Mga Pamangkot Gikan sa mga Bumalasa

Ang Tetragrammaton bala (ang apat ka Hebreong letra sang ngalan sang Dios) makita sa Hebreong sinulatan ni Mateo nga ginkopya sang ika-14 nga siglo nga Judiyong manugbulong nga si Shem-Tob ben Isaac Ibn Shaprut?

Indi, indi ini makita. Apang, ining sinulatan ni Mateo naggamit sing hash·Shem’ (nga ginsulat sing bug-os ukon sing pinalip-ot) sing 19 ka beses, subong sang makita sa pahina 13 sang Ang Lalantawan sang Agosto 15, 1996.

Ang Hebreong hash·Shem’ nagakahulugan sing “ang Ngalan,” nga nagapatuhoy gid sa ngalan sang Dios. Halimbawa, sa sinulatan ni Shem-Tob, ang pinalip-ot nga porma sang hash·Shem’ makita sa Mateo 3:​3, isa ka teksto diin ginbalikwat ni Mateo ang Isaias 40:⁠3. Makatarunganon ang maghinakop nga sang ginbalikwat ni Mateo ang bersikulo gikan sa Hebreong Kasulatan diin makita ang Tetragrammaton, ginlakip niya ang ngalan sang Dios sa iya Ebanghelyo. Gani walay sapayan nga ang Hebreong sinulatan nga ginpresentar ni Shem-Tob wala matuod nagagamit sing Tetragrammaton, ang paggamit sini sing “ang Ngalan,” subong sang sa Mateo 3:​3, nagasakdag sang paggamit sing “Jehova” sa Cristianong Griegong Kasulatan.

Ginkopya ni Shem-Tob ang Hebreong sinulatan ni Mateo sa iya polemikong sinulatan nga ʼEʹven boʹchan. Apang, ano ang ginhalinan sinang Hebreong sinulatan? Si Propesor George Howard, nga nanalawsaw sing tul-id sa sining bagay, nagapanugda nga “ang Hebreo nga Mateo ni Shem-Tob ginapetsahan sing halos sa sulod sang nahaunang apat ka siglo sang Cristianong dag-on.”⁠a Ang iban mahimo nga indi magaugyon sa iya sa sini.

Si Howard nagsiling: “Ang Hebreong Mateo nga ginlakip sa sining sinulatan makilal-an labi na bangod sang madamong kinatuhayan sini gikan sa kanoniko nga Griegong Mateo.” Halimbawa, suno sa sinulatan ni Shem-Tob, si Jesus nagsiling tuhoy kay Juan: “Sa pagkamatuod, nagasiling ako sa inyo, sa tunga sang mga nagkalatawo sa mga babayi wala sing naglutaw nga daku pa kay Juan Bautista.” Wala sini ginlakip ang masunod nga pinamulong ni Jesus: “Apang ang isa nga kubos sa ginharian sang mga langit daku pa sa iya.” (Mateo 11:11) Sa kaanggid man nga paagi, may madamo nga kinatuhayan sa ulot sang nagaluntad karon nga Hebreong sinulatan sang Hebreong Kasulatan kag sang mga tinaga sang katumbas nga sinulatan sang Griegong Septuagint nga bersion. Walay sapayan nga ginabaton naton ang ila mga kinatuhayan, ining dumaan nga mga sinulatan may pila ka bahin sa komparatibo nga pagtuon.

Subong sang ginhinambitan na, ang sinulatan ni Shem-Tob tuhoy sa Mateo nagalakip sang “ang Ngalan” sa mga duog diin may nagakaigo nga rason ang magpati nga gingamit gid ni Mateo ang Tetragrammaton. Busa, sugod sang 1950, ang sinulatan ni Shem-Tob gingamit subong suporta sa paggamit sa ngalan sang Dios sa Cristianong Griegong Kasulatan, kag ginahinambitan gihapon sa The New World Translation of the Holy Scriptures​—⁠With References.b

[Mga footnote]