Nagbalik kami ni Vera sa Inglaterra kag gintanyagan sing asaynment didto, apang naghandum kami nga magbalik sa Aprika.
Balik sa Aprika
Sa amo, pila ka bulan sang ulihi, nabaton namon ang amon bag-o nga asaynment, sa Bethel sa Accra, ang kapital sang nakatundan nga pungsod sa Aprika nga Ghana. Nahibaluan ko diri sa isa sang akon mga asaynment ang mga kabudlayan nga ginaatubang sang amon mga kauturan didto. Sanglit ako ang nagabakal sing mga kalan-on kag mga suplay para sa pamilya Bethel, nahalawhaw ako sa mahal kaayo nga bili sang mga kalan-on. Masami nga indi makabakal ang isa sing kinahanglanon nga mga butang. Ang kakulang sing gasolina kag maiwat nga mga piesa nagpadugang sa problema.
Natun-an ko nga importante ang pagpailob, butang nga napalambo sang amon kauturan sa Ghana. Makapalig-on gid ang paghupot nila sing masinadyahon nga panimuot samtang ginsikway nila ang mga sulay sa pagtigayon sing mga kinahanglanon sa kabuhi paagi sa hamham. Subong resulta, nagbantog ang katawhan ni Jehova sa Ghana bangod sang ila pagkabunayag kag may maayo nga reputasyon sa madamo nga opisyal.
Apang, walay sapayan sang kakulang sa materyal, nagdugang ang kabuganaan sa espirituwal. Sa bug-os nga pungsod, ang amon mga publikasyon sa Biblia masapwan sa halos kada puluy-an. Kag nakita namon ang pag-uswag sa kadamuon sang manugbantala sing Ginharian sa Ghana halin sa 17,156 sang nag-abot kami sang 1973 tubtob sa kapin sa 23,000 sang 1981. Sadto nga tuig bangod naglubha ang akon balatian nga kanser sa panit, nga wala duhaduha ginpalala sang tinuig nga pagpainit sa adlaw sa India kag Aprika, napilitan kami nga maghalin sa Ghana kag magbalik sa Inglaterra para magpabulong sing regular.
Bag-o nga mga Kahimtangan sa Inglaterra
Para sa akon ang amon pagbalik nagakahulugan sing daku nga pagpasibu sa akon ministeryo. Naanad na gid ako nga madali makighambal sa mga tawo nga nagatahod sa Dios kag sa Biblia. Apang sa London, talagsa lang masapwan ini nga panimuot. Gindayaw ko ang pagbatas sang kauturan sa Britanya. Nakita ko ang kinahanglanon nga palambuon sing dugang pa ang kahanuklog sa mga tawo nga ‘napanitan kag nag-aplaag’ sa espirituwal.—Mateo 9:36.
Sa tapos kami makabalik halin sa Aprika, nag-alagad kami ni Vera sa Bethel sang London tubtob napatay sia sang Septiembre 1991 sa edad nga 73. Indi mahapos ang madulaan sing matutom nga kaupod nga nagpangabudlay upod sa akon sa ministeryo sa sulod sang madamo nga tinuig. Nahidlaw gid ako sa iya. Apang nalipay ako sa maayo nga pagsakdag nga akon nabaton gikan sa amon pamilya sa Bethel nga may 250 ka katapo.
Ginakabig ko gid nga isa ka pribilehiyo nga maeksperiensiahan ang padayon nga pag-uswag sang organisasyon ni Jehova kag makita ang tuman kadamo nga nagahimo sing bug-os tion nga ministeryo subong dalanon sang ila kabuhi. Ginapasalig ko kamo, wala na sing mas maayo pa nga dalanon sang kabuhi sangsa sini, kay ‘si Jehova . . . indi magbiya sa mga mainunungon sa iya.’—Salmo 37:28.
[Kapsion sa pahina 23]
Nagpayunir kami sa Inglaterra kutob sang 1947 tubtob 1955
[Kapsion sa pahina 23]
Nahauna nga higayon sa ministeryo sa tion sang kombension sa India
[Kapsion sa pahina 23]
Sang misyonero kami anay sa Naaminhan nga Rhodesia
[Kapsion sa pahina 23]
Sang 1985, upod sa mga abyan nga wala ko na makita sa sulod sang 12 ka tuig